Lạm dụng thuốc giảm đau có thể gây hại nhiều hơn lợi

các nghiên cứu trước đây cho thấy tramadol – một loại opioid mạnh thường được kê đơn để điều trị đau mạn tính – chỉ mang lại hiệu quả giảm đau rất hạn chế đối với những tình trạng mà thuốc này hay được sử dụng. Kết luận trên đến từ phân tích tổng hợp các nghiên cứu đã công bố, đăng tải trực tuyến trên tạp chí BMJ Evidence-Based Medicine.

Đáng chú ý, phân tích này còn chỉ ra nguy cơ gặp tác dụng phụ nghiêm trọng cao hơn, bao gồm cả các vấn đề về tim mạch. Từ đó, nhóm nghiên cứu kết luận rằng rủi ro của tramadol nhiều khả năng lớn hơn lợi ích, và khuyến nghị nên hạn chế sử dụng loại thuốc này.

Tramadol là một loại opioid tác động kép, được sử dụng để kiểm soát các cơn đau từ mức độ trung bình đến nặng, cả đau cấp tính lẫn đau mạn tính. Chính vì vậy, thuốc này xuất hiện trong nhiều hướng dẫn điều trị lâm sàng như một lựa chọn giảm đau, các nhà nghiên cứu cho biết.

Trong những năm gần đây, việc kê đơn tramadol tăng mạnh, khiến nó trở thành một trong những opioid được sử dụng phổ biến nhất tại Mỹ. Nguyên nhân có thể đến từ quan niệm phổ biến rằng tramadol ít gây tác dụng phụ và ít gây nghiện hơn so với các opioid tác dụng ngắn khác.

Tuy nhiên, dù đã được xem xét trong một số tổng quan hệ thống trước đây, các nhà khoa học cho rằng chưa có phân tích nào đánh giá đầy đủ cả hiệu quả lẫn độ an toàn của tramadol trên nhiều loại đau mạn tính khác nhau.

Để lấp khoảng trống này, nhóm nghiên cứu đã rà soát các cơ sở dữ liệu khoa học nhằm tìm kiếm các thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên được công bố cho tới tháng 2/2025, trong đó so sánh tramadol với giả dược ở bệnh nhân đau mạn tính, bao gồm cả đau do ung thư.

Tổng cộng 19 thử nghiệm lâm sàng, với 6.506 người tham gia, đủ điều kiện đưa vào phân tích. Trong đó:

• 5 nghiên cứu tập trung vào đau thần kinh
• 9 nghiên cứu về thoái hóa khớp
• 4 nghiên cứu về đau lưng mạn tính
• 1 nghiên cứu về đau cơ xơ hóa (fibromyalgia)

Độ tuổi trung bình của người tham gia là 58 tuổi, dao động từ 47 đến 69. Hình thức sử dụng chủ yếu là viên uống, chỉ có một nghiên cứu dùng kem bôi ngoài da. Thời gian điều trị kéo dài từ 2 đến 16 tuần, còn thời gian theo dõi sau điều trị từ 3 đến 15 tuần.

Kết quả phân tích dữ liệu tổng hợp cho thấy, dù tramadol có giúp giảm đau, nhưng mức độ cải thiện rất nhỏ, thấp hơn ngưỡng được xem là có ý nghĩa lâm sàng. Tám trong số các thử nghiệm đã báo cáo tỷ lệ tác dụng phụ nghiêm trọng xuất hiện trong thời gian theo dõi từ 7 đến 16 tuần.

Phân tích thống kê cho thấy nguy cơ gặp tác hại khi dùng tramadol cao gấp đôi so với giả dược, chủ yếu do gia tăng các biến cố tim mạch, như đau ngực, bệnh động mạch vành và suy tim sung huyết.

Việc sử dụng tramadol cũng liên quan tới nguy cơ mắc một số loại ung thư, dù nhóm nghiên cứu cho rằng kết quả này chưa thực sự chắc chắn, do thời gian theo dõi còn ngắn. Ngoài ra, phân tích tổng hợp toàn bộ dữ liệu còn cho thấy tramadol làm tăng nguy cơ gặp các tác dụng phụ nhẹ hơn, bao gồm:

• Buồn nôn
• Chóng mặt
• Táo bón
• Buồn ngủ

Nhóm nghiên cứu thừa nhận rằng các kết quả có nguy cơ sai lệch cao, nhưng điều này lại làm tăng khả năng rằng lợi ích của tramadol bị đánh giá quá cao, trong khi tác hại bị đánh giá thấp hơn thực tế.

Khoảng 60 triệu người trên toàn cầu đang chịu ảnh hưởng bởi tình trạng nghiện opioid. Năm 2019, việc sử dụng ma túy gây ra khoảng 600.000 ca tử vong, trong đó gần 80% liên quan tới opioid, và khoảng 25% là do quá liều opioid.

Tại Mỹ, số ca tử vong do quá liều opioid đã tăng từ 49.860 ca năm 2019 lên 81.806 ca vào năm 2022. Trước xu hướng này cùng với các phát hiện mới, nhóm nghiên cứu cho rằng việc sử dụng tramadol và các opioid khác nên được hạn chế ở mức tối đa.

Tóm lại, tramadol có thể chỉ mang lại tác dụng giảm đau mạn tính rất nhỏ (bằng chứng mức độ thấp), trong khi làm tăng nguy cơ tác dụng phụ nghiêm trọng (bằng chứng mức độ trung bình) và tác dụng phụ không nghiêm trọng (bằng chứng mức độ rất thấp). Nhìn chung, nguy cơ tiềm ẩn của tramadol nhiều khả năng vượt xa lợi ích hạn chế của nó trong điều trị đau.