Xyanua là gì? Chất độc xyanua nguy hiểm mức nào?

Xyanua hoá học nguy hiểm như thế nào? Bài viết sẽ cung cấp cho bạn tất cả những điều cần biết về xyanua.

Xyanua là gì?

Xyanua hay Cyanua là một hợp chất hoá học có chứa nhóm xyano (C≡N). Hóa chất này hoạt động nhanh mạnh, có khả năng gây chết người dưới nhiều dạng hợp chất khác nhau trong thời gian ngắn.

Chỉ cần 50mg - 200mg xyanua hoặc hít phải 0,2% khí xyanua, có thể khiến một người trưởng thành tử vong.

Xyanua có thể tồn tại dưới nhiều hình thức: thể rắn (như natri xyanua (NaCN) hoặc kali xyanua (KCN)), lỏng, hay khí (như hydro cyanide (HCN) hoặc xyanua clorua (CNCl)).

Xyanua độc như thế nào?

Khi xyanua đi vào cơ thể của một người thì nó sẽ khiến các tế bào của cơ thể không sử dụng được oxy và chết. Vì tim và não sử dụng rất nhiều oxy nên 2 bộ phận này bị ảnh hưởng nhiều nhất khi cơ thể bị nhiễm độc xyanua.

Mức độ ngộ độc do xyanua gây ra tùy thuộc vào lượng mà một người tiếp xúc, lộ trình tiếp xúc và thời gian tiếp xúc.

Độc tố xyanua có trong những thực phẩm tự nhiên nào?

Thông thường, xyanua được sử dụng để sản xuất giấy, dệt may và nhựa, trong luyện kim để mạ điện, làm sạch kim loại và loại bỏ vàng khỏi quặng.

Khí xyanua thường được sử dụng để tiêu diệt sâu bệnh và sâu bọ…

Tuy nhiên, trong tự nhiên có tới hơn 2.000 loài thực vật chứa chất độc này. Trong đó có những thực vật rất quen thuộc với con người và được sử dụng nhiều như măng, sắn, và hạt của các loại quả như táo, mơ, lê, mận, anh đào, đào… Xyanua ở trong các thực vật này liên kết với các phân tử đường dưới dạng glycoside cyanogen - tương đối không độc hại. Tuy nhiên, khi vào trong đường ruột chúng được chuyển hóa thành hydro xyanua độc hại.

Trong số các loại thực vật dễ gây ngộ độc xyanua nhất có sắn và măng tươi.

Các loại măng trắng (được bào từ củ măng), măng trắng ngâm nước nửa ngày và măng vàng đã được luộc và ngâm nước bán trên thị trường đều có hàm lượng xyanua cao. Vì vậy, khi chế biến măng cần rửa kỹ, ngâm măng trong nước nhiều giờ và luộc qua 1 - 2 lần trước khi ăn để tránh bị ngộ độc.

Người dân không nên sử dụng nước ngâm măng bởi lượng độc tố có trong nước có thể tăng lên, nếu uống quá nhiều nước măng có thể bị ngộ độc.

Trong sắn tươi cũng có chứa chất độc xyanua. Để loại bỏ chất xyanua trong sắn cần lột vỏ, sau đó ngâm trong nước lạnh nhiều giờ trước khi luộc. Đồng thời, nên mở nắp nồi trong khi luộc để chất xyanua bay đi, lượng độc chất sẽ giảm đáng kể.

