Cá mập cổ đại khổng lồ 115 triệu năm tuổi được phát hiện ở Australia

Các nhà khoa học vừa tìm thấy bằng chứng về một loài cá mập khổng lồ từng sống ngoài khơi miền Bắc Australia cách đây khoảng 115 triệu năm. Phát hiện này cho thấy các dòng cá mập hiện đại đã đạt kích thước đồ sộ sớm hơn nhiều so với những gì giới nghiên cứu từng nghĩ.

Những đốt sống hiếm hoi được tìm thấy trong lớp đá từng nằm dưới đáy đại dương Tethys cổ đại cho thấy kẻ săn mồi thuộc nhóm lamniform nguyên thủy này từng chia sẻ môi trường với các loài bò sát biển khổng lồ trong thời kỳ khủng long.

Nguồn gốc sớm của các loài cá mập hiện đại

Cá mập là những kẻ săn mồi quen thuộc dưới đại dương, với lịch sử tiến hóa kéo dài hơn 400 triệu năm. Tuy nhiên, tổ tiên của các nhóm cá mập hiện đại chỉ thực sự xuất hiện từ thời kỳ khủng long, với những hóa thạch lâu đời nhất có niên đại khoảng 135 triệu năm.

Những dạng lamniform đầu tiên này có kích thước khá nhỏ, chỉ khoảng 1 m. Qua hàng triệu năm tiến hóa, chúng phát triển thành những loài khổng lồ như ‘Megalodon’ – có thể dài hơn 17 m – và cá mập trắng lớn ngày nay, một loài săn mồi đỉnh cao dài tới khoảng 6 m.

Khung xương cá mập được tạo từ sụn thay vì xương, nên phần lớn cơ thể rất khó hóa thạch. Vì vậy, hồ sơ hóa thạch của chúng chủ yếu là răng – được thay liên tục khi săn mồi và thường tích tụ dưới trầm tích đáy biển cổ đại.

Những chiếc răng này thường được tìm cùng tầng địa chất với xương và răng của cá, cũng như các loài bò sát biển khổng lồ từng thống trị đại dương tiền sử.

Điểm nóng hóa thạch tại đại dương Tethys cổ

Khu vực bờ biển đá gần thành phố Darwin ở Bắc Australia từng là đáy bùn của đại dương Tethys – vùng biển rộng lớn kéo dài từ lục địa Gondwana (Australia ngày nay) đến các quần đảo của Laurasia (châu Âu ngày nay).

Nhiều hóa thạch sinh vật biển cổ đã được tìm thấy tại đây, bao gồm plesiosaur (bò sát biển cổ với chiếc cổ dài thường gắn với hình tượng “quái vật hồ Loch Ness”), ichthyosaur (bò sát biển thân cá), và các loài cá xương lớn. Trong số đó, một số đốt sống khổng lồ đặc biệt gây chú ý vì ám chỉ sự tồn tại của một loài cá mập lamniform chưa từng được biết đến.

Nhóm nghiên cứu thu được năm đốt sống được khoáng hóa một phần – yếu tố giúp chúng tồn tại qua thời gian. Hình dạng của chúng khá giống đốt sống cá mập trắng lớn hiện đại. Tuy nhiên, nếu đốt sống của cá mập trắng trưởng thành rộng khoảng 8 cm, thì mẫu vật tại Darwin lại rộng hơn 12 cm.

Những đặc điểm nhận dạng cho thấy chúng thuộc nhóm cardabiodontid – nhóm cá mập săn mồi cỡ lớn sống vào khoảng 100 triệu năm trước. Điểm đặc biệt là mẫu cá mập tại Darwin có tuổi lớn hơn khoảng 15 triệu năm so với các hóa thạch cardabiodontid từng được ghi nhận, nhưng đã đạt kích thước cơ thể đồ sộ đặc trưng của nhóm.

Tái dựng kích thước kẻ săn mồi siêu lớn thời kỳ đầu

Để ước tính độ lớn của loài cá mập hiện đại sơ khai này, một nhóm khoa học quốc tế đã cùng hợp tác phân tích chi tiết. Nhóm gồm các nhà cổ sinh vật học và chuyên gia chụp cắt lớp từ Mỹ, Thụy Điển và Australia, cùng các nhà nghiên cứu cá học tại Nam Phi và Mỹ.

Kết quả nghiên cứu đã được công bố trên tạp chí Communications Biology thuộc hệ thống Nature. Các mẫu hóa thạch cá mập thời kỳ khủng long cũng đang được trưng bày tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Thụy Điển.