Học sử dụng máy tính bài 7 - Phân loại hệ điều hành

Phạm Hải

Hệ điều hành là phần mềm quan trọng nhất chạy trên máy tính và các thiết bị di động. Hệ điều hành sẽ chịu trách nhiệm điều hành, quản lý các thiết bị phần cứng và các tài nguyên phần mềm trên máy tính, và các thiết bị di động. Ngoài ra, phần mềm này cũng đóng vai trò trung gian trong việc kết nối giao tiếp giữa người sử dụng và phần cứng máy tính, cung cấp một môi trường mà ở đó người sử dụng máy tính có thể phát triển và sử dụng các ứng dụng của họ một cách dễ dàng. Nếu không có hệ điều hành, máy tính sẽ không thể hoạt động được.

Có thể chia nhiệm vụ của hệ điều hành theo bốn mục chính như sau:

Quản lý quá trình (process management).
Quản lý bộ nhớ (memory management).
Quản lý hệ thống lưu trữ.
Giao tiếp với người dùng (user interaction).

Hệ điều hành

Công việc của một hệ điều hành

Hệ điều hành của máy tính (viết tắt là OS) sẽ quản lý tất cả phần mềm và phần cứng trên máy tính của bạn. Có một số chương trình máy tính khác nhau sẽ chạy cùng một lúc trong hầu hết thời gian và tất cả chúng đều cần phải truy cập vào bộ xử lý trung tâm (CPU), bộ nhớ tạm (RAM) và ổ cứng của máy tính. Hệ điều hành sẽ phối hợp tất cả điều này lại để đảm bảo cách chương trình sẽ nhận được những gì chúng cần để có thể khởi chạy. Tóm lại, các công việc chính của một hệ điều hành trong hệ thống máy tính bao gồm:

Điều khiển và quản lý trực tiếp các phần thuộc về phần cứng như bo mạch chủ, card đồ họa cũng như card âm thanh...
Thực hiện một số thao tác cơ bản trong máy tính như các thao tác đọc, ghi tập tin, quản lý hệ thống tập tin (file system) và quản lý các kho dữ liệu.
Cung ứng một hệ thống giao diện sơ khai cho các ứng dụng, thường là thông qua một hệ thống thư viện các hàm chuẩn để điều hành các phần cứng mà từ đó các ứng dụng có thể được gọi tới.
Cung ứng một hệ thống lệnh cơ bản để điều hành máy tính. Các lệnh này gọi là lệnh hệ thống (system command).

Ngoài ra, trong một vài trường hợp, hệ điều hành cũng cung cấp các dịch vụ cơ bản cho các phần mềm ứng dụng thông thường như chương trình duyệt web, chương trình soạn thảo văn bản…

Phân loại hệ điều hành

Thông thường, các máy tính khi bạn mua sẽ được cài sẵn hệ điều hành. Hầu hết mọi người sẽ sử dụng luôn hệ điều hành đi kèm với máy tính của họ, nhưng họ cũng có thể nâng cấp hoặc thậm chí thay đổi sang một hệ điều hành khác. Ba hệ điều hành phổ biến nhất cho máy tính cá nhân hiện nay là Microsoft Windows, Mac OS X và Linux.

Các hệ điều hành hiện đại thường sử dụng giao diện người dùng đồ họa hay còn gọi là GUI. GUI cho phép bạn sử dụng chuột để nhấp vào biểu tượng, nút và menu, và mọi thứ sẽ được hiển thị rõ ràng trên màn hình bằng cách sử dụng kết hợp giữa đồ họa và văn bản.

GUI của mỗi hệ điều hành cũng sẽ có một giao diện khác nhau, vì vậy khi bạn chuyển sang sử dụng một hệ điều hành khác, bạn sẽ phải mất thêm một chút thời gian để làm quen với GUI của hệ điều hành đó.

Đứng dưới góc độ các loại máy tính, có thể phân loại các hệ điều hành như sau (theo Wikipedia):

Hệ điều hành dành cho máy MainFrame.
Hệ điều hành dành cho máy chủ.
Hệ điều hành dành cho máy nhiều CPU.
Hệ điều hành dành cho máy tính cá nhân (PC).
Hệ điều hành dành cho máy PDA (Embedded OS - hệ điều hành nhúng).
Hệ điều hành dành cho máy chuyên biệt.
Hệ điều hành dành cho thẻ chip (SmartCard).

Tuy nhiên trong trong phạm vi bài học này, chúng ta sẽ chỉ quan tâm tới các hệ điều hành trên máy tính cá nhân mà thôi.

Các hệ điều hành máy tính cá nhân

Microsoft Windows

Microsoft Windows (hoặc gọi ngắn gọn là Windows) là tên của một họ hệ điều hành dựa trên giao diện người dùng đồ hoạ được phát triển và được phân phối bởi Microsoft.

Microsoft đã tạo ra phiên bản đầu tiên của hệ điều hành Windows vào giữa những năm 1980. Kể từ đó cho đến nay, đã có rất nhiều phiên bản khác nhau của Windows được ra mắt, trong đó, các phiên bản mới nhất bao gồm Windows 10 (được phát hành vào năm 2015), Windows 8 (2012), Windows 7 (2009) và Windows Vista (2007). Windows được cài đặt sẵn trên hầu hết các PC mới, giúp nó trở thành hệ điều hành phổ biến nhất trên thế giới hiện nay.

