Vì sao viên dầu cá bạn sử dụng hàng ngày có thể không hiệu quả như bạn nghĩ

Hiện có khoảng 19 triệu người trưởng thành tại Mỹ đều đặn bổ sung dầu cá với hy vọng cải thiện sức khỏe. Những viên dầu cá phổ biến này giàu axit béo omega-3, đặc biệt là EPA (eicosapentaenoic acid) và DHA (docosahexaenoic acid) — hai hợp chất lâu nay được cho là có khả năng chống viêm và bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh mạn tính. Tuy nhiên, mối liên hệ giữa việc hấp thụ omega-3 và khả năng ngăn ngừa ung thư lại chưa bao giờ thật sự rõ ràng.

Trong một nghiên cứu mới công bố, các nhà khoa học thuộc Đại học Michigan và Trung tâm Ung thư MD Anderson (Đại học Texas) đã phát hiện rằng một gene có tên 15-lipoxygenase-1 (ALOX15) đóng vai trò then chốt giúp EPA và DHA phát huy hiệu quả trong việc ngăn ngừa ung thư đại trực tràng.

Công trình được đăng trên tạp chí Cellular and Molecular Gastroenterology and Hepatology gợi ý rằng, việc xác định bệnh nhân ung thư có mang gene ALOX15 hay không có thể là yếu tố quan trọng khi xây dựng các phác đồ bổ sung EPA và DHA nhằm mục đích phòng ngừa.

Trong suốt nhiều năm, các thử nghiệm lâm sàng quy mô lớn về mối liên hệ giữa dầu cá, omega-3 và ung thư vẫn cho kết quả trái chiều. Một số nghiên cứu cho rằng chúng có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh, trong khi các nghiên cứu khác lại phát hiện hiệu quả thấp, thậm chí tiềm ẩn rủi ro tăng nguy cơ ung thư.

Kết quả bất ngờ trên mô hình động vật

Trong nghiên cứu mới, nhóm tác giả đã so sánh phản ứng giữa hai nhóm chuột: một nhóm ăn chế độ có bổ sung dầu cá, nhóm còn lại ăn khẩu phần thông thường. Kết quả thật bất ngờ — dầu cá lại làm tăng số lượng khối u đại tràng ở những con chuột bị kích thích viêm và được tạo điều kiện để hình thành khối u nhanh hơn.

Khi DHA và EPA được hấp thụ, chúng sẽ được chuyển hóa thành các phân tử gọi là resolvin, có tác dụng ngăn chặn viêm mãn tính – một yếu tố quan trọng dẫn tới sự hình thành ung thư. Tuy nhiên, quá trình chuyển hóa này phụ thuộc vào enzyme ALOX15, vốn thường bị “tắt” trong nhiều loại ung thư.

Khi thử nghiệm trên chuột thiếu gene ALOX15, nhóm nghiên cứu nhận thấy số lượng khối u tăng mạnh khi chúng được cho ăn dầu cá, dù mức độ khác nhau giữa hai loại omega-3. Trong đó, EPA tỏ ra “lành” hơn, gây ít khối u hơn so với DHA.

Một số dạng phổ biến của EPA và DHA bao gồm axit béo tự do, ethyl ester và triglyceride. Trong đó, Lovaza – loại thuốc chứa dạng ethyl ester của EPA và DHA – hiện đã được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt để điều trị tình trạng mỡ máu cao.

Dạng khác nhau, hiệu quả khác nhau

Kết quả cho thấy Lovaza, cùng với các dạng ethyl ester và axit béo tự do của EPA, giúp giảm số lượng và kích thước khối u, đặc biệt ở những con chuột có gene ALOX15. Ngược lại, các biến thể của DHA không thể ngăn khối u phát triển nếu thiếu ALOX15, mặc dù sự hiện diện của enzyme này vẫn giúp hạn chế phần nào tốc độ tăng trưởng của khối u.

“ Không phải tất cả các loại dầu cá đều giống nhau, ” giáo sư Imad Shureiqi thuộc Đại học Michigan, đồng thời là thành viên Trung tâm Ung thư Rogel, chia sẻ. “ Điều quan trọng là phải xem người dùng có đủ enzyme cần thiết để chuyển hóa các hợp chất này, giúp ngăn viêm mãn tính và nguy cơ ung thư hay không. ”

Mặc dù nghiên cứu này chủ yếu được thực hiện trên động vật, kết quả cho thấy nếu một người có polyp đại tràng nhưng thiếu ALOX15, việc bổ sung EPA hoặc DHA có thể kém hiệu quả trong việc ngăn ngừa sự phát triển của khối u.

Giáo sư Shureiqi khuyến cáo mọi người nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi tự ý bổ sung dầu cá, đặc biệt nếu đang có các vấn đề về tiêu hóa hoặc tiền sử ung thư.

Hiện nhóm nghiên cứu đang tiếp tục phát triển các loại thuốc có thể kích hoạt lại gene ALOX15 trong tế bào ung thư, với hy vọng rằng điều này sẽ giúp tăng hiệu quả của EPA và DHA trong phòng ngừa ung thư đại tràng trong tương lai.