Cách nhận biết, ngăn ngừa và điều trị cảm cúm bằng phương pháp tự nhiên

Hội chứng cảm cúm, thường gọi là bệnh cảm cúm, là một loại vi-rút truyền nhiễm tấn công vào đường hô hấp (mũi, các xoang, cổ họng và phổi). Mặc dù với nhiều người, bệnh cảm cúm thường chỉ kéo dài từ một đến hai tuần, nhưng đối với trẻ em, người lớn tuổi, người có hệ miễn dịch yếu hoặc đang mắc các bệnh mãn tính sẽ trở nên rất nguy hiểm. Việc bổ sung vắc-xin cảm cúm hàng năm là cách phòng tránh tốt nhất, nhưng nếu không may mắc phải bệnh cảm cúm, bạn cũng nên biết cách xử lí những triệu chứng. Vì vậy, hãy tham khảo cách nhận biết, ngăn ngừa và điều trị cảm cúm bằng phương pháp tự nhiên dưới đây nhé!

Phương pháp 1: Nhận biết các triệu chứng của bệnh cảm cúm

1. Nhận ra những triệu chứng cảm cúm

Trước khi xử lí cảm cúm một cách hiệu quả, bạn cần chắc chắn rằng mình có bị cảm cúm hay không? Triệu chứng cảm cúm cũng giống như cảm lạnh thông thường, nhưng nó xảy ra nhanh chóng và nghiêm trọng hơn. Cảm cúm có thể kéo dài từ 2 đến 3 tuần và dưới đây là những triệu chứng thông thường của bệnh cảm cúm:

• Ho thường xuyên và nghiêm trọng
• Viêm họng
• Sốt trên 38 độ C
• Đau đầu hoặc đau nhức cơ thể
• Chảy nước mũi, nghẹt mũi
• Ớn lạnh và đổ mồ hôi
• Mệt mỏi, suy nhược cơ thể
• Khó thở
• Ăn không ngon
• Buồn nôn, nôn hoặc tiêu chảy (thường gặp ở trẻ nhỏ)

2. Phân biệt giữa cảm cúm và cảm lạnh

Cảm cúm và cảm lạnh đều có triệu chứng tương tự như nhau nhưng bệnh cảm lạnh diễn biến chậm hơn, đi theo một phác độ leo thang rồi khỏi dần. Triệu chứng của cảm lạnh thường kéo dài ít hơn một hoặc hai tuần:

• Ho nhẹ
• Sốt nhẹ hoặc không sốt
• Nhức đầu hoặc ê ẩm trong người
• Khó thở
• Chảy nước mũi, nghẹt mũi
• Ngứa cổ họng hay đau họng
• Hắt xì
• Chảy nước mắt
• Cảm thấy hơi mệt mỏi hoặc không mệt

3. Phân biệt giữa cảm cúm và "cúm dạ dày"

"Cúm dạ dày" mà chúng ta thường gọi không phải là dạng cảm cúm, đó chỉ là bệnh viêm dạ dày do vi-rút. Cảm cúm ảnh hưởng đến hệ hô hấp, còn "cúm dạ dày" chỉ tác động vào đường ruột và bệnh cúm dạ dày thường không quá nghiêm trọng. Các triệu chứng thường thấy của bệnh viêm dạ dày, ruột do vi-rút gồm:

• Tiêu chảy
• Chuột rút và đau ở bụng
• Đầy hơi
• Buồn nôn hoặc nôn mửa
• Đau đầu nhẹ, không thường xuyên, hoặc nhức mỏi cơ thể
• Sốt nhẹ
• Các triệu chứng viêm dạ dày, ruột do vi-rút thường chỉ kéo dài một đến hai ngày, nhưng cũng có khi lên tới 10 ngày.

