Dải động là gì và có vai trò quan trọng như thế nào đối với trải nghiệm âm thanh?

Thuật ngữ "dải động" (dynamic range) có thể hơi khó hiểu nếu bạn không phải là người làm việc liên quan đến lĩnh vực âm thanh nói chung. Nhưng trên thực tế, đây là một trong những khái niệm rất dễ hiểu và đóng một vai trò tương đối quan trọng trong trải nghiệm âm thanh. Nói cách khác, dải động có thể tạo ra sự khác biệt lớn trong quá trình bạn thưởng thức bất kỳ loại âm thanh nào. Cùng tìm hiểu ngay sau đây.

Dải động là gì?

Dải động đề cập đến sự khác biệt giữa âm thanh to nhất và nhỏ nhất trong một bản nhạc, được đo bằng đơn vị decibel. Do đó, các bản nhạc sở hữu dải động rộng có sự khác biệt lớn hơn giữa âm thanh to nhất và nhỏ nhất so với các bản nhạc có dải động thấp, thường chỉ có âm lượng tương tự cho từng thành phần trong suốt bản nhạc.

Dải động rất quan trọng trong âm thanh vì chúng ta cần độ tương phản giữa âm thanh nhỏ và âm thanh lớn để có thể phân biệt chúng với nhau. Nếu không có sự khác biệt rõ ràng về âm lượng trong toàn bộ bản nhạc, mọi thứ sẽ trở nên lộn xộn và vô hồn. Thật khó chịu khi nghe âm thanh thiếu dải động.

Đây có thể là một khái niệm khó nắm bắt vì bạn chỉ có thể cảm nhận bằng đôi tai, nhưng cũng có một số cách để hiểu rõ hơn. Ví dụ, hãy nghĩ về tình huống bạn bật một bộ phim ở nhà và bạn gặp khó khăn khi nghe một số đoạn hội thoại hoặc tiếng ồn nền. Bạn tăng âm lượng để nghe rõ hơn, nhưng sau đó một vụ nổ hoặc tiếng sét xảy ra và đột nhiên âm thanh đó trở nên quá lớn, khiến bạn giật mình và phải lập tức giảm âm lượng TV.. Đó là ví dụ điển hình về một dải động rộng đến mức hơi cực đoan.

Dải động rộng hơn giúp cho âm thanh sống động hơn

Dải động rộng cũng có nghĩa là nhiều nhạc cụ khác nhau trên một bản nhạc sẽ nghe có sắc thái và sống động hơn. Việc sắp đặt âm thanh từ nhỏ đến lớn sẽ tạo ra tác động mạnh hơn nhiều với dải động rộng. Các nhạc cụ mà nghệ sĩ muốn nhấn mạnh sẽ nghe nổi bật hơn so với các nhạc cụ thiên về tính tinh tế thường ở nền.

Vì vậy, dải động rộng có thể khiến bạn nghe giống như đang nghe nhạc sống hơn, hoặc như thể các nhạc cụ ở xung quanh bạn trong một không gian vật lý. Nó có thể tạo ra cảm giác về khoảng cách hoặc sự gần gũi, khiến bài hát nghe có vẻ “năng động” hơn.

Hãy tưởng tượng rằng bạn đang nghe một bản ghi âm của một người chơi piano. Cách một người chơi piano thông thường bao gồm các nốt nhạc nhỏ hơn giai điệu chính, nhưng làm cho nó nghe giống như thật và đầy đủ. Bạn cũng có thể có một sự thay đổi về cảm xúc khi nghệ sĩ piano chơi nhạc nhẹ nhàng và dần dần tăng lên đến một forte mạnh mẽ, bùng nổ.

Dải động thấp hơn có thể xuất hiện như một “bức tường âm thanh”

Ngược lại, dải động thấp có thể khiến bài hát nghe rất phẳng hoặc giống như một bức tường âm thanh. Có rất ít sự khác biệt giữa âm thanh to nhất và nhỏ nhất có thể khiến mọi nhạc cụ trong một bản nhạc nghe có vẻ hơi giống nhau về âm lượng. Điều này có thể khiến bài hát nghe khá nhàm chán hoặc khác biệt đáng kể so với âm thanh ban đầu.

