9 sự thật đáng kinh ngạc về cá heo

Phạm Hải

Cá heo là loài động vật quen thuộc với hầu hết chúng ta. Cá heo nổi tiếng ở trí thông minh đáng nể, sự đáng yêu, và tình cảm của chúng đối với con người. Tuy nhiên vẫn còn rất nhiều nhiều bí ẩn về loài động vật này mà chúng ta chưa tường tận. Dưới đây là 9 sự thật đáng kinh ngạc về loài cá heo mà không phải ai cũng biết.

1. Cá heo tiến hóa từ 1 loài động vật trên cạn

Hàng triệu năm trước, tổ tiên của cá heo không bơi dưới nước như chúng ta biết ngày nay, mà là một loài động vật ăn thịt sống hoàn toàn trên đất liền. Tuy nhiên, cách đây khoảng 50 triệu năm, một biến cố bí ẩn đã xảy ra khiến chúng buộc phải thích nghi với môi trường dưới nước, và dần tiến hóa thành một loài cá có vú như hiện nay.

Bằng chứng của lịch sử tiến hóa này vẫn có thể được nhìn thấy ở cá heo ngày nay. Trên thực tế, cá heo và cá voi trưởng thành đều có xương ngón tay và ngón chân điển hình của động vật có vú, nhưng được bao bọc bởi lớp da thịt dưới dạng vây trước và vây sau.

2. Cá heo có thể không ngủ trong nhiều tuần liền

Một nghiên cứu mới được công bố gần đây đã chỉ ra khả năng đáng ngạc nhiên của cá heo: Có thể giữ tỉnh táo trong nhiều ngày hoặc nhiều tuần liên tục mà không cần ngủ. Vậy chúng làm thế nào để có thể tồn tại mà không cần ngủ?

Cá heo sở hữu cơ chế ngủ vô cùng đặc biệt, chúng có thể cho nửa bộ não của mình nghỉ ngơi tại một thời điểm nhất định khi nửa còn lại vẫn tỉnh táo - một quá trình gọi là "Unihemispheric sleep". Cơ chế ngủ đặc biệt này không chỉ giúp cá heo không chết đuối, mà còn cho phép chúng giữ cảnh giác trước mọi nguy hiểm và thậm chí khuyến khích sự phát triển của não.

3. Hầu hết cá heo không nhai thức ăn

Cá heo không nhai thức ăn, hay nói đúng hơn chúng không thể nhai. Răng của cá heo phát triển với mục đích kẹp chặt con mồi. Đôi khi chúng sẽ lắc hoặc chà xát thức ăn dưới đáy đại dương để xé thành nhiều miếng nhỏ giúp dễ nuốt chửng hơn.

Một giả thuyết được đưa ra là do con mồi của cá heo chủ yếu là những loài cá nhỏ, và chúng cần nhanh chóng tóm chặt con mồi trong miệng trước khi bữa ăn của mình có thể bơi đi mất. Bỏ qua quá trình nhai để đảm bảo con mồi không thể chạy thoát.

4. Cá heo đã từng phục vụ trong Hải quân của nhiều quốc gia từ những năm 1960

Từ những năm 1960, Hải quân Hoa Kỳ đã đưa vào biên chế những con cá heo trưởng thành và huấn luyện chúng để phát hiện các mục tiêu dưới nước. Thay vì sử dụng khứu giác làm nhiệm vụ như chó, cá heo phát hiện vật thể bằng kỹ thuật định vị tiếng vang. Khả năng định vị bằng tiếng vang của cá heo vượt xa mọi công nghệ thời bấy giờ, và vẫn còn rất hiệu quả trong nhiều tình huống thực tế ngày nay.

Tuy nhiên, các nhà hoạt động vì động vật từ lâu đã phản đối việc sử dụng cá heo cho mục đích quân sự.

5. Cá heo có thể dạy nhau cách sử dụng công cụ

Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng một quần thể cá heo sống ở Vịnh Shark, Úc, sử dụng các "công cụ hỗ trợ săn mồi" là những con bọt biển mà chúng thu nhặt được dưới đáy đại dương để thăm dò những con cá đang ẩn mình dưới lớp cát, và truyền lại cách sử dụng cho các con non trong đàn.

6. Cá heo hình thành tình bạn thông qua sở thích chung

Các nhà nghiên cứu từ các Đại học Bristol, Zurich và Tây Úc đã phát hiện ra rằng những con cá heo sống tại khu vực Shark Bay hình thành tình bạn dựa trên mối quan tâm chung - trong trường hợp này là thói quen sử dụng bọt biển để săn mồi. Đặc điểm sử dụng công cụ này được tìm thấy chủ yếu ở cá heo cái, nhưng bằng cách nghiên cứu hành vi của một vài con cá heo đực có biểu hiện, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy một khám phá mới: Mối quan hệ của cá heo được hình thành qua kỹ thuật sử dụng công cụ nói chung.

7. Cá heo gọi nhau bằng tên riêng

Cá heo có tên riêng và chúng sẽ đáp lời khi được gọi. Cá heo trong từng quần thể sở hữu "tiếng huýt đặc trưng" của riêng chúng, giống như một cái tên và những con cá heo khác có thể sử dụng tiếng huýt đặc biệt đó để thu hút sự chú ý của bạn tình. Trên thực tế, cá heo cũng là một loài có tính xã hội cực cao.

Phát hiện này đã mở ra những câu hỏi hoàn toàn mới về mức độ giao tiếp và vốn "từ vựng" của cá heo, cũng như có thể tiết lộ manh mối về sự tiến hóa các kỹ năng ngôn ngữ của chính chúng ta.

8. Cá heo sở hữu khả năng "teamwork" tuyệt vời

Một nhóm các nhà nghiên cứu đến từ Đại học Bristol mới đây đã phát hiện ra rằng cá heo đực có thể làm việc và phối hợp cùng nhau như một team ăn ý - thuộc tính trước đây được cho là độc nhất đối với con người.

Quan sát hành vi của cá heo đực khi chúng phối hợp tán tỉnh heo cái, các nhà nghiên cứu đã thấy sự hợp tác thay vì hành vi cạnh tranh, điều này đặc biệt bất thường trong việc tìm bạn đời ở thế giới động vật.

9. Cá heo sử dụng độc tố của con mồi làm "chất gây nghiện"

Chúng ta biết rằng cá nóc có độc tố mạnh. Rõ ràng cá heo cũng biết điều này nhưng chúng sử dụng nó cho mục đích "phê pha".

Thông thường, độc tố cá nóc gây chết người. Tuy nhiên, với liều lượng nhỏ, nó có thể đóng vai trò như một chất gây nghiện. Đài BBC đã từng quay được một đoạn phim, trong đó những chú cá heo nhẹ nhàng chơi đùa với một con cá nóc trong 20 đến 30 phút, sau đó quanh quẩn không rời và có những hành vi "khác lạ".

Rõ ràng con người không phải là loài duy nhất cố tình tìm đến các chất khích để đạt được trạng thái thoải mái tạm thời trong hệ thần kinh".