Mối quan hệ đáng ngạc nhiên giữa biến đổi khí hậu - tỷ lệ sinh và hệ quả mang lại

Biến đổi khí hậu đang là một vấn nạn cấp thiết mang tính toàn cầu. Bên cạnh những ảnh hưởng rõ ràng về mặt tự nhiên, biến đổi khí hậu cũng sẽ là một trong những nhân tố đóng vai trò hàng đầu trong việc tác động và định hình mọi khía cạnh của cuộc sống con người - thường là theo những cách cực kỳ phức tạp. Biến đổi khí hậu dẫn đến việc thiên tai có diễn biến khó lường hơn, gây ảnh hưởng đến nông nghiệp, sinh hoạt và thậm chí là tính mạng của con người… đó là những vấn đề mà ai cũng có thể nhận ra, chúng ta nên tạm gác lại những hiểu biết “cơ bản” này và bàn đến một vài phát hiện đáng kinh ngạc hơn, ví dụ như việc biến đổi khí hậu ảnh hưởng thế nào đến tỷ lệ sinh của nhiều quốc gia trên thế giới chẳng hạn.

• 17 dấu hiệu cho thấy cuộc đại tuyệt chủng lần thứ 6 - cơn ác mộng của nhân loại đang sắp quét qua trái đất

Một nghiên cứu được thực hiện gần đây đã cho thấy biến đổi khí hậu có thể làm tăng tỷ lệ sinh ở các nước nhiệt đới, từ đó làm trầm trọng thêm những tác động của chính hiện tượng biến đổi khí hậu đối với các quốc gia đó, và đồng thời nới rộng khoảng cách giữa các quốc gia giàu và nghèo.

Trong công trình nghiên cứu này, các nhà khoa học đã tiến hành xây dựng một mô hình kết hợp giữa lý thuyết kinh tế tiêu chuẩn với dữ liệu thu được liên quan đến cách thức mà biến đổi khí hậu có khả năng ảnh hưởng đến những lĩnh vực khác nhau của nền kinh tế. Ví dụ, biến đổi khí hậu là một hiện tượng có phạm vi tác động rộng rãi trên quy mô toàn cầu, do đó, không khó để nó gây ảnh hưởng đến toàn bộ lĩnh vực nông nghiệp. Đồng thời nông nghiệp cũng sẽ phải hứng chịu tác động tiêu cực từ biến đổi khí hậu nhiều hơn các lĩnh vực khác của nền kinh tế, đơn giản vì điều kiện thời tiết ảnh hưởng đến năng suất cây trồng cũng như khả năng sinh tồn của vật nuôi. Các thành phần các của nền kinh thế như công nghiệp, dịch vụ… đương nhiên ít “nhạy cảm” với thời tiết ở mức độ tương tự hơn.

• Con người đã và đang dùng nhựa để hủy hoại tự nhiên như thế nào?

Các nhà khoa học sau đó đã tiến hành phân tích tác động của biến đổi khí hậu đối với một nền kinh tế giả định, được mô phỏng theo Colombia, một trong những quốc gia được cho là sẽ phải chịu tác động nặng nề nhất về biến đổi khí hậu, và họ phát hiện ra rằng nếu lượng khí thải carbon gây hiệu ứng nhà kính tiếp tục gia tăng ở mức cao, biến đổi khí hậu sẽ làm giảm nghiêm trọng năng suất nông nghiệp. Điều này sẽ làm tăng giá bán đối với các mặt hàng nông nghiệp và ảnh hưởng tiêu cực đến tiền lương, đồng thời thu hút một phần lớn thị trường lao động vào ngành nông nghiệp. Chúng ta đều biết lĩnh vực nông nghiệp đòi hỏi giáo dục chính quy ít khắt khe hơn so với các lĩnh vực khác của nền kinh tế. Do vậy, cha mẹ sẽ có xu hướng đầu tư ít nguồn lực hơn vào việc giáo dục từng đứa trẻ, và thay vào đó họ chọn cách sinh nhiều con hơn. Cái gọi là “sự đánh đổi chất lượng lấy số lượng” này là một hiện tượng chẳng xa lạ gì, vốn đã đóng vai trò nổi bật trong quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế nông nghiệp sang công nghiệp ở nhiều quốc gia trên thế giới trước đây.

Kết quả cuối cùng, đối với một quốc gia như Colombia, tỷ lệ sinh cao hơn sẽ song song với trình độ học vấn thấp đi. Hơn nữa, tỷ lệ sinh cao hơn thường dẫn đến sự gia tăng trong đấu tranh kinh tế giữa các quốc gia, vì vậy, mức sinh thấp có thể là một phần quan trọng dẫn đến vòng luẩn quẩn: Nó được thúc đẩy bởi biến đổi khí hậu nhưng đồng thời cũng là yếu tố làm trầm trọng thêm các tác động của hiện tượng này. “Mô hình của chúng tôi cho thấy thiệt hại từ biến đổi khí hậu đối với các quốc gia ở vĩ độ thấp có thể lớn hơn đáng kể so với ước tính trước đây”, nhóm nghiên cứu cho biết.

