Khoa học vẫn đang tìm ra bí ẩn đằng sau "hội chứng sợ lỗ - trypophobia"

• Top 10 hội chứng rối loạn tâm thần bí ẩn mà não bộ con người có khả năng mắc phải
• 8 sự thật về cơ thể nam giới mà chính họ cũng không biết
• 20 điều cần nhớ nếu bạn đang yêu một người mắc bệnh rối loạn thiếu khả năng chú ý (ADD)

Chắc hẳn nhiều người trong số chúng ta đã từng nghe qua về hội chứng trypophobia hay còn gọi là hội chứng sợ lỗ rồi phải không? Hội chứng này gây ra cảm giác ớn lạnh mỗi khi nhìn thấy cái lỗ, đốm hoặc những hình dạng tương tự tập hợp cùng nhau. Tuy nhiên, hiện nay vẫn có nhiều nhà khoa học không công nhận đây là một dạng bệnh tâm lý. Tại sao lại vậy? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu bí ẩn đằng sau "hội chứng sợ lỗ - trypophobia" này nhé!

• Các lỗ hổng, vết sưng, đốm và các hình dạng tương tự khiến cho một số người cảm thấy ghê sợ.
• Có khoảng 15%-17% người mắc phải hội chứng sợ lỗ.
• Trypophobia là dạng bệnh tâm lý chưa được công nhận, đó là khi ta có cảm giác nổi da gà, cảm giác ghê rợn, ám ảnh, sợ hãi, buồn nôn, chóng mặt khi nhìn thấy hình ảnh có nhiều lỗ tròn hoặc nhóm các lỗ tròn, ví dụ như tổ ong, bát sen, lỗ đục trên thân cây, các hình xăm lỗ trên cơ thể người...
• Nhiều nhà nghiên cứu đồng ý rằng hội chứng sợ lỗ - hội chứng trypophobia có nguồn gốc từ não bộ con người, chứ không phải gắn kết từ nỗi sợ được hình thành trong quá trình tiến hóa.

Trước khi tiếp tục đọc bài viết này, bạn hãy trả lời câu hỏi: Bức ảnh búp sen bên dưới có làm bạn nổi da gà hay không? Nếu như cơ thể và tâm trí của bạn bắt đầu phản ứng xấu, tốt hơn hết bạn đừng tiếp tục lăn chuột nữa.

Nghiên cứu trước đây cho thấy khoảng 18% phụ nữ và 11% nam giới (chiếm khoảng 15% dân số nói chung) - cảm thấy khó chịu sau khi nhìn vào những hình ảnh có lỗ thủng hoặc vết cộm, theo nghiên cứu tình trạng này được gọi là trypophobia - hội chứng sợ lỗ.​

Những cái lỗ hốc này thường là tự nhiên và khá đa dạng, nó có thể xuất hiện từ những thể loại khiến bạn rùng mình như trên lưng con cóc surinam, cho đến những cái lỗ thường thấy hàng ngày như tổ ong hoặc những bong bóng xà phòng.​

Một báo cáo nghiên cứu năm 2013 của tạp chí Psychological Science trích dẫn cảm giác kinh khủng của một người khi đối mặt với những hình ảnh như vậy: "Thật sự tôi không thể đối mặt với những lỗ nhỏ bất thường, bất cân đối, chúng khiến tôi cảm thấy bối rối, khó chịu, muốn khóc và rùng cả mình".

Hình ảnh búp sen có thể gây ra sự ghê tởm với những người từng trải qua hội chứng sợ lỗ. Nguồn ảnh: 3Point141 / Wikipedia (CC BY-SA 4.0)

Mặc dù hội chứng trypophobia được gọi là "nỗi sợ lỗ", nhưng khi các nhà khoa học tìm hiểu sâu về hội chứng này, họ nhận thấy rằng đây không chỉ là cảm giác sợ hãi, cũng không phải là sợ những cái lỗ không mà đó là cảm giác nổi da gà, ghê rợn, ám ảnh, sợ hãi, buồn nôn, chóng mặt khi nhìn thấy hình ảnh có nhiều lỗ tròn hoặc nhóm các lỗ tròn. Tuy nhiên, hội chứng này lại không được các cộng đồng tâm lý công nhận. Lý do là vì hội chứng này không có những dấu hiệu của một nỗi ám ảnh điển hình mà các nhà tâm lý có thể chẩn đoán được.

Theo Arnold Wilkins - một nhà tâm lý học thuộc trường Đại học Essex trả lời qua một email với trang Tech Insider: "Trypophobia gây khó chịu hơn là sợ hãi và cảm giác khó chịu này rõ ràng là một sự phản ứng quá mức đối với nguyên nhân gây khó chịu. Sự ghê tởm này xuất phát từ các nhóm vật thể và những vật thể này không nhất thiết phải là các lỗ, mặc dù tên gọi của hội chứng này là hội chứng sợ lỗ".

