Phát hiện dấu vết loài khủng long đầu vòm cổ xưa nhất, lên tới 108 triệu năm tuổi

Trong sa mạc Gobi (Mông Cổ), các nhà nghiên cứu đã khai quật được một hóa thạch khủng long đầu vòm (pachycephalosaur) gần như hoàn chỉnh, sống cách đây khoảng 108 triệu năm.

Được đặt biệt danh là “báu vật”, cá thể này là một con khủng long tuổi thiếu niên và là loài cổ nhất trong nhóm từng được tìm thấy, kéo dài thêm 15 triệu năm cho hồ sơ hóa thạch của pachycephalosaur.

Phát hiện ở sa mạc Gobi

Hóa thạch được tìm thấy tại khu vực Khuren Dukh thuộc lưu vực Gobi phía Đông, do Tsogtbaatar Chinzorig – Học viện Khoa học Mông Cổ – khai quật. Ông cũng là tác giả chính của công trình công bố trên tạp chí Nature và hiện là trợ lý nghiên cứu tại Đại học Bang Bắc Carolina (Mỹ).

Các nhà khoa học cho biết, mẫu vật này không chỉ đánh dấu một loài mới, mà còn là bộ xương pachycephalosaur cổ nhất và hoàn chỉnh nhất từng được phát hiện.

“Pachycephalosaur là loài khủng long biểu tượng nhưng lại cực hiếm và đầy bí ẩn,” tiến sĩ Lindsay Zanno, đồng tác giả nghiên cứu, nhận định.

Loài mới được đặt tên là Zavacephale rinpoche. Trong đó:

• “zava” trong tiếng Tây Tạng nghĩa là “gốc rễ, khởi nguyên”.
• “cephal” xuất phát từ tiếng Latin, nghĩa là “đầu”.
• “rinpoche” trong tiếng Tây Tạng nghĩa là “báu vật”, nhấn mạnh vẻ quý giá của hộp sọ vòm lấp lánh được tìm thấy nhô ra từ vách đá.

Khủng long này sống vào kỷ Phấn trắng sớm, dài khoảng 1m, trong khi các cá thể trưởng thành của nhóm có thể dài tới 4,3m, cao hơn 2m và nặng 360 – 410kg.

Hé lộ bí ẩn về sự phát triển hộp sọ vòm

Điều đặc biệt, dù mới là cá thể chưa trưởng thành, Z. rinpoche đã sở hữu một chiếc sọ vòm hoàn chỉnh, nhưng thiếu những chi tiết trang trí cầu kỳ thường thấy ở pachycephalosaur về sau.

Theo Chinzorig, đây là bằng chứng quan trọng giúp giới khoa học hiểu rõ quá trình phát triển hộp sọ – vấn đề từng gây tranh cãi do thiếu mẫu vật cổ đại và tình trạng hóa thạch vỡ vụn.

Zanno bổ sung: “Z. rinpoche là phát hiện tuyệt vời, vì nó có cả chi và hộp sọ nguyên vẹn, cho phép chúng tôi lần đầu tiên đối chiếu giai đoạn phát triển với quá trình hình thành hộp sọ vòm.”

Kết quả phân tích xương chân cho thấy cá thể này vẫn là khủng long non khi chết.

Loài Pachycephalosaur nổi tiếng với chiếc hộp sọ vòm dày, thường được miêu tả dùng để húc đầu đấu tay đôi. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng chúng chủ yếu dùng để tranh giành bạn tình hoặc khẳng định vị thế xã hội, chứ không phải chống kẻ thù.

Phát hiện hiếm có

Mẫu vật này không chỉ đẩy lùi niên đại pachycephalosaur sớm hơn ít nhất 15 triệu năm, mà còn nhờ mức độ nguyên vẹn hiếm có, giúp hé lộ nhiều chi tiết chưa từng biết đến. Chẳng hạn bàn tay của chúng trông như thế nào, việc sử dụng sỏi dạ dày (gastroliths) để nghiền nát thức ăn ra sao, cũng như cấu trúc đuôi có gân bao quanh, hỗ trợ vận động đặc trưng

Rinpoche thay đổi cách chúng ta hiểu về sinh học, vận động và cấu tạo cơ thể của loài khủng long bí ẩn này.