4. Khi nào nên chuyển đến trung tâm y tế khẩn cấp

Trong trường hợp nặng, bệnh cảm cúm có thể gây mất nước hoặc các triệu chứng nghiêm trọng cần phải nhập viện gấp. Bạn, người thân hoặc con mình nên được đưa đi cấp cứu nếu thấy xuất hiện những triệu chứng sau:

• Hơi thở ngắn hoặc khó thở
• Đau ngực, thấy tức ở lồng ngực
• Ói mửa liên tục, dữ dội
• Chóng mặt hoặc lẩn thẩn
• Da xanh xao, môi tím tái
• Động kinh
• Dấu hiệu của sự mất nước (da khô, lịm đi, mắt trũng sâu, đi tiểu ít hoặc nước tiểu có màu đậm)
• Đau đầu nghiêm trọng, đau hoặc cứng cơ vùng cổ
• Các triệu chứng giống như bệnh cúm thông thường nhưng thuyên giảm dần, sau đó trở lại với mức độ nghiêm trọng hơn

Phương pháp 2: Trị cảm cúm bằng phương pháp tự nhiên

1. Nghỉ ngơi

Đôi khi, bạn vẫn có thể đi học hoặc làm việc khi bị cảm lạnh nhưng nếu mắc bệnh cảm cúm thì điều quan trọng cần làm là nghỉ ngơi. Vì vậy, hãy dành ra vài ngày nghỉ ngơi để cơ thể có thời gian bình phục. Bệnh cảm cúm rất dễ lây nên nghỉ ngơi ở nhà là điều cần thiết giúp cơ thể được phục hồi. Ngoài ra, bạn có thể cảm thấy khó thở khi mắc cảm cúm. Do đó, hãy kê gối cao lên hoặc ngủ trên một chiếc ghế tựa để thở dễ hơn vào ban đêm.

2. Giữ đủ nước cho cơ thể

Bệnh cảm cúm có thể gây sốt, khiến cho cơ thể bị mất nước nên điều quan trọng là bạn phải uống thật nhiều nước.

• Uống nước ấm như trà hay nước chanh để bù đắp nước cho cơ thể giúp cổ họng dịu lại và làm sạch các xoang.
• Hạn chế đồ uống có caffein, rượu và soda. Hãy chọn những loại đồ uống giúp khôi phục dinh dưỡng, khoáng chất của cơ thể chứ không phải làm cạn kiệt chúng.
• Uống súp nóng. Bạn có thể cảm thấy buồn nôn và biếng ăn khi mắc bệnh cúm. Do đó, uống súp hoặc canh nóng là cách tốt nhất để đưa thức ăn vào cơ thể mà không làm xáo trộn dạ dày của bạn. Các nghiên cứu chứng minh rằng súp gà có thể làm giảm thiểu tình trạng viêm diễn ra trong đường hô hấp, vì thế nếu như cảm thấy đủ khỏe, bạn nên ăn một đến hai bát súp sẽ rất tốt cho cơ thể.
• Nếu bị nôn mửa, mất cân bằng chất điện giải, hãy sử dụng một số sản phẩm bù nước như Oresol (có bán ở tiệm thuốc tây) hay nước uống thể thao có khả năng cung cấp các chất điện giải phục hồi cơ thể.

3. Bổ sung vitamin C

Vitamin C rất quan trọng trong việc hỗ trợ hệ miễn dịch của cơ thể. Khoa học đã chứng minh một lượng lớn vitamin C có thể làm giảm các triệu chứng cảm lạnh và cảm cúm.

• Cung cấp 1000mg vitamin C cho cơ thể mỗi giờ trong 6 giờ đầu tiên, ngay khi các triệu chứng cảm cúm bắt đầu xuất hiện. Sau đó uống 1000mg 3 lần/ngày. Không nên tiếp tục sử dụng vitamin C liều lượng cao nếu đã thấy khỏe hơn. Tính độc của vitamin C là rất ít, nhưng vẫn có thể xảy ra.
• Nước cam là nguồn vitamin C tự nhiên nhưng không nên sử dụng một liều lượng lớn.
• Nói chuyện với bác sĩ trước khi uống vitamin C liều cao.

