Cách chơi Cờ Vây từ A đến Z cho người mới

Cờ vây (Go) là trò chơi chiến lược dành cho hai người, xuất phát từ Trung Quốc hơn 2.500 năm trước. Mục tiêu của trò chơi là bao vây nhiều lãnh thổ hơn đối thủ bằng cách đặt lần lượt các quân đen – trắng lên bàn cờ. Bài viết này cung cấp hướng dẫn toàn diện về lịch sử, luật chơi, chiến thuật, các biến thể, và các nền tảng chơi hiện đại cho người mới bắt đầu lẫn kỳ thủ trung cấp.

Luật chơi cờ vây

Cờ vây có luật đơn giản nhưng chiều sâu chiến thuật rất lớn, bao gồm:

Luật tự do

• Mỗi quân hoặc nhóm quân cần có ít nhất một "khí" (ô trống liền kề). Mất hết khí sẽ bị bắt. Bạn có thể thấy ở dưới hình các ô vuông nhỏ màu đen và trắng, đó là khí của hai quân.
• Quân đứng giữa bàn có 4 khí, ở cạnh bàn có 3 khí và góc là 2 khí, nếu một quân hoặc một nhóm quân không còn khí nữa thì quân đó coi như bị vây và sẽ bị bắt - đưa ra khỏi bàn cờ. Nếu một quân hay nhóm quân chỉ còn 1 khí có nghĩa là nó đang bị đe dọa và sẽ bị quân đối phương bắt sau nước đi tiếp theo.
• Ví dụ như quân trắng được đặt vào nơi có khí chung của hai nhóm quân, hai nhóm quân trắng đó sẽ được nối với nhau thành một. Quân của đối phương sẽ bị bắt nếu không còn khí.

Luật ko (đấu kiếp)

• Cấm lập lại ngay lập tức thế cờ trước đó, cụ thể là một vị trí trên bàn cờ nơi xảy ra một lặp lại tình huống trước đó sau một nước bắt quân. Luật ko được đề ra để tránh lặp lại tình huống này vô tận, tức là cấm người chơi chiếm lại ngay lập tức điểm đó và phải đi chỗ khác một lượt trước, sau đó điểm ko mới có thể được chiếm lại.

Khi bắt đầu, người chơi sẽ luân phiên đặt một quân vào giao điểm trống. Quân không được di chuyển, chỉ bị loại nếu mất hết khí.

Trò chơi sẽ kết thúc khi cả hai bên đều bỏ lượt hoặc có một bên chịu thua, điểm sẽ được tính dựa trên số giao điểm bao vây và số quân bắt được.

Cách tính điểm:

• Luật Nhật Bản: Điểm = lãnh thổ bao vây + số quân bắt được.
• Luật Trung Quốc: Điểm = lãnh thổ bao vây + số quân còn trên bàn.

Điểm bù (komi): Để cân bằng lợi thế đi trước, trắng thường được cộng thêm 5.5–6.5 điểm tùy theo luật Nhật Bản hay Trung Quốc.

Bàn cờ và quân cờ

• Bàn cờ (goban): Bàn chuẩn 19×19 (361 giao điểm). Bàn 13×13 và 9×9 dùng cho học nhanh hoặc ván ngắn.
• Quân cờ (go-ishi): Là các viên đá tròn, đen – trắng. Kiểu Nhật-Hàn có hai mặt lồi, kiểu Trung Quốc sẽ có mặt dưới phẳng.
• Vật liệu: Nhựa, sứ, đá cẩm thạch, hoặc truyền thống như đá phiến (đen) và vỏ sò (trắng).

Quân được đặt vào các giao điểm và không di chuyển, quân của bạn sẽ bị bắt nếu không còn khí.

Chiến thuật cơ bản và nâng cao

Giai đoạn khai cuộc (Fuseki):

• Ưu tiên đánh vào các góc vì dễ bao vây.
• Học các thế khai cuộc phổ biến (joseki) giúp tối ưu lãnh thổ mà không mất thế trận.

Trung cuộc:

• Giai đoạn chiến đấu ác liệt, tập trung bắt quân, phá mắt.
• Kỹ thuật như “atari” (đe bắt), “snapback”, “seki”, “ko” thường xuyên xuất hiện.
• Phải đảm bảo nhóm quân của mình có đủ hai mắt để không bị bắt.

Tàn cuộc:

• Tập trung tối ưu điểm số: đánh vào vùng trung gian, xác định dame, hoàn thiện chuỗi.
• Nhấn mạnh yếu tố tính toán và tận dụng tối đa từng nước đi.

Giải thích một số từ Kỹ thuật ở trên

Khái niệm nâng cao:

Thickness (thế mạnh), cutting points (mấu cắt), sống-chết, và bài tập tsumego là công cụ luyện kỹ thuật đọc nước và phản xạ chiến thuật.

Các biến thể của cờ vây

• Cờ vây 9×9, 13×13 - rút gọn để học nhanh.
• Capture Go (Atari Go): Ai bắt được quân đầu tiên thì thắng, dành cho người mới.
• Cờ vây đồng đội (Rengo): Mỗi đội 2 người chơi luân phiên.
• Batoo (Hàn Quốc): Cờ vây trực tuyến với luật phụ như đấu giá komi (komi - số điểm thêm vào tổng điểm của người chơi cầm quân trắng để tạo một lợi thế bù đắp cho việc bắt đầu ván cờ sau người cầm quân đen).

Dù bắt đầu trong bất kỳ biến thể nào, nguyên tắc vẫn là bao vây lãnh thổ và giữ quân sống.

Hướng dẫn học cho người mới và trung cấp

Người mới:

• Bắt đầu bằng bàn 9×9, tập khái niệm khí và bắt quân.
• Chơi Atari giúp làm quen nhanh chiến thuật đơn giản.
• Học cách tạo hai mắt để quân sống, tạo mắt là để một nhóm quân không bị bắt và có thể "sống", nó cần tạo ra ít nhất hai mắt. Một mắt nhỏ có 1 - 2 khí trống, còn mắt lớn có từ 3 khí trở lên và chiếm một vùng rộng. Thông thường, nếu tạo được một mắt lớn với 5 khí ở góc/biên hoặc 6 khí ở trung tâm, thì nhóm quân có khả năng sống cao vì có thể dễ dàng tạo thêm mắt nhỏ khi bị đối phương xâm nhập.

Trung cấp:

• Chuyển sang bàn lớn, học các joseki, luyện tập tsumego.
• Phân tích ván cũ, tham gia chơi online hoặc CLB giúp nâng cao tư duy và phản xạ.
• Châm ngôn: “Sống còn hơn bắt” – đừng mạo hiểm tiêu diệt quân địch mà để mất nhóm của mình.

Dù bạn là người mới hay đã có kinh nghiệm, cờ vây luôn là trò chơi chiến thuật hấp dẫn, giúp rèn luyện tư duy, kiên nhẫn và trí tuệ. Với tài nguyên sẵn có từ sách, phần mềm, cộng đồng online, bất kỳ ai cũng có thể bắt đầu hành trình chinh phục bàn cờ vây.