Nước súc miệng chiết xuất tỏi mang lại hiệu quả sát khuẩn không ngờ

Một tổng quan nghiên cứu mới cho thấy chiết xuất tỏi có thể sở hữu khả năng kháng khuẩn tương đương chlorhexidine – loại dung dịch sát khuẩn “chuẩn vàng” trong nha khoa, mở ra tiềm năng trở thành lựa chọn thay thế tự nhiên trong chăm sóc răng miệng.

Các nhà nghiên cứu tại Đại học Sharjah cho biết chiết xuất tỏi có hiệu quả gần như tương đương với các chất sát khuẩn quen thuộc, bao gồm chlorhexidine. Trong nghiên cứu đăng trên Journal of Herbal Medicine , nhóm tác giả ghi nhận rằng nước súc miệng từ tỏi có thể gây cảm giác khó chịu hơn, nhưng lại duy trì tác dụng lâu hơn sau khi sử dụng.

“Chlorhexidine được dùng rất rộng rãi và được xem là tiêu chuẩn vàng, nhưng nó đi kèm tác dụng phụ và lo ngại về tình trạng kháng khuẩn,” nhóm tác giả viết. “Tỏi (Allium sativum) vốn giàu đặc tính kháng khuẩn tự nhiên, đang nổi lên như một lựa chọn thay thế đầy tiềm năng.”

Tổng quan hệ thống theo chuẩn PRISMA

Kết luận này đến từ một tổng quan hệ thống đánh giá hiệu quả của chiết xuất tỏi so với chlorhexidine trong điều kiện lâm sàng thực tế, nhằm xác định khả năng thay thế bằng thảo dược.

Để đảm bảo tính nghiêm ngặt, nhóm nghiên cứu tuân thủ hướng dẫn PRISMA 2020 – tiêu chuẩn được sử dụng trong các tổng quan hệ thống và phân tích tổng hợp. Họ cũng áp dụng mô hình PICO để định khung câu hỏi lâm sàng và đánh giá bằng chứng.

“Có tổng cộng 389 bài báo được tìm thấy từ sáu cơ sở dữ liệu điện tử (tính đến tháng 1/2024), cùng 13 bài bổ sung từ việc tra cứu thủ công. Sau khi loại trừ trùng lặp và sàng lọc theo tiêu chí, chỉ còn năm bài được đưa vào phân tích,” nhóm nghiên cứu cho biết.

Các nghiên cứu được đưa vào tổng quan bao gồm thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng và nghiên cứu lâm sàng, với mức độ sai lệch từ thấp đến trung bình. Nhìn chung, bằng chứng cho thấy nước súc miệng chứa nồng độ tỏi cao hơn cho hiệu quả giảm vi khuẩn tương đương chlorhexidine.

“Hiệu quả thay đổi theo nồng độ và thời gian sử dụng, từ đó tạo ra sự khác biệt giữa các nghiên cứu,” bản tổng quan nêu rõ. “Một số nghiên cứu cho thấy chlorhexidine duy trì pH nước bọt tốt hơn, trong khi ở nồng độ nhất định, tỏi lại cho hiệu quả vượt trội. Tuy nhiên, nước súc miệng từ tỏi có thể gây khó chịu hơn.”

Dù cũng có tác dụng phụ, chúng được đánh giá là nhẹ hơn so với các hợp chất hóa học, thường là cảm giác nóng rát hoặc mùi khó chịu – yếu tố có thể khiến người dùng ngần ngại thay thế chlorhexidine.

Dù vậy, tổng quan cũng cho thấy chiết xuất tỏi có tác dụng kháng khuẩn đáng kể trong lâm sàng, “với sự giảm mạnh số lượng vi khuẩn so với ban đầu… cho thấy khả năng dùng nước súc miệng từ tỏi như một lựa chọn thay thế chlorhexidine trong một số trường hợp.”

Nhóm nghiên cứu nhấn mạnh cần có thêm các thử nghiệm lâm sàng với cỡ mẫu lớn và thời gian theo dõi dài hơn để xác nhận hiệu quả và khả năng ứng dụng.

Tỏi – tác nhân kháng khuẩn tự nhiên được nghiên cứu rộng rãi

Tỏi từ lâu đã được xác nhận là một trong những thực vật có hoạt tính kháng khuẩn và kháng nấm mạnh nhất. Hoạt chất allicin trong tỏi đặc biệt được quan tâm nhờ khả năng tiêu diệt vi sinh vật mạnh mẽ.

Dù thuộc nhóm rau củ, tỏi được dùng phổ biến như thảo mộc và gia vị.

Năm 2024, tổng mức tiêu thụ tỏi toàn cầu đạt khoảng 30 triệu tấn, trong đó Trung Quốc chiếm gần 80% sản lượng. Thị trường chiết xuất tỏi năm này cũng được định giá hơn 15 tỷ USD.

Chiết xuất tỏi được sử dụng trong nhiều sản phẩm chăm sóc sức khỏe và bán rộng rãi không cần kê đơn. Ngược lại, các chất tổng hợp như chlorhexidine thường yêu cầu kê đơn từ nha sĩ hoặc bác sĩ.

“Các dung dịch súc miệng kháng khuẩn là trợ thủ quan trọng trong chăm sóc răng miệng, chống lại các bệnh lý do vi khuẩn, nấm hoặc virus tấn công răng lợi,” nghiên cứu cho biết. “Chúng được dùng trong điều trị viêm nướu, sâu răng, bệnh nha chu, hôi miệng… và có thể là sản phẩm OTC hoặc kê đơn.”

Tổng quan cũng dẫn nhiều nghiên cứu chứng minh hoạt tính kháng khuẩn của tỏi với nhiều loại vi khuẩn, nấm và virus. Tỏi còn được nghiên cứu trong điều trị viêm niêm mạc hàm giả, khử khuẩn ống tủy, và dùng như thuốc đặt nội nha.

Tuy nhiên, phần lớn các nghiên cứu trước đây là in vitro, phương pháp khác nhau và thiếu chuẩn hóa lâm sàng — tạo nên một khoảng trống lớn trong bằng chứng ứng dụng thực tế. Cần nhiều nghiên cứu hơn để xác nhận vai trò của tỏi như một giải pháp thay thế dựa trên bằng chứng.