Tại sao "vùng cấm" trên sao Hỏa khiến ngay cả NASA cũng dè chứng chưa dám khám phá?

Mặc dù sao Hỏa là một trong những nơi đầy hứa hẹn nhất để tìm kiếm dấu hiệu sự sống, nhưng tốt nhất là nên để yên những "vùng đặc biệt" và "vùng không chắc chắn" này. Đây là những vùng cấm trên sao Hỏa mà cho tới nay tới NASA vẫn phải dè chừng.

Sao Hỏa, hành tinh đỏ láng giềng của chúng ta, từ lâu đã là tâm điểm thu hút sự chú ý của các nhà khoa học và những người đam mê vũ trụ. Trong khi nhiều người háo hức chờ đợi ngày nhân loại có thể vượt ra ngoài Trái Đất, việc khám phá Sao Hỏa lại đi kèm với những thách thức đáng kể. Trong những năm gần đây, sự tập trung cao độ vào các biện pháp bảo vệ hành tinh đã làm dấy lên những cuộc thảo luận quan trọng về các khu vực trên Sao Hỏa nên được giữ bí mật, không được phép khám phá. Một bài báo gần đây được công bố trên Tạp chí Vi sinh vật học nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu và ngăn ngừa ô nhiễm trong việc tìm kiếm sự sống ngoài hành tinh. Khi khám phá Sao Hỏa, chúng ta phải tự hỏi: làm thế nào để tránh làm tổn hại đến chính những khám phá mà bản thân hy vọng sẽ thực hiện được?

Tầm quan trọng của việc bảo vệ hành tinh: Tại sao cần những hướng dẫn nghiêm ngặt

Khi chúng ta hướng tới việc khám phá sao Hỏa và tiềm năng chứa đựng sự sống trên đó, việc bảo vệ hành tinh ngày càng trở nên quan trọng. Hiệp ước Không gian vũ trụ của Liên Hợp Quốc, được ký kết năm 1967, đã đưa ra những hướng dẫn nghiêm ngặt để ngăn ngừa sự ô nhiễm từ các sinh vật trên Trái đất. Hiệp ước nêu rõ:

“Các quốc gia thành viên của Hiệp ước sẽ theo đuổi những nghiên cứu về không gian vũ trụ, bao gồm Mặt trăng và thiên thể khác, tiến hành thăm dò chúng để tránh sự ô nhiễm có hại và cả những thay đổi bất lợi trong môi trường của Trái đất do sự du nhập vật chất ngoài Trái đất. Khi cần thiết, các biện pháp thích hợp cho mục đích này sẽ được áp dụng.”

Điều khoản trên thừa nhận rằng trong khi tìm cách khám phá các thế giới khác, chúng ta phải làm điều đó một cách có trách nhiệm, đảm bảo rằng các vi sinh vật trên Trái đất không can thiệp vào môi trường tự nhiên của những thiên thể. Do đó, việc tạo ra các “vùng đặc biệt” trên sao Hỏa trở thành một phần thiết yếu của việc khám phá không gian. Những vùng này, nơi các điều kiện có thể hỗ trợ sự sống của vi sinh vật, đặc biệt dễ bị ô nhiễm, khiến chúng bị cấm thăm dò trừ khi có thực hiện biện pháp đảm bảo an toàn nghiêm ngặt.

Vùng đặc biệt trên sao Hỏa và vai trò của chúng trong tìm kiếm sự sống

Theo Ủy ban Nghiên cứu Vũ trụ (COSPAR), sao Hỏa có một số khu vực có khả năng hỗ trợ sự sống vi sinh vật—những khu vực mà họ gọi là “vùng đặc biệt”. Chúng được phân loại dựa trên khả năng chứa đựng sự sống nếu có mặt.

Mối quan ngại chính ở đây là các sinh vật trên Trái Đất có thể sinh sôi nảy nở trong môi trường sao Hỏa, làm sai lệch bất kỳ phát hiện khoa học nào. Ví dụ, sẽ gần như không thể phân biệt giữa sự sống trên sao Hỏa và vi sinh vật trên Trái Đất một khi cả hai bắt đầu cùng tồn tại trong cùng một khu vực.

Những nghiên cứu gần đây cũng chỉ ra rằng trên sao Hỏa tồn tại các nơi có tiềm năng sự sống cao hơn, chẳng hạn như một số vùng khan hiếm nước, đặc điểm theo mùa được gọi là đường dốc lặp lại (RSL), hoặc thậm chí cả môi trường dưới bề mặt. Những khu vực này mang đến khả năng thú vị về sự sống, nhưng chúng lại chính là các loại môi trường mà người thực hiện sứ mệnh thám hiểm nên tránh cho đến khi hành tinh này không còn bị ô nhiễm từ Trái đất.

Thách thức của việc thám hiểm trên sao Hỏa

Ý tưởng về các vùng đặc biệt được phát triển từ những lo ngại về sự phát triển của sự sống vi sinh vật trong điều kiện tương tự như trên Trái đất. Điều kiện trên sao Hỏa, mặc dù khắc nghiệt, vẫn cho phép khả năng sự sống tồn tại trong các môi trường vi mô, đặc biệt là dưới bề mặt nơi nước lỏng vẫn có thể tồn tại dưới dạng dung dịch muối.

“Khái niệm về Vùng Đặc biệt được phát triển như một cách để chỉ những nơi mà điều kiện có thể thuận lợi cho sự phát triển của vi sinh vật khi chúng ta hiểu về quá trình này. Cụ thể, điều này đề cập đến khu vực có thể đủ ấm và ẩm để hỗ trợ các vi sinh vật có thể được tàu vũ trụ mang từ Trái đất đến,” COSPAR cho biết thêm.

Những vùng đặc biệt này có thể bao gồm các khu vực nghi ngờ có trữ lượng nước ngầm hoặc những nơi có thành phần hóa học phù hợp để hỗ trợ sự sống.

Điều này làm cho việc thám hiểm các khu vực bề mặt của sao Hỏa trở nên phức tạp hơn. Với bằng chứng ngày càng tăng từ Trái đất cho thấy sự sống có thể phát triển mạnh trong điều kiện khắc nghiệt—chẳng hạn như miệng núi lửa và rãnh đại dương sâu — có thể sao Hỏa chứa đựng sự sống vi sinh vật theo những cách mà chúng ta chưa hiểu hết được.