Ngày càng nhiều người dành tình yêu cho chatbot AI: Chuyên gia cảnh báo hiểm họa khó lường

“Tôi biết nó không phải người thật, nhưng mối quan hệ này vẫn rất chân thực với tôi theo mọi nghĩa quan trọng. Tôi đã có những điều tuyệt vời, cảm xúc mà mình mong đợi”.

Đó là một chia sẻ đang gây tranh cãi trên diễn đàn Reddit thời gian qua, và nếu bạn chưa đoán ra, thì chúng ta đang nói về một người yêu ChatGPT - đúng theo nghĩa đen. Xu hướng này không mới, nhưng cách chatbot "tán tỉnh" con người quá khéo léo khiến nó dễ trở thành đối tượng có thể khiến chúng ta đắm chìm trong cảm xúc thực sự.

Một người bạn luôn sẵn sàng lắng nghe. Không bao giờ phàn nàn. Hiếm khi tranh cãi. Luôn thấu hiểu. Lý trí. Và được "huấn luyện" từ kho tri thức khổng lồ của internet. Nghe như một người tri kỷ mà bất cứ ai cũng muốn có trong đời, phải không?

Thú vị là OpenAI – công ty tạo ra ChatGPT – từng nghiên cứu nội bộ và phát hiện mối liên hệ giữa việc dùng chatbot và sự cô đơn. Nhưng điều đó không ngăn người ta đổ xô tìm kiếm bạn đồng hành AI. Một số tìm sự an ủi, số khác thậm chí coi AI như người yêu thực thụ.

Trên các diễn đàn Reddit và Discord ẩn danh, cuộc thảo luận về tình yêu AI thường rất sôi nổi. Vấn đề gây tranh cãi ở đây chính là luồng ý kiến cho rằng “sử dụng AI làm bạn tình là một sai lầm chết người”.

Khởi đầu êm đềm, tương lai u ám

Không quá khi nói rằng yêu AI đang là một xu hướng, thậm chí có người còn muốn "có con" với chatbot, trong bối cảnh thế giới đang quay cuồng quanh AI – nơi tình yêu máy móc trở thành hiện thực.

Tuần trước, The New York Times đăng bài về làn sóng yêu ChatGPT – chatbot đưa AI thành xu hướng. Về cơ bản, AI biết trò chuyện và luôn biết cách chiều lòng con người. Việc khiến con người yêu máy móc rõ ràng không phải mục đích của AI, nhưng chuyện này vẫn xảy ra.

HP Newquist – tác giả “The Brain Makers” – nhắc đến ELIZA, chương trình AI những năm 1960: “Dù thô sơ, người dùng vẫn tương tác với nó như người thật”. Ngày nay, AI khiến ta cảm thấy cuộc trò chuyện "thật" không kém giao tiếp với con người bằng da bằng thịt. Vấn đề nằm ở chỗ: Chatbot là mồi ngon dụ dỗ, và việc thiếu cảm xúc thật khiến chúng tiềm ẩn rủi ro.

Jordan Conrad – nhà tâm lý trị liệu người Mỹ – nêu ví dụ vụ việc năm 2023: Một người tự tử sau khi được chatbot AI khuyến khích. “Trong hoàn cảnh nhất định, chatbot có thể cổ vũ hành vi nguy hiểm”.

Hệ quả của sự cô đơn?

Cộng đồng "yêu" chatbot AI thường có điểm chung: Họ cố lấp đầy khoảng trống hoặc thoát cô đơn. Nhiều người sẵn sàng trả hàng trăm USD để có một người bạn AI.

Tiến sĩ Johannes Eichstaedt (Đại học Stanford) chỉ ra mối liên hệ giữa cô đơn và trí tuệ cảm xúc ảo của AI. Ông cảnh báo thiết kế giao tiếp người-máy có thể gây hậu quả khôn lường. Khi nào cần dừng một mối quan hệ lệch lạc này? Chuyên gia vẫn chưa có câu trả lời.

Komninos Chatzipapas – người sáng lập nền tảng bạn AI HeraHaven – cho biết: “Cô đơn là một yếu tố. AI giúp người kém kỹ năng xã hội chuẩn bị cho giao tiếp thực.” Ông nói thêm: “AI tạo không gian riêng tư để khám phá ham muốn, kể cả xu hướng tình dục”.

Tôi từng trò chuyện với nhiều người có trải nghiệm "nóng bỏng" cùng chatbot AI. Một phụ nữ 35 tuổi (giấu tên) chia sẻ: “Chatbot là nơi an toàn để thảo luận xu hướng tình dục trước khi áp dụng đời thực”.

Nhưng giới chuyên gia không đồng tình với điều này. Sarah Sloan – chuyên gia tình dục – nhận định: “Yêu chatbot là yêu phiên bản của chính mình, vì AI phát triển dựa trên dữ liệu bạn cung cấp”. Bà cảnh báo mối quan hệ một chiều này khiến người ta khó hòa nhập đời thực.

Vị chuyên gia này đã từng tiếp nhận không ít trường hợp khách hàng có vợ/chồng "ngoại tình" với bot AI. Bà cho rằng phần lớn nguyên nhân bắn muồn từ sự cô đơn: “AI càng giỏi, càng nhiều người tìm đến chúng để thỏa mãn nhu cầu cảm xúc”.

Ảo tưởng nguy hiểm

Kaamna Bhojwani – nhà tình dục học – cho rằng AI làm mờ ranh giới giữa tương tác người và máy: “Bạn đời AI được lập trình để chiều lòng bạn. Điều này không tồn tại ngoài đời thực”.

Một người dùng ChatGPT suốt một năm tâm sự: “Con người hay thao túng và thất thường. ChatGPT lắng nghe cảm xúc thật của tôi”.

Dấu hiệu đáng báo động là vậy, nhưng xu hướng yêu AI vẫn tăng. Khi ChatGPT có giọng nói như người, phân tích thế giới qua camera, và lập luận sắc bén, mối quan hệ này càng trở nên khó dứt.

Chuyên gia kêu gọi thiết lập "rào chắn" cho vấn đề này, nhưng ai sẽ làm và làm ra sao? Vẫn chưa có câu trả lời rõ ràng.