Đây là lời giải cho một trong số những bí ẩn lâu đời nhất về các bức tượng trên Đảo Phục Sinh

"Giả thuyết tượng đá Moai biết đi" có thể chấm dứt cuộc tranh luận lâu dài về cách các kỹ sư cổ đại di chuyển những bức tượng mang tính biểu tượng này xung quanh ĐĐảo Phục Sinh.

Những bức tượng Moai trên Đảo Phục Sinh từ lâu đã là một bí ẩn đối với các nhà nghiên cứu muốn biết làm thế nào người Rapa Nui cổ đại có thể di chuyển những khối đá khổng lồ này khắp hòn đảo. Và giờ đây, một nhóm các nhà nhân chủng học tin rằng cuối cùng họ có thể đã tìm ra câu trả lời - thông qua một số thí nghiệm vật lý khá kỳ lạ.

Trong một bài báo gần đây trên Tạp chí Khoa học Khảo cổ học, các nhà nhân chủng học Carl Lipo và Terry Hunt đã phân tích 962 bức tượng Moai, tạo ra các mô hình 3D chi tiết, độ phân giải cao để nghiên cứu thiết kế của chúng và cách chúng có thể được vận chuyển.

Từ đó, họ đã nghĩ ra một thí nghiệm để kiểm tra xem một bức tượng Moai có thể "đi bộ" từ mỏ đá đến bệ nghi lễ hay không, một lý thuyết mà họ đã thực sự kiểm chứng tại hiện trường.

Họ phát hiện ra rằng, bằng cách sử dụng dây thừng, các nhóm người có thể điều khiển bức tượng di chuyển theo hình zig-zag: chỉ cần 18 người là có thể khiến một bức tượng moai nặng 4,35 tấn đi bộ được khoảng 100 mét chỉ trong 40 phút. Họ lập luận rằng cuộc trình diễn này bác bỏ các giả thuyết trước đây cho rằng người Rapa Nui sử dụng thiết bị vận chuyển bằng gỗ để di chuyển các bức tượng, hoặc thậm chí hoang đường hơn, cho rằng chúng là di tích của nền văn minh ngoài hành tinh.

"Mọi người đã thêu dệt đủ thứ chuyện về những điều hợp lý hoặc khả thi theo một cách nào đó", Carl Lipo, tác giả chính của nghiên cứu và là nhà nhân chủng học tại Đại học Binghamton, cho biết. "Nhưng họ chưa bao giờ tiến hành đánh giá bằng chứng để chứng minh rằng, trên thực tế, bạn có thể tìm hiểu về quá khứ và giải thích những ghi chép mà bạn thấy theo những cách hoàn toàn khoa học."

Thiên tài trong từng chi tiết

Khi tạo mô hình 3D của các bức tượng Moai, các nhà nghiên cứu đã xác định được một số đặc điểm thiết kế có thể giúp chúng thuận lợi cho việc vận chuyển. Cụ thể, họ nhận thấy những bức tượng này thường có phần đế hình chữ D rộng và nghiêng về phía trước. Theo bài báo, họ quyết định rằng sử dụng chuyển động "thẳng đứng, lắc lư" sẽ là cách dễ nhất để các bức tượng "di chuyển".

Các nhà nghiên cứu cho biết thêm, những con đường ở Rapa Nui cũng ủng hộ giả thuyết này. Chúng rộng khoảng 4,5 mét (15 feet) với mặt cắt lõm, dường như được "thiết kế có chủ đích chứ không phải ngẫu nhiên", nghĩa là chúng có thể được xây dựng đặc biệt để giúp các bức tượng moai ổn định trong quá trình "đi bộ", các nhà nhân chủng học giải thích.

Tuy nhiên, bằng chứng khảo cổ học cũng cho thấy rằng chính các bức tượng moai có thể đã cải tạo con đường, tạo ra nhiều gờ và vết lõm trên đường để chúng sau này đi theo. Bài báo lưu ý rằng "Đặc điểm kỹ thuật này biến những chuyển động khó đoán trước trên địa hình gồ ghề thành một sự tiến triển có kiểm soát, có định hướng dọc theo một con đường đã được chuẩn bị sẵn".

Lipo nói: “Những gì chúng tôi thấy trong thực nghiệm thực sự đúng… Mỗi khi họ di chuyển một bức tượng, trông như họ đang tạo ra một con đường. Con đường là một phần của việc di chuyển bức tượng. Chúng tôi thực sự thấy chúng chồng lên nhau và có nhiều phiên bản song song của chúng.”

Vấn đề đã được giải quyết?

Cuộc tranh luận về lời giải thích “chính xác” cho việc vận chuyển moai đang diễn ra khá gay gắt, và một phần của bài báo hoàn toàn dành để bác bỏ các lời giải thích khác.

Tuy nhiên, đội ngũ nhà nghiên cứu lập luận rằng “giả thuyết moai biết đi” của họ cũng phù hợp với thông tin truyền miệng và các bài hát của người Rapa Nui mô tả moai “đi bộ” từ mỏ đá. Nếu lý thuyết mới là đúng, nó có thể phản ánh những bài hát của những kỹ sư cổ đại này.

“Điều này cho thấy người Rapa Nui cực kỳ thông minh khi tìm ra cách này” - Lipo nói. “Họ đang làm điều đó theo cách phù hợp với nguồn lực mà họ có. Vì vậy, điều này thực sự tôn vinh những người đó, nói rằng, hãy nhìn vào những gì họ đã đạt được, và chúng ta có rất nhiều điều để học hỏi từ họ về những nguyên tắc này.”