Đây là một vấn đề phức tạp và các nhà khoa học như nhà tâm lý học Arnold Wilkins vẫn tiếp tục nghiên cứu, định lượng và cố gắng giải thích về hội chứng trypophobia cũng như tìm ra nguồn gốc trong tiềm thức của con người.

Sự khó chịu bắt nguồn từ việc sống còn?

Nhà tâm lý học Arnold Wilkins và cộng tác cùng nghiên cứu của ông - Geoff Cole, đều nghĩ rằng sự tò mò kỳ lạ này có thể có nguồn gốc từ sinh học. Con người sợ hãi sự hình thành này bởi khi chúng ta phát hiện chúng trong tự nhiên, chúng phần nào gây sợ hãi cho ta.

Để nhận diện hiệu ứng này, các nhà nghiên cứu đã phân tích những hình ảnh trên các website trypophobia và những hình ảnh về cái lỗ không kích hoạt hội chứng trypophobia để tìm kiếm sự khác nhau.

Sau đó, khi tiến hành nghiên cứu một trong những người mắc hội chứng trypophobia về nỗi sợ loài bạch tuộc vòng xanh hay còn gọi là bạch tuộc đốm xanh, ông Geoff Cole nhận ra rằng lý do nằm ở sự tiến hóa tiềm ẩn về nỗi sợ lỗ có mối liên hệ mật thiết với những loài động vật nguy hiểm và có độc.

Đây là loài bạch tuộc vòng xanh, nọc độc của chúng mạnh đến nỗi có thể giết chết một người.

Hình ảnh bạch tuộc vòng xanh ​

Để kiểm chứng thí nghiệm nỗi sợ hình thành có liên quan tới sự nguy hiểm, các nhà nghiên cứu đã thu thập 10 hình ảnh của các loài động vật có độc để phân tích. Những loài này bao gồm: sứa biển hình hộp, nhện Brazil hoang dã, bò cạp (deathstalker scorpion - bò cạp có nguồn gốc từ Bắc Phi và Trung Đông), rắn nội địa taipan, rắn hổ mang chúa, cá mặt quỷ và một số loài khác.

Một con cá nóc có gan và da chứa nọc độc. Đây là loại động vật có xương sống độc thứ 2 trên thế giới.​

Loài ếch phi tiêu độc, giống với cái tên, nó chứa loại cực độc cũng nguy hiểm không kém gì loài cá nóc.​

Ốc nón cẩm thạch có thể gây ra những vết chích chết người.​

Các nhà nghiên cứu tiến hành phân tích vẻ ngoài của chúng và nhận thấy rằng những loài động vật chứa độc này có ngoại hình tương tự như những yếu tố gây khó chịu của hội chứng sợ lỗ. Họ cho rằng việc chọn lọc cổ xưa đã buộc con người chúng ta tránh xa những con động vật và cây cối gây độc có hình thù này, vì chúng có thể liên quan đến hội chứng trypophobia.

Trong bài nghiên cứu xuất bản vào năm 2013, Geoff Cole từng viết: "Đây có thể là một phần tiến hóa trong não bộ của con người thời cổ đại khi cho họ biết rằng họ đang nhìn thấy những con động vật nguy hiểm". Hay nói cách khác, cảm giác khó chịu có thể dẫn đến một lợi thế tiến hóa, thậm chí con người không nhận thức được điều đó. Có thể vì điều này mà những người mắc phải hội chứng trypophobia muốn tránh né các lỗ như thế này càng xa càng tốt.

Nhà khoa học Geoff Cole cũng cho biết: "Chúng tôi nghĩ mỗi người đều có khuynh hướng mắc hội chứng này mặc dù họ không nhận thức được điều đó. Chúng tôi còn phát hiện ra rằng những người không mắc chứng ám ảnh vẫn đánh giá những hình ảnh liên quan đến hội chứng trypophobia thuộc loại 'không thoải mái' hơn những hình ảnh khác."

Tuy nhiên, trong một nghiên cứu gần đây vào tháng 4, trên tạp chí Psychological Reports đã đưa ra câu hỏi về sự khẳng định rằng những kiểu mẫu động vật có nọc độc và hội chứng sợ lỗ có mối liên hệ mật thiết.

