4 lệnh Linux "ẩn" cực kỳ hữu ích

Rất nhiều fan trung thành của Linux khăng khăng rằng ngày nay bạn có thể làm được hầu hết mọi việc mà không cần phải chạm vào terminal. Nhưng ngay cả đến năm 2025, nhiều người vẫn không đồng tình. Terminal không phải là di tích của quá khứ; nó là một trong những điểm mạnh lớn nhất của việc sử dụng Linux ngay từ đầu.

Mọi người dùng thành thạo ít nhất nên biết những điều cơ bản. Một chút kiến ​​thức về shell và một vài phím tắt bash hữu ích có thể giúp bạn làm việc hàng ngày nhanh hơn đáng kể. Ngoài ra, có một số lệnh ít được chú ý mà hầu như không ai nhắc đến, mặc dù chúng hữu ích đến mức bạn không thể ngờ tới.

Tìm kiếm nhanh hơn nữa với fzf

Hầu hết các bản phân phối Linux đều cung cấp cho bạn khả năng tìm kiếm trên toàn hệ thống khá nhanh, nhưng có một cách thậm chí còn nhanh chóng và vượt trội hơn tất cả những cách khác.

Fzf là một tiện ích terminal nhỏ gọn sử dụng thuật toán Fuzzy matching (kỹ thuật so khớp dữ liệu dựa trên mức độ tương đồng thay vì yêu cầu sự trùng khớp chính xác) để tìm kiếm file. Về cơ bản, điều này có nghĩa là bạn không cần nhập chính xác hay tên file đầy đủ để tìm thấy những gì mình cần. Bạn chỉ cần nhập một vài ký tự, thậm chí không theo thứ tự, và nó sẽ tự động tìm ra những kết quả trùng khớp gần nhất.

Nó có sẵn thông qua hầu hết mọi trình quản lý gói chính thống, vì vậy bạn có thể cài đặt fzf bằng cách chạy lệnh cài đặt thông thường và thêm fzf vào cuối.

Sau khi hoàn tất, bạn chỉ cần chạy lệnh sau để mở giao diện kiểu trình quản lý file ngay trong terminal. Tại đây, bạn có thể tìm kiếm file và nhận được đường dẫn file ngay lập tức.

fzf --style full \
--preview 'fzf-preview.sh {}' --bind 'focus:transform-header:file --brief {}'

Sử dụng tldr thay vì man

tldr có cùng chức năng như man, nhưng đúng như tên gọi, nó cung cấp cách giải thích đơn giản nhất có thể cho lệnh. Ví dụ, nếu muốn biết lệnh git hoạt động như thế nào, bạn chỉ cần nhập:

tldr git

Hãy xem so sánh bên dưới, với man bên trái, và tldr bên phải giải thích cùng một lệnh.

Rõ ràng là không có sự cạnh tranh nào giữa hai lệnh này về tính đơn giản. Nhưng hãy chọn tldr thay vì man bất cứ lúc nào. Nếu hệ thống của bạn chưa có tldr, bạn có thể cài đặt nó bằng trình quản lý gói, giống như fzf.

• Tại sao lệnh tldr tốt hơn lệnh man trong Linux?

Alias giúp cuộc sống của bạn nhanh hơn rất nhiều

Alias là một lệnh khác giúp bạn tiết kiệm rất nhiều thời gian. Về cơ bản, chúng là các shortcut tùy chỉnh mà bạn có thể gán cho bất kỳ lệnh nào trong terminal của mình. Nếu bạn thường xuyên lặp lại cùng một chuỗi văn bản dài, alias chính là cứu cánh.

Ví dụ, thay vì chạy đi chạy lại cùng một lệnh dài để cập nhật hệ thống, bạn chỉ cần thiết lập một alias cho nó như thế này:

alias update = "sudo apt update && sudo apt upgrade -y"

Giờ đây, tất cả những gì bạn cần làm là nhập lệnh update, và terminal sẽ chạy toàn bộ lệnh.

Điều duy nhất cần lưu ý là alias không tồn tại theo mặc định, và bạn sẽ cần thêm chúng vào file cấu hình shell. Tác giả bài viết đã đặt một alias cho lệnh fzf đã đề cập trước đó, vì nó rất dài. Giờ chỉ cần nhập lệnh filesearch, và toàn bộ lệnh sẽ được thực thi ngay lập tức.

Hiểu rõ quy trình khởi động với systemd-analyze

Systemd là trình quản lý hệ thống và service cốt lõi được hầu hết các bản phân phối Linux hiện đại sử dụng. Nó xử lý mọi thứ trong không gian khởi động và quản lý những thứ như service nào khởi động, theo thứ tự nào và cũng theo dõi chúng mất bao lâu.

Do đó, systemd có thể cho bạn biết chính xác lý do tại sao hệ thống của bạn có thể mất quá nhiều thời gian để khởi động, thay vì bắt bạn phải đoán già đoán non. Lệnh đầu tiên bạn nên thử là:

systemd-analyze

Lệnh này cung cấp cho bạn bản tóm tắt đầy đủ về quy trình khởi động trên tất cả các thành phần chính của hệ điều hành. Nhưng nếu muốn tìm hiểu sâu hơn, bạn có thể chạy lệnh này:

systemd-analyze blame

Lệnh này cũng sẽ liệt kê mọi service đã khởi chạy trong quá trình khởi động, được sắp xếp theo thời gian khởi động của từng service. Nó hoàn hảo để phát hiện ngay các service chậm.

Và nếu chừng đó vẫn chưa đủ, bạn thậm chí có thể tạo một timeline trực quan đầy đủ về quá trình khởi động của mình:

systemd-analyze plot > bootanalysis.png

Lệnh này sẽ tạo ra một file SVG hiển thị từng service, thời gian khởi động của từng service và cách chúng chồng chéo lên nhau. Mở file này trong trình duyệt của bạn và bạn sẽ thấy biểu đồ đầy đủ về những gì đang diễn ra bên trong.

Lệnh này cực kỳ hữu ích khi có sự cố bắt đầu xảy ra, có thể là sau khi cài đặt ứng dụng mới hoặc áp dụng bản cập nhật.