Theo Net Applications, Windows là họ hệ điều hành được sử dụng nhiều nhất trên các máy tính cá nhân cho tới tháng 6 năm 2016 với gần 90% thị phần trên toàn thế giới. Nếu tính cả máy tính cá nhân với các thiết bị khác, ví dụ như các thiết bị di động, tính đến vào tháng 7 năm 2016, các hệ điều hành Windows chiếm 46.87% thị phần sử dụng, so sánh với 36,48% của Android, 12.26% của iOS, và 4.81% của Mac OS X.

Mac OS X

Mac OS là một dòng hệ điều hành độc quyền được sáng tạo và phát triển bởi Apple. Nó được cài đặt sẵn trên tất cả các máy tính Macintosh mới hay còn gọi là các máy Mac. Tất cả các phiên bản gần đây của Mac OS được gọi là OS X (hệ điều hành 10). Các phiên bản cụ thể bao gồm El Capitan (phát hành năm 2015), Yosemite (2014), Mavericks (2013), Mountain Lion (2012) và Lion (2011)

Theo StatCounter Global Stats, người dùng Mac OS X chỉ chiếm ít hơn 10% thị phần hệ điều hành toàn cầu, tức là thấp hơn rất nhiều so với tỷ lệ hơn 80% của người dùng Windows. Một lý do để giải thích cho điều này là việc các máy tính của Apple thường có xu hướng đắt hơn khá nhiều so với mức giá trung bình cho các thiết bị Windows. Nói cách khác, Apple không sản xuất các máy Mac ở phân khúc giá thấp và trung bình. Tuy nhiên, nhiều người lại thích giao diện của Mac OS X hơn so với Windows.

Linux

Linux là tên gọi của một hệ điều hành máy tính và cũng là tên một loại hạt nhân của hệ điều hành. Nó có lẽ là một ví dụ nổi tiếng nhất của phần mềm tự do và của việc phát triển mã nguồn mở. Có nghĩa là Linux có thể được sửa đổi và phân phối bởi bất kỳ ai trên thế giới. Điều này khác với các phần mềm sở hữu độc quyền như Windows, chỉ có thể được sửa đổi và phân phối bởi chính công ty chủ quản. Ưu điểm của Linux là nó hoàn toàn miễn phí và có nhiều bản phân phối Linux khác nhau mà bạn có thể chọn.

Phiên bản Linux đầu tiên bắt đầu được viết vào năm 1991 và 3 năm sau đó, phiên bản Linux 1.0 mới được phát hành vào năm 1994. Phiên bản này chủ yếu được phát triển và tung ra trên thị trường dưới dạng bản quyền GNU General Public License. Do đó mà bất cứ ai cũng có thể tải và xem mã nguồn của Linux. Theo StatCounter Global Stats, số người dùng Linux chiếm ít hơn 2% trong số các hệ điều hành toàn cầu. Tuy nhiên, hầu hết các máy chủ hiện nay đều chạy Linux vì nó có thể được tùy chỉnh tương đối dễ dàng.

Hệ điều hành cho các thiết bị di động

Các hệ điều hành mà chúng ta đã nói đến ở mục trước thường được thiết kế để chạy trên máy tính để bàn và máy tính xách tay. Các thiết bị di động như điện thoại, máy tính bảng và máy nghe nhạc MP3 khác với máy tính để bàn và máy tính xách tay, vì vậy chúng cần phải được chạy các hệ điều hành được thiết kế riêng cho các thiết bị di động. Ví dụ phổ biến nhất về các hệ điều hành di động bao gồm Apple iOS và Google Android. Trong ảnh chụp màn hình bên dưới, bạn có thể thấy hệ điều hành iOS đang được chạy trên máy tính bảng iPad.

iOS đang được chạy trên máy tính bảng iPad.

Các hệ điều hành dành cho thiết bị di động thường không có đầy đủ tính năng như trên các hệ điều hành dành cho máy tính để bàn và máy tính xách tay, và chúng cũng không thể chạy tất cả phần mềm, ứng dụng tương tự như cho máy tính để bàn và máy tính xách tay được. Tuy nhiên, bạn vẫn có thể làm được nhiều việc trên các hệ điều hành di động, như xem phim, duyệt web, soạn thảo văn bản và chơi trò chơi…

Tóm lại, các hệ điều hành di động là sự kết hợp giữa các tính năng của một hệ điều hành cho máy tính cá nhân với các tính năng khác hữu ích cho việc sử dụng di động hoặc cầm tay. Tính đến cuối năm 2016, có hơn 430 triệu điện thoại thông minh đã được bán ra trên toàn thế giới với 81.7% chạy Android, 17.9% chạy iOS, 0.3% chạy Windows 10 Mobile (đã không còn được bán ra trên thị trường) và các hệ điều hành khác chiếm 0.1%. Nhìn chung thì Android trên các thiết bị di động còn phổ biến hơn so với hệ điều hành Windows trên máy tính để bàn và máy tính xách tay.

Xem thêm:

Thứ Năm, 01/11/2018 09:40

4,6 ★ 5 👨 14.491