4. Loại bỏ chất nhầy từ mũi một cách thường xuyên

Khi bị nghẹt mũi, bạn cần phải loại bỏ dịch nhầy ra khỏi đường thở thường xuyên để phòng tránh nhiễm trùng tai và xoang. Hãy thử những cách sau:

• Hỉ mũi. Rất đơn giản mà lại hiệu quả: hỉ mũi mỗi khi bị nghẹt để giữ cho đường thở thông thoáng.
• Dùng dụng cụ rửa mũi. Dụng cụ rửa mũi là một biện pháp tự nhiên loại bỏ nước mũi khỏi đường thở.
• Tắm trong bồn nước nóng. Hơi nước nóng sẽ giúp giảm bớt dịch nhầy trong mũi.
• Đặt một máy làm ẩm hoặc máy phun sương trong phòng giúp bạn thở dễ hơn.
• Dùng chai xịt nước muối sinh lí cho mũi. Ngoài ra, có thể tự làm dụng cụ xịt hay nhỏ nước muối riêng.

5. Sử dụng túi chườm nóng

Tác dụng nhiệt giúp làm giảm các cơn đau nhức hoành hành bởi cúm. Bạn có thể dùng một chai nước nóng, nếu không có túi chườm, đặt nó lên ngực, lưng hoặc bất cứ chỗ nào thấy đau. Không nên để nước quá nóng có thể gây bỏng da và đừng đặt quá lâu trên cơ thể. Hãy nhớ đừng bao giờ đi ngủ khi đặt một túi chườm hoặc chai nước nóng trên người.

6. Làm giảm sơn sốt bằng khăn lạnh

Bạn có thể giảm bớt sự khó chịu của cơn sốt bằng cách đặt một chiếc khăn lạnh ẩm lên chỗ bị nóng trên da. Ngoài ra, làm dịu tình trạng tắt nghẽn xoang bằng cách chườm nó lên vùng trán và xung quanh mắt.

• Miếng dán hạ sốt mua ở các hiệu thuốc tây có thể giúp bạn thấy mát hơn.
• Nếu con bạn sốt trên 39°C hoặc cảm thấy khó chịu với cơn sốt, hãy đắp một chiếc khăn lạnh lên trán bé để hạ nhiệt.

7. Súc miệng bằng nước muối

Cách đơn giản để giảm cơn đau họng đi kèm với cảm cúm là súc miệng bằng nước muối. Hãy pha một muỗng cà phê muối với một cốc nước ấm. Súc miệng khoảng hơn một phút, sau đó nhổ ra ngoài. Hãy nhớ là không được nuốt nước muối súc miệng.

8. Thử một phương thuốc thảo dược

Có vô vàn loại thảo dược có thể trị cảm cúm nhưng chỉ có một số phương thuốc được khoa học chứng minh. Tuy nhiên, bệnh cảm cúm có thể thuyên giảm nếu thử một trong những thảo dược dưới đây. Nếu đang uống thuốc, mắc bệnh mãn tính hoặc chữa trị cho trẻ nhỏ nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kì loại thảo dược nào.

• Uống 300mg cây cúc dại 3 lần/ngày. Cúc dại giúp rút ngắn thời gian bệnh, tuy nhiên chống chỉ định đối với phụ nữ có thai và đang cho con bú, người mắc hội chứng suy giảm miễn dịch, người dị ứng với cỏ phấn hương.
• Dùng 200mg nhân sâm Mỹ mỗi ngày. Nhân sâm Mỹ (khác sâm Tây Bá Lợi Á và nhân sâm châu Á) giúp các triệu chứng cảm cúm được cải thiện.
• Uống 4 thìa canh Sambucol (một loại si-rô trị cảm cúm, chiết xuất từ cây cơm cháy) hàng ngày. Sambucol rất hiệu quả trong việc rút ngắn thời gian bệnh. Ngoài ra, bạn cũng có thể tự pha trà cơm cháy bằng cách cho 3-5g hoa cơm cháy khô vào 1 tách nước sôi, ngâm trong khoảng từ 10-15 phút, lọc lấy nước và uống ba lần mỗi ngày.

9. Thử liệu pháp hơi nước từ tinh dầu khuynh diệp

Liệu pháp hơi nước từ tinh dầu khuynh diệp giúp làm dịu cơn ho và nghẹt mũi. Đun sôi khoảng 2 tách nước, sau đó nhỏ từ 5 đến 10 giọt dầu khuynh diệp vào, tiếp tục đun thêm một phút rồi tắt bếp.