Một số thông tin về xyanua có thể bạn chưa biết

• Xyanua là nằm top đầu trong danh sách những chất độc nhất trên Trái Đất. Chỉ cần khoảng 50 - 200mg xyanua xâm nhập qua đường miệng cũng đủ cướp đi sinh mạng của một người khỏe mạnh.
• Khí hydro xyanua không màu nhưng có vị đắng như quả hạnh nhân. Tuy nhiên không phải ai cũng có thể ngửi được mùi này, chỉ 40% dân số thế giới có khả năng đó.
• Xyanua được tìm ra lần đầu tiên năm 1782 bởi nhà hóa học người Thụy Điển gốc Đức nổi tiếng Karl Scheele. Và chính nó đã giết chết chính cha đẻ của mình do ông có thói quen nếm thử những chất mà ông đã tìm ra.
• Trong một số trường hợp khẩn cấp, Xyanua có thể được sử dụng làm thuốc.
• Từ xa xưa, xyanua đã được dùng làm thuốc độc. Nhiều nhất là hyđro xyanua được chế độ quốc xã ở Đức sử dụng để xử tử tập thể trong phòng hơi ngạt trong suốt thời kỳ Holocaust dẫn tới cái chết của khoảng 6 triệu người Do Thái.

Dấu hiệu và triệu chứng khi bị ngộ độc xyanua

Triệu chứng khi bị ngộ độc xyanua tương tự như một số triệu chứng khác của bệnh bình thường nên rất khó phát hiện.

Bị ngộ độc xyanua khi tiếp xúc với một lượng nhỏ xyanua, nạn nhân sẽ có một số hoặc tất cả các dấu hiệu và triệu chứng sau đây trong vài phút: chóng mặt, đau đầu, thở nhanh, tim đập nhanh, bồn chồn, buồn nôn và ói mửa.

Nếu nạn nhân tiếp xúc với một lượng lớn xyanua bằng bất kỳ con đường nào cũng có thể bị co giật, mất ý thức, chấn thương phổi, nhịp tim chậm, suy hô hấp dẫn tới tử vong.

Nếu may mắn sống sót sau ngộ độc xyanua nghiêm trọng, nạn nhân vẫn có thể bị tổn thương tim, não và thần kinh.

• 5 chất độc tự nhiên có sức hủy diệt khủng khiếp nhất thế giới
• Sarin, chất độc thần kinh cực mạnh giết người chỉ trong vài phút

Nên làm gì khi đã tiếp xúc với chất xyanua?

Nếu bạn đã tiếp xúc với chất xyanua, hãy thực hiện các bước sau:

• Nhanh chóng di chuyển ra khỏi khu vực mà bạn nghĩ rằng mình đã tiếp xúc. Nếu chất xyanua được phát tán trong nhà, hãy ra ngoài.
  
  • Nếu bạn ở gần nơi phát tán chất xyanua, các điều phối viên khẩn cấp có thể yêu cầu bạn sơ tán khỏi khu vực đó hoặc "trú ẩn tại chỗ". "Trú ẩn tại chỗ" có nghĩa là ở trong nhà để tránh tiếp xúc với hóa chất. Khi ở trong nhà, hãy đóng và khóa tất cả các cửa ra vào và cửa sổ, tắt máy điều hòa, quạt và lò sưởi, và đóng van điều tiết lò sưởi.
• Nhanh chóng cởi bỏ bất kỳ quần áo nào có thể có xyanua trên đó. Nếu có thể, quần áo thường được cởi qua đầu (như áo phông và áo len) nên được cắt khỏi cơ thể để tránh tiếp xúc thêm với tác nhân.
  
  • Cho quần áo của bạn vào trong một túi nhựa và niêm phong chặt túi.
  • Không cầm túi nhựa và đợi hướng dẫn về cách thải bỏ đúng cách.
  • Vứt bỏ quần áo của bạn trong một túi kín giúp bảo vệ bạn và những người khác khỏi bị phơi nhiễm thêm.
  • Cất quần áo trong túi ở nơi an toàn, tránh xa mọi người, đặc biệt là trẻ em.
• Nhanh chóng rửa sạch xyanua khỏi da bằng nhiều xà phòng và nước, và rửa mắt bằng nhiều nước.
  
  • Tháo và vứt bỏ kính áp tròng.
  • Rửa kính bằng xà phòng và nước trước khi đeo.
  • Không sử dụng thuốc tẩy để loại bỏ xyanua khỏi da.
• Nếu cần, hãy tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức.