Biểu tượng của cái chết trong thần thoại, truyền thuyết và truyện cổ tích

Cái chết là một trong những bí ẩn lâu đời nhất của nhân loại và ai cũng phải trải qua. Dưới đây là biểu tượng của cái chết hay tử thần trong truyền thuyết, thần thoại và truyện dân gian.

Trải qua thời gian và văn hóa, con người đã cố gắng lý giải những gì xảy đến khi cái chết cận kề bằng cách đặt cho nó một cái tên, một khuôn mặt, hay thậm chí là một tính cách. Đôi khi đó là một bộ xương khoác áo choàng với lưỡi hái trên tay, đôi khi là một nữ hoàng xinh đẹp cai trị thế giới ngầm băng giá, hay có lúc một linh hồn tinh nghịch nhắc nhở chúng ta hãy sống khi còn có thể. Những nhân vật này không chỉ là hiện thân của nỗi sợ hãi; họ dẫn dắt, phán xét, bảo vệ, thậm chí còn tôn vinh sự kết thúc của cuộc đời.

Từ các vị thần trong thần thoại cổ đại đến những hồn ma trong truyền thuyết Celtic và các vị thánh của đức tin hiện đại, dưới đây là những hình ảnh khó quên về cái chết từ khắp nơi trên thế giới.

Thần Chết – Kẻ gặt linh hồn không biết mệt mỏi

Văn hóa dân gian châu Âu đã tái hiện một trong những linh vật tử thần nổi tiếng nhất thế giới: Thần Chết. Nhân vật này thường được miêu tả là một bộ xương trong chiếc áo choàng đen dài, mềm mại, trùm đầu, thể hiện hoàn hảo bản chất đen tối và bí ẩn của cái chết. Trên tay Thần Chết là lưỡi hái lớn, mang tính biểu tượng, dùng để "thu hoạch" linh hồn từ Trái Đất, giống như cách người nông dân gặt hái mùa màng đã chín. Thần Chết làm việc không biết mệt mỏi, thu hoạch từng linh hồn một với vẻ duyên dáng kỳ lạ của một cái bóng hay một hồn ma. Điều cuối cùng mà nạn nhân nhìn thấy là bộ xương trần trụi và hốc mắt đen kịt của hộp sọ nằm ngay dưới mũ trùm đầu.

Truyền thuyết về Thần Chết xuất hiện vào cuối thời Trung Cổ. Nó trở nên đặc biệt nổi bật trong thời kỳ Cái Chết Đen - một trận dịch hạch thảm khốc tàn phá châu Âu từ năm 1347 đến năm 1351, giết chết khoảng một phần ba dân số. Sinh ra từ thời đại của sự sợ hãi và cái chết, Reaper tồn tại như một biểu tượng của sự chết và không thể tránh khỏi của con người.

Hel – Nữ Tử thần của thế giới ngầm Bắc Âu

Xuất phát từ thần thoại Bắc Âu, Hel là "Nữ hoàng của người chết" cai trị vương quốc tăm tối của mình. Hel là con gái của thần lừa đảo Loki và nữ khổng lồ Angrboda. Hai anh em của nàng là  người sói Fenrir, rắn Jörmungandr. Khác với họ, Hel được miêu tả là một nửa là phụ nữ xinh đẹp và một nửa là xác chết đang phân hủy - bản chất kép của nàng phản ánh chính sự sống và cái chết.

Vương quốc của Hel, Helheim, ảm đạm và mù sương. Trong khi những người khác được định sẵn để chịu sự trừng phạt hoặc vinh quang, Helheim được cho là nơi trú ngụ của những người chết vì tuổi già hoặc bệnh tật. Các linh hồn ở đó được đối xử tử tế nhưng sống trong sự tĩnh lặng buồn tẻ. Cụm từ "đến Hel" đã lột tả được bầu không khí ẩm ướt, lạnh lẽo và buồn tẻ của vương quốc. Hel tượng trưng cho cái chết lặng lẽ, không báo trước và đóng vai trò như một lời nhắc nhở hãy tận hưởng cuộc sống trước khi bóng tối cuối cùng buông xuống.