• Đem nồi nước đặt trên một mặt phẳng như bàn hoặc mặt trên của tủ bếp.
• Phủ một chiếc khăn sạch lên đầu và đặt đầu bạn ở phía trên nồi nước. Giữ mặt cách nồi ít nhất 30cm để tránh bị bỏng.
• Hít hơi nước trong 10-15 phút.
• Ngoài ra, có thể dùng dầu bạc hà cay hoặc tinh dầu bạc hà để thay thế dầu khuynh diệp nếu thích. Thành phần hoạt chất trong cây bạc hà hay tinh dầu bạc hà là một loại thuốc thông mũi tự nhiên tuyệt vời.
• Không để bất kì tinh dầu nguyên chất nào đi vào trong người bởi một số loại có thể gây ngộ độc nếu nuốt phải.

10. Uống thuốc Oscillococcinum

Phương thuốc thông dụng ở châu Âu - Oscillococcinum là một liều thuốc tự nhiên có nguồn gốc từ nội tạng vịt có thể dùng để thay thế thuốc trị cảm cúm. Hiện khoa học vẫn chưa kết luận về hiệu quả của thuốc Oscillococcinum. Lưu ý một số người có thể bị tác dụng phụ tiêu cực như đau đầu khi sử dụng thuốc này.

Phương pháp 3: Điều trị cảm cúm bằng thuốc

1. Mua thuốc không cần toa để điều trị

Những triệu chứng cảm cúm thông thường có thể điều trị bằng thuốc được bán ở các nhà thuốc địa phương. Nhưng hãy hỏi bác sĩ hoặc dược sĩ về loại thuốc phù hợp nếu bản thân gặp các vấn đề về sức khỏe như huyết áp cao, gan, thận không được tốt, đang dùng thuốc khác hoặc có thai.

• Những cơn đau, nhức mỏi do cảm cúm gây ra có thể được chữa khỏi bằng thuốc chống viêm không chứa steriod như ibuprofen và aspirin. Đọc kĩ hướng dẫn trước khi sử dụng. Đặc biệt, trẻ em dưới 18 tuổi không nên dùng thuốc aspirin.
• Dùng thuốc kháng histamin và thuốc thông mũi để điều trị tắc nghẽn đường hô hấp.
• Thuốc long đờm và thuốc ho có thể giảm thiểu những cơn ho. Nếu bị ho khan, nên dùng thuốc trị ho có thành phần dextromethorphan là tốt nhất. Tuy nhiên, nếu ho kèm theo đờm nên dùng thuốc có chứa guaifenesin sẽ là lựa chọn tốt nhất.
• Tránh dùng acetaminophen quá liều. Nhiều loại thuốc khác cũng có thể chứa các thành phần hoạt tính tương tự, vì vậy hãy đọc kỹ hướng dẫn trước khi sử dụng. Làm theo hướng dẫn sử dụng thuốc trên bao bì và không nên vượt quá liều lượng khuyến cáo.

2. Cho trẻ dùng thuốc với liều lượng chính xác

Sử dụng thuốc acetaminophen hoặc ibuprofen dành cho trẻ em làm theo các hướng dẫn trên bao bì để áp dụng liều lượng chính xác. Ngoài ra, bạn có thể dùng luân phiên giữa thuốc acetaminophen và thuốc ibuprofen nếu cơn sốt của con bạn không thuyên giảm khi uống một loại thuốc, phải đảm bảo bạn luôn theo dõi khi cho bé uống bất cứ thuốc nào.

• Không nên sử dụng thuốc ibuprofen cho trẻ em đang nôn mửa hoặc bị mất nước.
• Không dùng thuốc aspirin cho trẻ dưới 18 tuổi bởi nó làm tăng nguy cơ mắc hội chứng Reye (một bệnh lí hiếm gặp về não và gan).

