Liwa, bản nhạc được chơi đêm qua trên khán đài UAE, là một trong những điệu múa dân gian độc đáo ở Dubai

Những điệu múa, bài nhảy trên nền nhạc đặc trưng luôn là một khía cạnh quan trọng, thể hiện nét đẹp văn hóa cũng như sự đặc biệt trong đời sống tinh thần của mỗi dân tộc.

Không nằm ngoài thực tế đó, âm nhạc truyền thống và các điệu múa dân gian ở Dubai chính là một nét chấm phá phản ánh sự phong phú, cũng như yếu tố đặc trưng khó nhầm lẫn trong kho tàng di sản văn hóa đa dạng của người dân Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE). Chúng được coi là những món gia vị không thể thiếu trong mỗi dịp kỷ niệm, lễ lạt, hay mọi sự kiện văn hóa - xã hội khác nhau, tạo nên hương vị đậm đà khó quên với những ai đã từng có dịp ghé thăm, tìm hiểu về quốc gia đặc biệt này.

Ví dụ như trong lễ cưới ở Dubai, tất cả mọi người sẽ cùng nhảy múa để chia sẻ niềm vui với gia chủ. Tất nhiên, trong một lễ kỷ niệm điển hình như vậy sẽ không thể thiếu sự góp mặt của các vũ công chuyên nghiệp, với vai trò khuấy động không khí và thúc đẩy mọi người tham gia cùng họ. Nhưng để tạo thành một không khí lễ hội thực thụ, sự tham gia của tất cả mọi người mới là nhân tố quyết định, và đây cũng là một khía cạnh thể hiện tính tương tác cũng như sự đoàn kết của các cá nhân trong một cộng đồng.

Trong các bản nhạc truyền thống của Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, trống là loại nhạc đệm phổ biến nhất, giữ vai trò trung tâm, và đồng thời cũng là yếu tố tạo nên nét vui tươi, sự hứng khởi trong mỗi bản nhạc. Bên cạnh trống, Tambourines (được gọi là Tiran hoặc Duffuf) cũng vậy - một loại nhạc cụ trong họ bộ gõ bao gồm một khung, thường bằng gỗ hoặc nhựa, với các cặp kim loại nhỏ leng keng - cũng là một loại nhạc cụ không thể thiếu, có thể tạo ra những âm thanh khuấy động, vui nhộn.

Cùng với đó là nhiều loại nhạc cụ đặc trưng khác cũng thường được sử dụng như Nay (một loại sáo dài thổi ở cuối), Rababah (loại nhạc cụ dạng đàn với dây cung lông ngựa), và Tambura (một cây đàn gảy cổ dài). Tất cả tạo nên hương vị đặc trưng riêng cho từng điệu múa dân gian khác nhau.

Có ít nhất ba điệu múa dân gian ở Dubai, đó là: Ayyalah, Liwa và Haban.

Ayyalah

Đây là một trong những điệu múa dân gian phổ biến nhất tại UAE, với nội dung mô tả một cuộc chiến đấu, chinh phục đối thủ và ăn mừng chiến thắng. Yêu cầu của điệu múa này cũng khá thú vị: Phải có sự tham gia của ít nhất 25 người đàn ông. Tuy nhiên số lượng chưa bao giờ là vấn đề với người dân UAE. Đôi khi trong các lễ hội lớn, một “sân khấu” Ayyalah có thể thu hút sự tham gia của hàng trăm nam giới. Họ tạo thành 2 hàng và mô phỏng tư thế như đang đối đầu nhau, mỗi người sẽ cầm trên tay một chiếc que dài (giả kiếm) như thể chuẩn bị ra trận.

Người xem biểu diễn điệu múa dân gian này chắc chắn sẽ phải ngạc nhiên khi những người đàn ông bắt đầu vung “kiếm”, hay thậm chí đối đáp thơ (như thể thách thức phía bên kia), và quay đi quay lại chậm rãi, nhịp nhàng theo nhịp điệu của trống. Các bài hát tập thể được dẫn dắt bởi một trống lớn gọi là Al-Ras, trống này được hỗ trợ bởi 3 trống nhỏ hơn gọi là Takhamir.

Liwa

Giống như Ayyalah, chủ đề chính của điệu nhảy dân tộc này là mô tả một trận chiến. Liwa trên thực tế có nguồn gốc từ Đông Phi, được du nhập vào UAE khi các thương gia từ lục địa đen đi tới Trung Đông. Do đó, nét đặc trưng cốt lõi trong điệu nhảy được lấy cảm hứng từ thiết kế âm nhạc của người Châu Phi. Một số nhạc cụ quan trọng được sử dụng trong buổi biểu diễn Liwa bao gồm Mizmar (một loại sáo ống) và 3 chiếc trống - Jabwah, Shindo và Jasser.

Trong một điệu Liwa điển hình, “khúc dạo đầu” sẽ kéo dài trong khoảng 6 phút, trên nền Mizmar ở tốc độ chậm, kết hợp với nhịp đập từ ba chiếc trống và sự tham gia của ít nhất 10 ca sĩ/vũ công. Sau đó, giai điệu sẽ dần trở nên gấp gáp, trầm hùng dần theo điệu nhảy cho đến khi đạt đến đỉnh điểm như trong một trận chiến ác liệt. Toàn bộ buổi biểu diễn sẽ kéo dài trong khoảng 20 phút.

Liwa thường được người UAE biểu diễn trong những dịp đặc biệt, chẳng hạn như đám cưới và trong lễ kỷ niệm sự thành công của mùa lặn ngọc trai hàng năm. Đây cũng là những âm thanh bạn nghe thấy trong trận bóng giữa đội tuyển Việt Nam của chúng ta và UAE đêm qua.

Haban

Haban là một điệu nhảy cá nhân nổi tiếng ở Dubai. Haban còn có một vài “biến thể” khác gọi là Khayali hoặc Khamiri, nhưng về cơ bản chúng đều là điệu nhảy dân gian đặc biệt không thể thiếu trong các lễ kỷ niệm đám cưới.

Một bài trình diễn Haban điển hình sẽ có sự tham gia của 3 nhóm vũ công. Nhóm đầu tiên bao gồm 8 nam giới, nhóm thứ hai gồm khoảng 8 phụ nữ, và nhóm thứ ba sẽ có 10 vũ công cả nam, nữ. Các nhạc cụ với nhịp điệu cụ thể kết hợp cùng trống tạo ra giai điệu đặc trưng. Cả hai đội nữ và nam vũ công sẽ cùng di chuyển qua lại theo nhịp 2 bước nhất quán, trong khi nhóm vũ công 10 người di chuyển nhịp nhàng giữa cả hai.

Bên cạnh Ayyalah, Liwa và Haban, còn có 2 điệu múa dân gian khác ít được biết đến hơn, nhưng cũng không kém phần quan trọng ở Dubai, đó là Harbiya và Mated. Harbiya về cơ bản khá tương đồng với Ayyalah, được thực hiện với hai hàng vũ công đứng đối mặt nhau. Trong khi Mated lại khá đặc biệt. Đây là một điệu nhảy cá nhân, và chỉ được biểu diễn trong một dịp tôn giáo nhất định - lễ kỷ niệm ngày sinh của Nhà tiên tri Mohammed.