Khám phá ảnh thiên hà chi tiết nhất: 1000 màu sắc hé lộ bí mật vũ trụ

Một “bản đồ” siêu chi tiết mới của thiên hà Điêu Khắc (Sculptor Galaxy) đã hé lộ vòng đời của các ngôi sao và những cấu trúc ẩn giấu bên trong, mang đến góc nhìn mới về cách những quá trình nhỏ bé có thể ảnh hưởng đến cả thiên hà khổng lồ.

Các nhà thiên văn vừa công bố hình ảnh chưa từng có của Sculptor Galaxy, được tạo ra nhờ kính thiên văn cực lớn VLT của Đài quan sát Nam Âu (ESO). Thiết bị này đã ghi lại thiên hà ở hàng nghìn bước sóng màu sắc khác nhau cùng một lúc. Nhờ đó, nhóm nghiên cứu có thể dựng nên một bức tranh toàn cảnh về cách các ngôi sao sinh ra, sống và tàn lụi trong Sculptor.

“Thiên hà là những hệ thống vô cùng phức tạp mà chúng ta vẫn đang nỗ lực tìm hiểu,” ông Enrico Congiu, nhà nghiên cứu ESO, tác giả chính của nghiên cứu đăng trên tạp chí Astronomy & Astrophysics cho biết. “ Sculptor Galaxy là một trường hợp đặc biệt, vì nó vừa đủ gần để ta quan sát chi tiết cấu trúc bên trong, vừa đủ lớn để xem xét như một hệ thống hoàn chỉnh.”

Bức ảnh “nghìn màu” hé lộ vòng đời sao

Những thành phần cơ bản của một thiên hà – sao, khí và bụi – đều phát sáng ở những màu khác nhau. Càng thu được nhiều màu, các nhà khoa học càng hiểu rõ hơn về độ tuổi, thành phần hóa học và chuyển động bên trong thiên hà. Trong khi ảnh thiên văn thông thường chỉ hiển thị vài màu, bản đồ mới của Sculptor có tới hàng nghìn màu sắc, cho phép bóc tách chi tiết chưa từng có.

Để tạo ra bản đồ này, nhóm nghiên cứu đã quan sát Sculptor Galaxy – còn gọi là NGC 253, cách Trái Đất khoảng 11 triệu năm ánh sáng – trong suốt 50 giờ liên tục bằng thiết bị MUSE gắn trên kính thiên văn VLT. Họ phải ghép hơn 100 lần chụp để bao quát khu vực rộng 65.000 năm ánh sáng của thiên hà.

Theo tiến sĩ Kathryn Kreckel (Đại học Heidelberg, Đức), đồng tác giả nghiên cứu: “ Chúng ta có thể phóng to để nghiên cứu từng khu vực nơi sao đang hình thành gần đến mức gần như thấy từng ngôi sao, hoặc thu nhỏ để quan sát toàn cảnh thiên hà .”

Trong phân tích ban đầu, nhóm đã phát hiện khoảng 500 tinh vân hành tinh – là lớp khí bụi bị thải ra khi các sao giống Mặt Trời chết – trong Sculptor. Con số này vượt xa mức thông thường, bởi ngoài khu vực lân cận dải Ngân Hà, các nhà thiên văn thường chỉ phát hiện chưa tới 100 tinh vân loại này ở mỗi thiên hà.

Do có những đặc tính riêng, tinh vân hành tinh còn có thể dùng làm “thước đo khoảng cách” đến thiên hà chủ. “ Việc xác định được chúng giúp chúng tôi tính toán chính xác khoảng cách đến Sculptor – yếu tố nền tảng cho mọi nghiên cứu khác về thiên hà này, ” ông Adam Leroy (Đại học bang Ohio, Mỹ), đồng tác giả cho biết.

Trong tương lai, bản đồ này sẽ được dùng để nghiên cứu cách dòng khí di chuyển, thay đổi thành phần hóa học và tạo ra sao mới trên khắp Sculptor. “Cách mà những quá trình nhỏ bé này lại có thể tác động đến cả một thiên hà khổng lồ vẫn là bí ẩn”.