Nam tước Samedi – Chúa tể của người chết, kẻ thích tiệc tùng trong tín ngưỡng Vodou

Nam tước Samedi là một trong những lwa nổi tiếng nhất trong tín ngưỡng Vodou Haiti. Là “linh hồn chủ chốt của người chết” và “người bảo vệ bức màn ngăn cách giữa sự sống và cái chết”, ông được giao nhiệm vụ chào đón những linh hồn mới đến thế giới bên kia và quyết định ai sống ai chết. Với sức mạnh chữa lành mọi bệnh tật hoặc phá bỏ mọi lời nguyền, ông có thể bảo vệ người sống – nếu thấy họ xứng đáng được cứu.

Nam tước được miêu tả với khuôn mặt giống đầu lâu và chiếc áo đuôi tôm dài màu đen, đội mũ cùng tông và đeo kính râm tối màu (một mắt kính được tháo ra để ông có thể quan sát người sống). Một tay cầm điếu xì gà, tay kia cầm ly rượu rum cay đặc trưng, ​​đôi khi ông còn đeo nút bông vào lỗ mũi, như thể đang chuẩn bị chôn cất một xác chết. Vui tươi, tinh nghịch và vô cùng phóng khoáng, Nam tước Samedi thích ăn uống và tận hưởng những thú vui nhục dục. Ông nhắc nhở con người không nên quá coi trọng cuộc sống, đưa ra thông điệp an ủi rằng cái chết không đáng sợ mà hãy đón nhận nó như một phần của lễ kỷ niệm lớn lao trong cuộc đời.

Yama – Vị vua phán xét người chết

Yama, “Thần chết” và “Vua Địa Ngục”, bắt nguồn từ Ấn Độ giáo nhưng xuất hiện trong các truyền thống Phật giáo, Kỳ Na giáo và Đông Á. Ngài thường được miêu tả là một vị thần da xanh hoặc đen, cưỡi một con trâu khổng lồ, tượng trưng cho quyền thống trị cái chết. Một tay ngài cầm thòng lọng (pāśa) để bắt linh hồn; tay kia cầm chùy tượng trưng cho công lý và quyền uy. Hai con chó bốn mắt của ngài canh gác lối vào cõi âm để không ai có thể vào hoặc thoát ra.

Theo truyền thống Vệ Đà, Yama là người phàm đầu tiên chết và do đó trở thành người cai trị địa ngục, ban phát công lý cho tất cả chúng sinh. Ngài phán xét hành động của mỗi linh hồn trước khi quyết định số phận của họ - hình phạt cho tội nhân, hòa bình hay tái sinh cho người đức hạnh. Câu chuyện về Yama nhắc nhở nhân loại về sự phù du của cuộc sống và tầm quan trọng của việc sống ngay thẳng.

Santa Muerte – Vị thánh tử thần được yêu mến của Mexico

Santa Muerte, vị Thánh Tử Thần của Mexico, xuất phát từ sự kết hợp độc đáo giữa tâm linh bản địa và Công giáo Tây Ban Nha. Được khắc họa như một bộ xương, bà mặc những chiếc áo choàng cầu kỳ với nhiều màu sắc khác nhau tượng trưng cho nhiều khía cạnh của sự sống và cái chết. Đôi khi được miêu tả là phiên bản nữ của Thần Chết, bà cầm hoa hồng và một tràng hạt—hoặc lưỡi hái và quả địa cầu—để biểu thị quyền thống trị của bà đối với cả cái chết và thế giới.

Thay vì đại diện cho một nhân vật cụ thể, Santa Muerte là hiện thân của chính cái chết. Bà được liên kết với loài cú, tượng trưng cho trí tuệ và màn đêm. Các tín đồ coi bà là một trung gian thần thánh, mang đến sự an ủi và bảo vệ cho những người gặp khó khăn. Mặc dù việc thờ phụng bà gây tranh cãi và đôi khi bị chính quyền liên kết với các thành phần tội phạm, hàng triệu người Mexico tôn kính Santa Muerte như một đồng minh tâm linh giàu lòng trắc ẩn và quyền năng.