Tìm hiểu về BASIC: Ngôn ngữ lập trình vừa bước sang tuổi 60

Ngày nay có rất nhiều ngôn ngữ lập trình được sử dụng, nhưng chỉ một số ít có thể khẳng định là đã cách mạng hóa máy tính. Ngôn ngữ lập trình BASIC là một trong số đó. Nó vừa tròn 60 tuổi vào ngày 1 tháng 5 năm 2024.

Tìm hiểu lý do tại sao BASIC là một trong những ngôn ngữ lập trình quan trọng và có ảnh hưởng nhất.

BASIC là gì?

BASIC là viết tắt của Beginner’s All-purpose Symbolic Instruction Code. Nó ra mắt trong kỷ nguyên của các ngôn ngữ cấp thấp - chủ yếu được sử dụng bởi những nhà khoa học và toán học - như một ngôn ngữ lập trình cấp cao, đơn giản hơn.

Ngôn ngữ này có nguồn gốc từ Đại học Dartmouth. Nó là kết quả của sự hợp tác giữa chủ nhiệm khoa Toán lúc bấy giờ, Jordan G. Kemeny, và Giáo sư Thomas E. Kurtz. Tầm nhìn của họ là nâng cao kiến thức về máy tính và lập trình cho sinh viên ở mọi lĩnh vực.

Đầu tiên, họ tạo ra một hệ thống timesharing, một loại tiền thân của các hệ điều hành hiện đại cho phép nhiều chương trình chạy trên một máy tính cùng lúc. Sau đó, họ thiết kế BASIC để tận dụng phương thức tính toán mới này.

Vào lúc 4 giờ sáng ngày 1 tháng 5 năm 1964, hai chương trình BASIC được biên soạn và thực thi đồng thời trên máy tính lớn General Electric GE-225 timesharing. Hai cải tiến này - timesharing và ngôn ngữ lập trình đơn giản nhưng mạnh mẽ - đã giúp thúc đẩy điện toán trên khắp Dartmouth và phần còn lại của thế giới.

Với sự ra đời của máy tính cá nhân, cần có một ngôn ngữ lập trình đơn giản, di động và thân thiện với người dùng. Một lần nữa, BASIC phù hợp với yêu cầu đó. Năm 1975, Bill Gates và Paul Allen đã tạo ra một phiên bản BASIC sửa đổi để chạy trên MITS Altair 8080. Altair BASIC, như tên gọi ban đầu của nó, là sản phẩm đầu tiên của Microsoft. Một năm sau, Steve Wozniak tạo ra Integer BASIC cho máy tính Apple I và II.

Điều gì đã khiến BASIC trở thành ngôn ngữ lập trình tuyệt vời vào thời điểm đó?

Có một số tính năng nhất định của ngôn ngữ lập trình BASIC khiến nó trở thành ngôn ngữ được sử dụng rộng rãi nhất trong những năm 1970 và 1980, bao gồm:

1. Tính đơn giản: BASIC là một ngôn ngữ đơn giản, dễ tiếp cận mà những người không rành về kỹ thuật có thể sử dụng để viết code. Từ khóa được viết bằng tiếng Anh đơn giản và cú pháp code tương đối dễ hiểu. BASIC dễ sử dụng hơn nhiều so với Fortran mà nó dựa trên.
2. Mã nguồn mở và miễn phí: Mặc dù ngày nay các ngôn ngữ lập trình mã nguồn mở ít nhiều đã trở thành tiêu chuẩn nhưng BASIC ra đời vào thời điểm hiếm khi phát hành phần mềm miễn phí. Các nhà sản xuất đã quyết định phân phối nó miễn phí để khuyến khích sử dụng rộng rãi, đây hóa ra lại là một chiến lược rất hiệu quả. Bởi vì nó là nguồn mở và miễn phí, nên các máy tính gia đình được phát hành vào thời điểm đó thường đi kèm với một biến thể BASIC được load sẵn.
3. Bản chất tương tác: Ngôn ngữ BASIC ban đầu được biên dịch thay vì được thông dịch và điều này khiến nó trở thành ngôn ngữ nhanh hơn nhiều so với các phiên bản triển khai sau này. Ngoài ra, nhờ timesharing, người dùng có thể nhập trực tiếp code BASIC vào terminal, chạy code và nhận kết quả ngay lập tức.
4. Nhỏ gọn: Khi máy tính cá nhân bắt đầu ra mắt, BASIC là ngôn ngữ duy nhất đủ nhỏ để chạy trên bộ nhớ hạn chế có sẵn trên máy tính vào thời điểm đó. Ví dụ, Altair BASIC chỉ chiếm 4KB bộ nhớ, để lại đủ dung lượng cho chương trình được thông dịch.

Những thứ được BASIC truyền cảm hứng

BASIC tiếp tục phát triển và lan rộng với tốc độ nhanh chóng cho đến những năm 1990 khi sở thích tính toán suy giảm. Cần có nhiều ngôn ngữ lập trình có khả năng hơn (như Pascal và C) để tận dụng lợi thế của các máy tính mạnh mẽ hiện có trên thị trường.

Mặc dù mức độ phổ biến của nó ngày càng giảm nhưng một số phương ngữ BASIC như Visual Basic, QuickBASIC và FreeBASIC vẫn được sử dụng cho đến ngày nay. Một số phương ngữ chỉ có tên “BASIC”, nhưng một số phương ngữ vẫn giữ được tính dễ sử dụng và đơn giản khiến BASIC hấp dẫn cả một thế hệ người dùng.

Có thể bạn chưa bao giờ nghe đến ngôn ngữ này, nhưng BASIC có ảnh hưởng khá lớn trong việc định hình bối cảnh điện toán mà chúng ta có ngày nay. Nó nhấn mạnh đến tính dễ đọc và đơn giản, đặt nền tảng cho các ngôn ngữ lập trình hiện đại, thân thiện với người mới bắt đầu như Python và Java.