Một ngày của chúng ta đang thực sự đang ngắn lại - các nhà khoa học vừa tìm thấy lý do

Vào thứ Ba, ngày 5 tháng 8 năm 2025, Trái Đất đã hoàn tất vòng quay của mình sớm hơn 1,33 mili giây so với chuẩn 24 giờ, khiến ngày hôm đó chỉ dài 86.399,99867 giây – một trong những ngày ngắn nhất trong năm. Sự khác biệt này quá nhỏ để con người có thể cảm nhận, nhưng các thiết bị hiện đại có thể đo được một cách chính xác.

Ngày sao và ngày Mặt Trời khác nhau thế nào?

Về lý thuyết, ngày sao (sidereal day): Là thời gian Trái Đất quay đủ một vòng so với các ngôi sao xa xôi – kéo dài 23 giờ, 56 phút, 4 giây và 90,5 mili giây. Ngày Mặt Trời (solar day): Dài hơn ngày sao khoảng 4 phút vì Trái Đất phải quay thêm một chút để Mặt Trời xuất hiện trở lại đúng vị trí trên bầu trời.

Ngày 5/8, cả ngày sao lẫn ngày Mặt Trời đều ngắn hơn mức trung bình. Theo các nhà khoa học, điều này là kết quả từ nhiều yếu tố: gió trong khí quyển, dòng hải lưu, chuyển động bên trong lõi nóng chảy của Trái Đất, và lực hấp dẫn của Mặt Trăng.

Từ những năm 1970, sự chênh lệch trong vòng quay của Trái Đất đã được đo bằng đồng hồ nguyên tử và các quan sát thiên văn. Năm 1973, độ lệch tích lũy cả năm là +1.106 mili giây, buộc các nhà khoa học phải thêm giây nhuận (leap second) để đồng bộ thời gian nguyên tử với vòng quay Trái Đất.

Nghe thì nhỏ bé, nhưng sai lệch chỉ 1,33 mili giây cũng có thể gây ra lỗi định vị khoảng 62 cm tại xích đạo. Nếu không hiệu chỉnh, độ lệch năm 1973 có thể khiến GPS sai số tới nửa kilomet.

Đo vòng quay Trái Đất

Để đạt độ chính xác cỡ phần nghìn mili giây, họ quan sát các quasar – những thiên thể cực sáng, cách chúng ta hàng tỷ năm ánh sáng và gần như đứng yên trên bầu trời. Bằng cách dùng kính thiên văn vô tuyến theo dõi vị trí Trái Đất so với các “ngọn hải đăng vũ trụ” này, các nhà khoa học đạt được độ chính xác cực cao.

Dữ liệu sau đó được đưa vào các mô hình máy tính, tính đến ảnh hưởng của khí quyển, đại dương và các yếu tố thiên văn để dự đoán độ dài ngày. Trong đó, gió là yếu tố ngắn hạn quan trọng nhất: mùa đông gió mạnh làm Trái Đất quay chậm, còn mùa hè gió yếu khiến ngày ngắn hơn.

Những yếu tố dài hạn có thể kể đến như:

• Băng tan ở cực: Khi khối lượng băng dịch chuyển về phía xích đạo, nó làm Trái Đất quay chậm lại,
• Động đất và biến động địa chất: Có thể thay đổi sự phân bố khối lượng, từ đó ảnh hưởng đến vòng quay.
• Lực thủy triều của Mặt Trăng: Từ hàng tỷ năm qua, Mặt Trăng dần kéo chậm vòng quay Trái Đất, đồng thời tự “trôi” xa khỏi chúng ta khoảng 3,8 cm mỗi năm.

Từ năm 1973 đến 2020, Trái Đất quay chậm dần, khiến các nhà khoa học phải thêm tổng cộng 27 giây nhuận. Nhưng kể từ 2020, hành tinh của chúng ta lại quay nhanh hơn một chút, có thể do sự tương tác giữa lõi và lớp phủ.

Các nhà nghiên cứu đã dự đoán trước rằng 5/8 sẽ là một trong những ngày quay nhanh nhất, cùng với 5/7 và 22/7. Sự kết hợp của động lực bên trong, gió mùa hè và lực hút thủy triều yếu hơn khiến vòng quay ngắn lại.

Mặc dù con người không thể cảm nhận sự khác biệt này, nhưng như giới khoa học nhấn mạnh:

Với đồng hồ nguyên tử siêu chính xác và các phép đo thiên văn tham chiếu quasar, sự thay đổi ấy hoàn toàn rõ ràng.