Phát hiện gây chấn động về béo phì: Thách thức quan niệm 60 năm của giới khoa học

Sau hơn 60 năm nghiên cứu về quá trình chuyển hóa chất béo, các nhà khoa học quốc tế vừa phát hiện một điều khiến toàn ngành phải xem xét lại: một enzyme vốn được cho là chỉ có nhiệm vụ phân giải mỡ dự trữ, thực ra còn đảm nhiệm một vai trò hoàn toàn khác bên trong nhân tế bào mỡ.

Các tế bào mỡ (adipocyte) trong cơ thể không chỉ đơn giản là nơi “tích trữ năng lượng dư thừa” như nhiều người vẫn nghĩ. Chúng đóng vai trò trung tâm trong việc điều hòa nguồn năng lượng của toàn cơ thể. Bên trong tế bào mỡ là những giọt lipid nhỏ — nơi lưu trữ chất béo mà cơ thể có thể huy động khi cần năng lượng, ví dụ như lúc nhịn ăn hoặc giữa các bữa.

Để “mở khóa” kho dự trữ này, cơ thể dựa vào một loại protein có tên HSL (Hormone-Sensitive Lipase), hoạt động như một công tắc điều khiển năng lượng. Khi mức năng lượng giảm, các hormone như adrenaline sẽ kích hoạt HSL, khiến nó phá vỡ chất béo dự trữ để cung cấp năng lượng cho các cơ quan.

Thoạt nhìn, nếu thiếu HSL, ta có thể nghĩ rằng cơ thể sẽ không thể đốt mỡ, dẫn tới tình trạng tích mỡ và béo phì. Nhưng thật bất ngờ, các nghiên cứu trên chuột và người mang đột biến gen HSL lại cho kết quả ngược lại: thiếu HSL khiến mô mỡ bị suy giảm, dẫn tới chứng loạn dưỡng mỡ (lipodystrophy).

Mặc dù béo phì và loạn dưỡng mỡ nghe có vẻ trái ngược, cả hai đều xuất phát từ sự rối loạn chức năng của tế bào mỡ. Khi tế bào mỡ không hoạt động bình thường, quá trình trao đổi chất bị rối loạn, làm tăng nguy cơ các bệnh chuyển hóa và tim mạch tương tự nhau.

Phát hiện bất ngờ bên trong tế bào mỡ

Để giải thích hiện tượng lạ này, nhóm nghiên cứu do giáo sư Dominique Langin (Đại học Toulouse, Pháp) dẫn đầu đã phát hiện HSL xuất hiện ở một vị trí bất ngờ: trong nhân tế bào mỡ.

Trước đây, HSL được biết đến là enzyme nằm trên bề mặt các giọt lipid, nơi nó trực tiếp phân giải chất béo. Nhưng nghiên cứu mới cho thấy HSL còn hiện diện trong nhân tế bào, và tại đây, nó liên kết với nhiều loại protein khác để duy trì sự “khỏe mạnh” của tế bào mỡ.

“Trong nhân tế bào mỡ, HSL tham gia vào một chương trình điều hòa giúp duy trì lượng mô mỡ ở mức tối ưu và đảm bảo tế bào mỡ hoạt động bình thường,”
— Jérémy Dufau, đồng tác giả nghiên cứu, chia sẻ.

Cơ chế điều hòa tinh vi của HSL

Nghiên cứu cũng cho thấy lượng HSL trong nhân tế bào được kiểm soát rất chặt chẽ. Khi cơ thể tiết adrenaline để kích hoạt HSL trên bề mặt giọt lipid (trong giai đoạn nhịn ăn), enzyme này cũng rời khỏi nhân tế bào. Ngược lại, ở chuột béo phì, lượng HSL trong nhân lại tăng cao bất thường — điều này có thể liên quan đến rối loạn chuyển hóa chất béo.

“HSL được biết đến từ những năm 1960 như một enzyme phân giải chất béo. Nhưng giờ đây, chúng ta đã biết nó còn giữ vai trò thiết yếu trong nhân tế bào mỡ, giúp duy trì sức khỏe của mô mỡ,”
— Giáo sư Dominique Langin kết luận.

Phát hiện này không chỉ giải thích hiện tượng loạn dưỡng mỡ ở người thiếu HSL, mà còn mở ra hướng nghiên cứu mới về các bệnh chuyển hóa như béo phì và biến chứng liên quan.

Phát hiện này đến vào thời điểm đáng chú ý, khi một nửa người trưởng thành tại Pháp đang bị thừa cân hoặc béo phì. Trên toàn cầu, con số này lên tới 2,5 tỷ người. Béo phì làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường, bệnh tim mạch và giảm chất lượng cuộc sống. Do đó, nghiên cứu sâu hơn về cơ chế hoạt động của tế bào mỡ là chìa khóa để nâng cao hiệu quả phòng ngừa và điều trị trong tương lai.