Những tác động thầm lặng mà vi nhựa có thể gây ra cho não bộ

Một nghiên cứu mới vừa hé lộ 5 cơ chế cho thấy vi nhựa có thể kích hoạt phản ứng viêm và gây tổn thương trong não người. Theo nhóm tác giả, vi nhựa thậm chí có thể góp phần làm nặng thêm hoặc thúc đẩy tiến triển của các bệnh thoái hóa thần kinh như Alzheimer và Parkinson.

Hiện có hơn 57 triệu người trên thế giới sống chung với các dạng sa sút trí tuệ. Con số này còn tăng mạnh trong tương lai, và nếu vi nhựa đúng là yếu tố làm trầm trọng các bệnh lý này, tác động lên sức khỏe cộng đồng sẽ vô cùng đáng kể.

Theo Phó giáo sư – nhà khoa học dược phẩm Kamal Dua từ Đại học Công nghệ Sydney (UTS), mỗi người trưởng thành được cho là “ăn” khoảng 250g vi nhựa mỗi năm – tương đương đầy cả một chiếc đĩa.

Nguồn vi nhựa xâm nhập vào cơ thể rất đa dạng, bao gồm: hải sản, muối, thực phẩm chế biến, trà túi lọc, thớt nhựa, chai nhựa, đất ô nhiễm, sợi tổng hợp từ quần áo, thảm, bụi trong nhà… Các loại nhựa phổ biến gồm polyethylene, polypropylene, polystyrene và PET. Dù phần lớn được đào thải, nghiên cứu cho thấy vi nhựa vẫn tích tụ trong các cơ quan, bao gồm cả não.

Bài nghiên cứu được công bố trên tạp trí Molecular and Cellular Biochemistry do nhóm khoa học từ UTS và Auburn University (Mỹ) thực hiện. Nhóm nghiên cứu đã xác định 5 con đường sinh học mà vi nhựa có thể gây hại cho não:

1. Kích hoạt tế bào miễn dịch
2. Tăng stress oxy hóa
3. Làm suy yếu hàng rào máu – não
4. Gây rối loạn chức năng ty thể
5. Gây tổn thương trực tiếp lên tế bào thần kinh

Phó giáo sư Dua, trưởng nhóm nghiên cứu cho biết: “Vi nhựa làm hàng rào máu – não trở nên ‘rò rỉ’. Khi đó, tế bào miễn dịch và các phân tử gây viêm được kích hoạt, tiếp tục phá hủy lớp bảo vệ này.”

Cơ thể coi vi nhựa là “kẻ lạ”, khiến các tế bào miễn dịch não tấn công. Đồng thời, độc tố và ô nhiễm môi trường khiến phản ứng stress oxy hóa mạnh hơn.

Vi nhựa gây stress oxy hóa theo hai cách: Làm tăng các phân tử oxy phản ứng (ROS) gây hại và làm suy yếu hệ thống chống oxy hóa tự nhiên của cơ thể

“Vi nhựa ảnh hưởng đến quá trình tạo năng lượng trong ty thể, khiến lượng ATP – nhiên liệu của tế bào – bị sụt giảm. Khi năng lượng thiếu hụt, tế bào thần kinh suy yếu và có thể bị tổn thương,” ông Dua giải thích. Các cơ chế này “hợp lực” khiến tổn thương não tiến triển nhanh hơn.

Nghiên cứu cũng đề cập cách vi nhựa có thể làm nặng thêm đối với bệnh Alzheimer, đó là tăng tích tụ beta-amyloid và tau. Bệnh ạnh đó là Parkinson trong việc thúc đẩy kết tụ α-Synuclein và làm tổn thương tế bào dopaminergic

Dù vẫn cần thêm bằng chứng để khẳng định mối liên hệ trực tiếp giữa vi nhựa và bệnh thoái hóa thần kinh, nhóm tác giả khuyến nghị nên giảm tiếp xúc vi nhựa càng nhiều càng tốt. Có thể kể đến các biện pháp như:

• Hạn chế dùng đồ nhựa, hộp nhựa, thớt nhựa
• Hạn chế sấy quần áo (vì sinh ra nhiều sợi vi nhựa)
• Ưu tiên sợi tự nhiên thay vì sợi tổng hợp
• Giảm đồ ăn đóng gói, chế biến sẵn

Họ hy vọng kết quả này sẽ hỗ trợ xây dựng các chính sách môi trường nhằm giảm sản xuất nhựa, cải thiện hệ thống xử lý rác và giảm thiểu rủi ro cho sức khỏe cộng đồng trong tương lai.