3. Dùng thuốc theo toa

Nếu quyết định đến gặp bác sĩ để trị bệnh, tùy thuộc vào tình trạng bệnh bác sĩ sẽ kê toa một trong những loại thuốc sau đây giúp giảm các triệu chứng và rút ngắn thời gian bệnh uống trong vòng 2 ngày:

• Oseltamivir (Tamiflu) dạng viên uống. Tamiflu có thể dùng được cho trẻ em dưới 1 tuổi.
• Zanamivir (Relenza) dạng hít. Trẻ em từ 7 tuổi trở lên có thể sử dụng thuốc này. Chống chỉ định với những người mắc bệnh hen suyễn hoặc có vấn đề về phổi.
• Peramivir (Rapivab) có dạng tiêm. Từ 18 tuổi trở lên có thể sử dụng được.
• Amantadine (Symmetrel) và rimantadine (Flumadine) điều trị cúm A, nhưng đối với một số loại cúm (bao gồm cả H1N1) thuốc này vẫn có tác dụng nhưng không thường được kê toa.

4. Thuốc kháng sinh không phải dùng để điều trị cúm

Cảm cúm là một bệnh do vi-rút gây ra. Nếu cần thiết, bác sĩ sẽ kê toa thuốc chống vi-rút như Tamiflu. Tuy nhiên, không nên sử dụng kháng sinh để điều trị cảm cúm.

• Cũng có trường hợp bị nhiễm cả vi khuẩn và vi-rút cúm, lúc đó bác sĩ có thể cho bạn uống thêm một loại kháng sinh. Hãy dùng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ.
• Nếu lạm dụng thuốc kháng sinh sẽ làm cho vi khuẩn trở nên kháng thuốc, gây khó khăn trong việc điều trị. Không dùng kháng sinh nếu không được kê toa.

Phương pháp 4: Ngăn ngừa cảm cúm

1. Chủng ngừa trước mùa cúm

Trung Tâm Kiểm Soát và Phòng Ngừa Dịch Bệnh (Centers for Disease Control and Prevention - CDC) ở Mỹ theo dõi sức khỏe toàn cầu để thống kê và phát triển một loại vắc-xin phòng ngừa cho các chủng vi-rút cúm có thể nguy hiểm trong năm. Vắc-xin cúm được cung cấp tại văn phòng bác sĩ, phòng khám sức khỏe và thậm chí ở cửa hàng thuốc. Tuy vắc-xin không đảm bảo 100% không mắc phải cảm cúm trong mùa, nhưng nó bảo vệ người dân khỏi chủng vi-rút cúm khác nhau và giảm tỉ lệ mắc bệnh xuống còn 60%. Vắc-xin cúm thường được đưa vào cơ thể thông qua tiêm hoặc xịt mũi.

Mùa cúm bắt đầu từ tháng Mười đến tháng Tư năm sau, đỉnh điểm là vào tháng Một hoặc Hai. Bạn có thể gặp các triệu chứng nhẹ như nhức mỏi, đau đầu hay sốt nhẹ sau khi tiêm vắc-xin không gây bệnh cúm.

2. Nói rõ về tình trạng sức khỏe trước khi chủng ngừa cúm

Thông thường, trẻ em trên 6 tháng tuổi đều nên chủng ngừa vắc-xin cúm trừ những trường hợp chống chỉ định. Nếu có bất kì triệu chứng nào sau đây, hãy vui lòng trình bày với bác sĩ trước khi tiêm chủng ngừa:

• Dị ứng nghiêm trọng với trứng gà hoặc gelatin
• Từng bị sốc vắc-xin cúm
• Bị sốt (có thể tiêm vắc-xin khi bớt sốt)
• Có tiền sử hội chứng Guillain-Barré (Viêm đa dây thần kinh cấp tính)
• Mắc bệnh mãn tính về tim hay phổi, rối loạn thận hoặc gan,... (đối với vắc-xin xịt mũi)
• Hen suyễn (vắc-xin xịt mũi)

3. Chọn giữa vắc-xin dạng xịt mũi và tiêm

Vắc-xin phòng ngừa cảm cúm có hai dạng: xịt mũi và tiêm. Mọi người đều có thể chọn một trong hai, nhưng nên cân nhắc dựa trên độ tuổi và sức khỏe của bản thân để chọn lựa đúng đắn.