• Nghiên cứu cho thấy điện thoại thông minh mới là nhân tố phá hoại môi trường nhiều nhất

Tuy nhiên, trong một lưu ý tích cực, việc cắt giảm khí thải để hạn chế biến đổi khí hậu có thể giúp giảm bớt rắc rối này. Nếu các biện pháp cắt giảm khí thải thực sự được triển khai có hiệu quả, những hiệu ứng nhân khẩu học tiêu cực được nêu ra theo mô hình nghiên cứu trên về cơ bản sẽ được triệt tiêu.

Tuy nhiên, biến đổi khí hậu cũng sẽ không ảnh hưởng đến đến hệ thống nông nghiệp của tất cả các quốc gia trên thế giới theo cách tương tự, mà sẽ có sự phân hóa rõ theo từng quốc gia, khu vực, và vùng lãnh thổ. Vì lý do trên, các nhà nghiên cứu cũng đã phân tích thêm những giả thiết sẽ xảy ra với một nền kinh tế giống như Colombia nằm ở vĩ độ 25. Ở đó, những thay đổi về nhiệt độ sẽ lớn hơn, nhưng mức độ ảnh hưởng đến năng suất nông nghiệp lại nhỏ hơn, dẫn đến những ảnh hưởng hạn chế hơn đến tỷ lệ sinh và cơ cấu dân số.

Tuy nhiên, đối với một quốc gia có mô hình gần giống như Colombia nằm nhưng ở vĩ độ 45 - gần bằng vị trí của Thụy Sĩ - biến đổi khí hậu mặt khác lại góp phần làm tăng năng suất nông nghiệp, dẫn đến giảm tỷ lệ sinh sản.

• Một nửa số động vật hoang dã của những khu rừng lớn có thể biến mất do hành tinh nóng lên

Ở mô hình cuối cùng, các nhà nghiên cứu đã tiến hành phân tích tác động của biến đổi khí hậu đối với một nền kinh tế giống như Thụy Sĩ, được đặc trưng bởi sự giàu có hơn, tỷ lệ sinh thấp hơn và trình độ học vấn cao hơn so với Colombia. Kết quả cuối cũng rất đáng kinh ngạc: Biến đổi khí hậu sẽ làm tăng mức sinh và giảm chất lượng giáo dục đối với quốc gia nằm ở vùng nhiệt đới. Mặt khác, hiện tượng này lại góp phần làm giảm tỷ lệ sinh và tăng chất lượng giáo dục đối với những nước nằm ở vĩ độ cao.

“Kết quả phân tích đối với Thụy Sĩ và Colombia gần như đúng với mọi quốc gia khác ở vĩ độ tương đương, cho thấy vị trí địa lý, thay vì mức độ phát triển, mới chính là nguyên nhân chủ yếu của sự không đồng nhất trong mối quan hệ giữa tỷ lệ sinh sản và biến đổi khí hậu trong các mô hình nghiên cứu của chúng tôi”, một nhà khoa học nhận định.

Ngoài ra, có rất nhiều cơ chế khác mà theo đó, biến đổi khí hậu có thể ảnh hưởng đến tỷ lệ sinh sản và cơ cấu dân số - bao gồm các yếu tố liên quan đến kinh tế, biến đổi văn hóa, và những sự kiện khác như thiên tai hay chiến tranh. Bên cạnh đó, sự đánh đổi giữa chất lượng và số lượng cũng đã được sử dụng như một ví dụ để thúc đẩy các cuộc điều tra trong lĩnh vực nghiên cứu này.

• Nhiệt độ toàn cầu chỉ cần tăng thêm nửa độ cũng có thể khiến 5 triệu người mất nhà ở

Tuy nhiên, nghiên cứu này cũng cho thấy những thay đổi về tỷ lệ sinh có thể làm tăng thêm sự bất bình đẳng trong xã hội cũng như giữa các quốc gia trên thế giới - vốn cũng là một yếu tố góp phần dẫn đến biến đổi khí hậu. Những ảnh hưởng đến tỷ lệ sinh có thể làm tăng khoảng cách thu nhập giữa các nước có vĩ độ cao (giàu hơn) và các nước quanh khu vực xích đạo (nghèo hơn). Thế nhưng điều đó cũng có nghĩa là những tác động của biến đổi khí hậu đối với tỷ lệ sinh cũng đã củng cố thêm cho lợi ích của việc cắt giảm khí thải trên quy mô toàn cầu.