Các nhà nghiên cứu ở Trung Quốc đưa hình ảnh của các loài động vật có nọc độc cho 94 trẻ mẫu giáo, cũng như những hình ảnh về hội chứng trypophobia. Họ cho thấy rằng: cảm giác không thoải mái đối với những hình ảnh phản cảm (hội chứng trypophobia) này có thể liên quan đến bản năng thị lực, chứ không phải là vấn đề liên quan đến các loài có độc. Hội chứng sợ lỗ - trypophobia có thể có nguồn gốc từ những đặc điểm xa xưa của con người và không có lời giải đáp, tương tự như tiếng cào móng tay lên bảng vậy.

Phát triển một thước đo trypophobia

Một sinh viên tốt nghiệp của Wilkins, anh An Trong Dinh Le từng phải trải qua hội chứng trypophobia kinh khủng, đã làm việc cùng nhà tâm lý học Willins và Cole trong nghiên cứu về hội chứng sợ lỗ.

Cả nhóm cùng xuất bản một nghiên cứu liên quan vào năm 2014 trên The Quarterly Journal of Experimental Psychology. Trong đó, họ đã phát triển một trước đo dùng để đo lường tốt hơn những phản ứng của mọi người đối với những hình ảnh của hội chứng này. Các nhà nghiên cứu cũng phân tích những hình ảnh kích thích hội chứng trypophobia để hiểu chính xác điều gì đã dẫn đến những phản ứng khó chịu.

Họ phát hiện ra rằng những hình ảnh gây ra hội chứng sợ lỗ có chứa các đặc điểm khác với hình ảnh trong tự nhiên, nhìn chung như là có độ tương phản cao với độ tương phản thấp trong từng chi tiết. Ông Wilkins cho biết khi những hình ảnh này không có đặc điểm giống tự nhiên, chúng sẽ tạo cảm giác khó chịu cho người nhìn.

Ví dụ như, hình ảnh dưới (bên tay phải) thể hiện độ tương phản nhiều hơn làm cho ta thấy các chi tiết rõ hơn. Để kiểm chứng kỹ hơn, các nhà nghiên cứu đã giảm độ tương phản của chi tiết và chúng ta có được hình ảnh bên trái.

Nguồn ảnh: An Le/Tech Insider

Tuy nhiên, trên thực tế có những hình ảnh có đặc điểm trực quan tương tự có liên quan đến hội chứng trypophobia, nhưng lại không gây ra hội chứng này.

“Ví dụ mô hình về các sọc vằn trên sọc thang cuốn, có đặc điểm không gian không tự nhiên. Nhìn vào các sọc vằn này khá khó chịu và có thể làm mờ mắt, nhưng lại không gây ra phản ứng trypophobia”, Wilkins nói.

Họ cũng nhận thấy rằng những người mắc hội chứng sợ lỗ không chỉ cảm thấy ghê tởm những cái lỗ không thôi, mà họ còn có những phản ứng tiêu cực với những vết cộm.

“Họ đưa ra số lượng hình ảnh có liên quan đến hội chứng sợ lỗ, trong đó, một số hình ảnh không chứa lỗ mà là các vật thể khác, những kết quả lại cho thấy những cái lỗ rõ ràng không phải là nguyên nhân duy nhất gây ra hội chứng này. Họ nhận thấy rằng nỗi sợ lỗ không phản ánh tình trạng đó”, các nhà nghiên cứu có viết trong báo cáo.

“Một nhóm nghiên cứu khác ở Colorado cũng đã thử định lượng các phản ứng trypophobia. Họ nghĩ ra ý tưởng về một thước đo để theo dõi các phản ứng tự động của cơ thể. Kết quả cho thấy khi một người mắc hội chứng sợ lỗ nhìn vào những hình ảnh gây khó chịu, nhịp tim của họ tăng lên và các ngón tay bắt đầu chảy mồ hôi”, theo nghiên cứu tháng 4 năm 2017 được đăng tải trên tạp chí Personality and Individual Differences.

Trong số 37 sinh viên đại học, có khoảng 17% trong số họ biểu lộ nỗi sợ hãi như là hội chứng trypophobia.

“Mặc dù hội chứng sợ lỗ ngay từ lần đầu tiên dường như là điều không hợp lý, nhưng những hình ảnh này có thể gây ra một hệ thống phát hiện mối đe dọa nguyên thủy”, các tác giả viết.

Nhưng liệu rằng có phải những quá khứ sâu xa của con người đã dẫn đến sự phát triển hội chứng sợ lỗ hay không? Dù thế nào thì các nhà khoa học cũng sẽ tiếp tục nghiên cứu để tìm kiếm câu trả lời chính xác hơn.

Xem thêm: 25 sự thật thú vị về TRÁI TIM có thể bạn chưa biết

Chúc các bạn vui vẻ!