• Vắc-xin dạng tiêm phù hợp với trẻ em trên 6 tháng tuổi, phụ nữ mang thai và người mắc bệnh mãn tính.
• Dưới 65 tuổi không nên tiêm mũi liều cao. Người dưới 18 tuổi và trên 64 tuổi không nên tiêm bắp sâu, chỉ nên tiêm vắc-xin dưới da. Trẻ em dưới 6 tháng tuổi không thể dùng vắc-xin dạng tiêm chủng.
• Đối với dạng xịt mũi có thể áp dụng cho độ tuổi từ 2 đến 49.
• Trẻ em dưới 2 tuổi và người lớn trên 50 tuổi không thể dùng vắc-xin dạng xịt. Trẻ từ 2-17 tuổi nếu sử dụng thuốc kháng sinh dài hạn thì không nên phòng tránh cúm bằng vắc-xin xịt mũi.
• Phụ nữ có thai, người có hệ miễn dịch suy yếu không nên sử dụng vắc-xin xịt mũi. Người chăm sóc cho những người có hệ thống miễn dịch yếu cũng không nên chủng ngừa loại vắc-xin này hoặc có thể dùng phải giữ khoảng cách với người họ đang chăm sóc trong vòng 7 ngày sau khi vắc-xin được đưa vào cơ thể.
• Không nên dùng vắc-xin dạng xịt nếu đã uống thuốc diệt vi-rút cảm trong 48 giờ đầu.

4. Cảm cúm rất nguy hiểm

Cảm cúm dễ lây lan và có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng. Nhờ có vắc-xin cảm cúm, tỉ lệ chết do cảm cúm đã giảm mạnh trong nhiều thập kỉ qua, từ 40 người trên 10000 người (năm 1940) xuống còn 0,56 người trên 100000 người (năm 1990). Bởi nó rất dễ lây nên hãy điều trị ngay khi phát hiện các triệu chứng và cách ly để tránh lây lan. Ví dụ đại dịch cúm H1N1 năm 2009 đã cướp đi sinh mạng hơn 2000 người trên toàn thế giới. CDC cho biết một đại dịch tương tự sẽ có thể xảy ra nếu như người dân không được chủng ngừa đầy đủ.

5. Giữ vệ sinh sạch sẽ

Để không mắc cảm cúm, hãy rửa tay thường xuyên, đặc biệt sau khi trở về từ nơi công cộng. Nhớ mang theo khăn lau tay diệt khuẩn nếu nơi bạn đến không có bồn rửa tay và xà phòng.

• Dùng dung dịch chà tay có chất cồn hoặc xà phòng diệt khuẩn.
• Hạn chế đưa tay lên mặt, đặc biệt là mắt, mũi và miệng.
• Che mũi và miệng khi hắt hơi hoặc ho. Nên sử dụng khăn giấy nếu có. Còn không, hãy dùng khuỷa tay để che lại – bạn sẽ hạn chế được việc phát tán mầm bệnh khi ho hoặc hắt xì.

6. Giữ thể trạng tốt

Ăn uống đầy đủ, cung cấp cho cơ thể một lượng vitamin và chất dinh dưỡng cần thiết, giữ thân hình luôn khỏe khoắn nhờ tập luyện là cách ngăn ngừa cảm cúm. Nếu không may mắc bệnh, bạn cũng có đủ sức khỏe để chống lại nó.

• Vitamin D cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phòng chống cảm cúm. Khoa học chứng minh cung cấp 0,03mg vitamin D mỗi ngày giúp ngăn ngừa bệnh cúm A. Những nguồn tự nhiên như ánh nắng mặt trời, cá béo (cá hồi) và vitamin A, vitamin D dồi dào trong sữa.

Tham khảo một số bài viết:

• 4 cách xử lý khi lên cơn hen suyễn - hen phế quản
• Những điều cần biết về bệnh nhược thị (chứng giảm thị lực)
• Cách ngăn ngừa tình trạng nhức mỏi mắt khi làm việc trước máy tính

Chúc các bạn vui vẻ!