Không chỉ giáng xuống đất, tia sét còn có thể đánh ngược từ mặt đất lên trời

Thông thường, trong giông bão sét giáng xuống từ trên trời xuống nhưng trên thực tế, có một loại sét đánh ngược từ dưới đất lên.

• Nếu bị sét đánh trúng khi đang bay, viên đạn có bị ảnh hưởng gì không?
• Khám phá địa điểm bị nhiều sét đánh nhất thế giới, 28 tia sét mỗi phút, 10 giờ mỗi đêm
• Sống cả đời chưa chắc chúng ta đã có may mắn chứng kiến những hiện tượng thời tiết cực hiếm này

Cứ mỗi giây lại có 40 - 50 tia sét xuất hiện trên Trái Đất. Khi một đám mây giông hình thành và trôi dạt trong bầu khí quyển, điện tích âm được tích ở bên trong còn điện tích dương tụ lại bên dưới đám mây. Các hạt ion động trong không khí va chạm vào nhau và tạo ra sét.

Khi phóng điện trong khí quyển tia sét có thể di chuyển với tốc độ 36.000 km/h. Ánh sáng đi được 299.792 km/s, còn tiếng động chỉ di chuyển với tốc độ 1.230 km/h trong điều kiện bình thường của không khí nên chúng ta thường thấy tia sét trước khi nghe được tiếng động. Sét đạt tới nhiệt độ 30.000 độ C).

Một tia sét ngược hình thành từ nóc nhà cao tầng. (Ảnh: Tom A. Warner/WeatherVideoHD.tv.)

Loại sét ngược thường được hình thành ở đỉnh những tòa tháp cao, bùng nổ và rạch nhiều tia trên bầu trời. Chúng có thể đạt tới độ cao 90km và tạo ra khung cảnh vô cùng ấn tượng.

Sét bình thường xảy ra khi các luồng ion âm di chuyển từ trong các đám mây xuống gặp ion dương từ dưới đất lên. Trong khi đó, sét ngược được hình thành khi ion dương từ dưới đất di chuyển nhanh hơn, phóng lên trên nối vào luồng ion âm đang di chuyển xuống dưới tạo thành một "mạch điện" với đám mây và bầu khí quyển phía trên.

Hiện tượng sét ngược được phát hiện lần đầu tiên từ thập niên 1930, nhưng gần đây nó mới được quan tâm do sự gia tăng đột biến của các tuabin gió.

Để tối ưu hóa khả năng sử dụng sức gió, tuabin gió thường được đặt trên chóp núi nhưng điều này cũng khiến chúng dễ bị sét đánh hơn. Aleksandr Smorgonskiy, nghiên cứu sinh thuộc Viện công nghệ Liên bang Thụy Sỹ đã nghiên cứu dữ liệu 15 năm về những trường hợp sét đánh trúng tuabin gió trên hai đỉnh núi ở châu Âu để tìm hiểu về cách tia sét hình thành và tác động của chúng lên tuabin.

Smorgonskiy phát hiện số lần sét phóng từ dưới lên trên diễn ra nhiều gấp 100 lần hiện tượng sét thường và hơn 80 % số tia sét ngược là tự kích hoạt. Và hiện tượng sét ngược tự phát xảy ra vào mùa hè nhiều hơn so với mùa đông.

Smorgonskiy cho rằng, cách thức sét đánh như thế nào phụ thuộc vào nhiệt độ không khí. Hiện nay, các nhà khoa học chưa tìm ra giải pháp tối ưu để tránh sét cho tuabin gió.