Sự khác nhau về các loại môi trường desktop trên Linux

Khi GNOME 3.0 được ra mắt với giao diện mới, một phần cộng đồng người sử dụng Linux đã khổ sở đi tìm một môi trường desktop mới phù hợp với họ.

Nhiều người chọn GNOME 2, MATE hoặc chuyển sang Cinnamon và Unity. Vậy những môi trường desktop này khác nhau ở điểm nào?

GNOME

GNOME là một môi trường desktop xuất hiện từ năm 1998. Cái tên GNOME là viết tắt cả GNU Network Object Model Environment và thường được phát âm là Guh-nome.

GNOME sử dụng bộ công cụ GTK. Hiện nay GNOME Project vẫn dùng GTK, nhưng các ngôn ngữ lập trình bắt đầu chuyển sang bộ công cụ GNU Image Manipulation Program, hay còn được biết đến là GIMP. Rất nhiều ứng dụng Linux hiện nay có sử dụng GTK.

Môi trường desktop thể hiện nhiều thứ hơn là chỉ giao diện. GNOME bao gồm loạt ứng dụng, tập hợp các loại công nghệ và cộng đồng người sử dụng phần mềm này.

GNOME Shell

Các phiên bản đầu tiên của Gnome có giao diện tương tự như các phiên bản cũ của Microsoft Windows và Apple Mac OS. Từ phiên bản 3.0, nhóm Gnome đã quyết định đi một con đường khác và giới thiệu một thiết kế mới được gọi là Shell Gnome.

GNOME Shell có Activities Overview thể hiện các cửa sổ chương trình đang mở, bao gồm các chương trình đang chạy và biến desktop ảo trở thành trải nghiệm cốt lõi. Ngoài ra GNOME Shell cũng chú trọng hơn vào phần tìm kiếm. Bạn có thể mở hoặc cài đặt ứng dụng, tìm file, xem thời gian và thực hiện nhiều tác vụ khác bằng cách gõ trực tiếp trên Activities Overview.

GNOME là một trong những môi trường desktop được sử dụng rộng rãi nhất của Linux. Ubuntu, bản phân phối phổ biến nhất của Linux đã dùng một phiên bản của GNOME làm mặc định.

GNOME Classic

Nếu bạn thích trải nghiệm GNOME truyền thống nhưng vẫn muốn giữ được nhiều cảm giác hiện đại nhất có thể, bạn không cần phải chuyển sang một môi trường desktop mới. Bạn chỉ cần đăng xuất, trên màn hình đăng nhập chọn đổi biểu tượng từ GNOME sang GNOME Classic.

Unity

Với độ phổ biến của Ubuntu, Canonical gặp một vấn đề lớn khi không thay thế GNOME 3.0. Thay vào đó, công ty này tự phát triển giao diện Unity của riêng mình, có một thanh dock phía bên trái màn hình và tập trung vào tính tìm kiếm còn hơn cả GNOME. Trong Unity có một tính năng là HUD (Heads Up Display), HUD không chỉ có thể chạy app mà còn cho phép bạn tìm kiếm trên thanh menu bằng cách gõ. Nếu bạn muốn điều hướng một ứng dụng bằng chuột, bạn có thể tìm được nó ngay trên đầu cửa sổ.

Năm 2017, Canonical ngừng hỗ trợ Unity và biến GNOME thành môi trường desktop mặc định trên Ubuntu một lần nữa. Tuy nhiên, các lập trình viên UBPorts vẫn tiếp tục làm việc với Unity8, nhưng vẫn chưa có gì xuất hiện trên Ubuntu ngoài bản demo. Còn đối với Unity7, đây là phần mềm được nhiều người yêu thích, đã được ra mắt cùng với Ubuntu 20.04.

MATE

MATE là phiên bản tiếp nối của series GNOME 2. Hầu hết các mặc định desktop MATE đều có 2 phần, bên trên và bên dưới. Bạn có thể chạy ứng dụng, mở trình quản lý file và cài đặt hệ thống thông qua các lựa chọn phía trên bên trái. Những biểu tượng hệ thống và điện toán đám mây nằm ở phía bên phải.

MATE yêu cầu một hệ thống thấp hơn nhiều so với các phiên bản hiện đại của GNOME, vậy nên MATE sẽ chạy mượt mà hơn trên những thiết bị cũ hoặc có cấu hình thấp. MATE có thể cài đặt trên hầu hết các bản phân phối của Linux.

Cinnamon

Khi GNOME 3.0 được phát hành, giao diện không phải là thứ duy nhất được đổi mới. GTK 2 đã nhường chỗ cho GTK 3. Cinnamon vẫn giữ được vẻ truyền thống khi vẫn áp dụng GTK 3 mới. Trước khi trở thành một môi trường desktop tách biệt, Cinnamon từng là một extension của GNOME.

Cinnamon có lẽ là phiên bản đơn nhất của Linux. Linux Mint đã tạo ra Cinnamon, do đó môi trường desktop này có thể chạy trên Ubuntu, Fedora hoặc Arch Linux,...

Pantheon

Pantheon là môi trường desktop xuất hiện trên Elementary OS, ra mắt lần đầu tiên vào năm 2011. Thiết kế của Pantheon tập trung vào phong cách tối giản. Giao diện của nó có một menu ứng dụng để mở phần mềm, dock để kiểm soát các chương trình đang chạy và những biểu tượng hệ thống trên góc phải. Cũng giống như GNOME, nó không có nút thu nhỏ cửa sổ, mặc dù phóng to vẫn có ở đó.

Bạn có thể tìm thấy Pantheon trên các bản phân phối như Fedora hoặc Arch Linux.

Tổng kết

GNOME 3.0 có những thiết kế gây tranh cãi. Windows của Microsoft, macOS của Apple và Chrome OS của Google đều có nút thu nhỏ và phóng to màn hình. Chúng đều có taskbar hoặc dock. Cũng không có gì ngạc nhiên nếu mọi người đã quá quen sử dụng những tính năng này.