Nhiều bản phối nén hơn sẽ có dải động thấp hơn, dẫn đến hiệu ứng này. Nếu bạn cảm thấy tệp MP3 có bitrate thấp hơn nghe khác biệt đáng kể so với bản nhạc chất lượng CD, thì phần lớn là do dải động.

Vì nén tệp có nghĩa là loại bỏ các chi tiết để giảm kích thước tệp, nên dải động là một trong những chi tiết bị hy sinh. Tuy nhiên, hầu hết thời gian bạn có thể sẽ không nhận thấy các chi tiết bị thiếu như dải động. Thực tế cho thấy mọi người nghe nhạc trên các dịch vụ phát trực tuyến như Spotify có các tệp nén mất dữ liệu nhưng vẫn nghe khá hay.

Dải động quan trọng hơn khi nghe ở khoảng cách gần trong môi trường yên tĩnh

Về cách dải động có thể tác động đến một bản nhạc, điều quan trọng cần nhớ là bạn sẽ không phải lúc nào cũng nhận thấy sự khác biệt về dải động. Đây là thứ cần phải lắng nghe kỹ lưỡng, có chủ đích thì mới có thể nhận ra, và mức độ tiếng ồn của môi trường xung quanh bạn cũng ảnh hưởng đến điều đó. Nếu bạn ở trong môi trường ồn ào, bạn có thể không nghe được mọi yếu tố của bản nhạc mà bạn đang nghe và bạn bỏ lỡ một số sắc thái của dải động rộng hơn.

Trong những tình huống bạn không lắng nghe kỹ hoặc khi bạn không ở trong môi trường yên tĩnh, bạn không thực sự cần phải lo lắng về dải động. Bạn có thể sẽ vẫn cảm thấy vui vẻ khi nghe một bài hát có dải động tiêu chuẩn. Đó là vì các tệp mà hầu hết mọi người nghe trên các dịch vụ phát trực tuyến chỉ được nén đủ để không chiếm quá nhiều băng thông, nhưng vẫn nghe hay.

Một số dịch vụ phát trực tuyến có âm thanh độ phân giải cao để lựa chọn có thể có dải động rộng hơn, nhưng có lẽ sẽ không tạo ra sự khác biệt lớn về tổng thể. Người bình thường thực sự không cần phải lo lắng quá nhiều về dải động.

Nhưng nếu bạn là người đam mê âm thanh, hoặc chỉ thích nghe nhạc một cách chi tiết, có lẽ bạn sẽ muốn nghe những bản nhạc có dải động rộng hơn. Vì vậy, trong những trường hợp đó, hãy đảm bảo rằng bạn đang ở trong một môi trường đủ yên tĩnh hoặc có tai nghe chống ồn đủ tốt để có thể cảm nhận đầy đủ các sắc thái của âm nhạc.

Dải động rộng đôi khi có thể là một trở ngại

Khi bạn nghe nhạc hoặc xem phim, đôi khi bạn có thể cảm thấy khó chịu khi nghe âm thanh có dải động quá rộng. Nếu âm thanh nhỏ nhất thì cực kỳ nhỏ và tinh tế, còn âm thanh lớn nhất lại quá to và ầm ầm, thì không có âm lượng nào có thể cảm thấy đủ. Bạn sẽ có bản năng tăng hoặc giảm âm lượng khi nghe. Điều đó cực kỳ khó chịu.

Bây giờ bạn đã hiểu được giải động là gì cũng như vai trò của nó trong bản nhạc. Người nghe nhạc bình thường không thực sự cần phải lo lắng nhiều về dải động, đặc biệt là nếu bạn đang nghe nhạc ở mức chất lượng tiêu chuẩn trên các dịch vụ phát trực tuyến như Spotify hoặc Apple Music.