6 cách kiểm tra xem file đã tải xuống có an toàn không trước khi sử dụng

Tải xuống file từ Internet là việc nguy hiểm vì malware, trojan và ransomware ngụy trang thành các file tải xuống vô hại. Tuy nhiên, cẩn thận còn hơn là hối tiếc, đó là lý do tại sao bạn nên luôn kiểm tra xem các file tải xuống của mình có an toàn không trước khi mở chúng.

• Các công cụ quét virus trực tuyến miễn phí

6. Sử dụng Windows Security (hoặc phần mềm diệt virus tích hợp)

Cách dễ nhất để kiểm tra các mục tải xuống là sử dụng Windows Security, phần mềm này đã được cài đặt sẵn trên PC của bạn. Windows Security (trước đây gọi là Windows Defender) hoạt động ở chế độ nền nhưng có thể quét các file đáng ngờ mà bạn tải xuống.

Để quét file, hãy nhấp chuột phải vào file đó và nhấn vào Scan with Windows Security từ menu. Quá trình quét thường chỉ mất vài giây và giúp bạn an tâm ngay lập tức. Để được bảo vệ tối đa, hãy đảm bảo bạn cũng đã bật Ransomware Protection trong cài đặt Windows Security.

Nhưng còn những chương trình diệt virus trả phí hấp dẫn thì sao? Thành thật mà nói, Windows Security đã được cải thiện đáng kể trong những năm qua. Trừ khi bạn xử lý dữ liệu cực kỳ nhạy cảm hoặc thường xuyên truy cập vào các góc khuất của Internet, thì tính năng bảo vệ tích hợp sẽ xử lý hiệu quả hầu hết mọi mối đe dọa. Tính năng này đặc biệt hoạt động tốt khi kết hợp với danh sách kiểm tra bảo mật Windows 11 cần thiết.

Mac và Linux có các tính năng bảo vệ tích hợp tương tự nhau, mặc dù chúng hoạt động khác nhau. Bất kể hệ điều hành của bạn là gì, hãy luôn quét trước khi mở các file đã tải xuống, đặc biệt là các file thực thi (.exe) hoặc file script có khả năng chạy mã độc hại trên hệ thống của mình.

5. Xác minh phần mở rộng file trước khi mở

Một trong những thủ đoạn lâu đời nhất trong sổ tay tội phạm mạng là ngụy trang các file độc hại bằng phần mở rộng giả. "photo.jpg" trông vô hại đó có thể là "photo.jpg.exe" đang chờ để tàn phá máy tính của bạn.

Theo mặc định, Windows ẩn phần mở rộng file, điều này hoàn toàn nằm trong tầm tay của tin tặc. Tuy nhiên, bạn có thể điều chỉnh cài đặt Windows để xem từng phần mở rộng file. Thay đổi đơn giản này cung cấp cho bạn lớp bảo vệ cần thiết chống lại phần mềm độc hại ngụy trang.

Bạn nên cảnh giác với các file thực thi (.exe, .bat, .cmd, .vbs, .js, .wsf và .scr) từ những nguồn không xác định. Các loại file này có thể chạy code trên máy tính của bạn mà không bị hạn chế nhiều. Vì vậy, hãy phát hiện và tránh các file EXE độc hại này để tránh gặp rắc rối. Hơn nữa, những tài liệu có macro (.docm, .xlsm) cũng có thể chứa mã độc.

4. Sử dụng dịch vụ quét virus trực tuyến

Nếu bạn vẫn không chắc chắn về một file, hãy tìm ý kiến ​​thứ hai. Các công cụ quét virus trực tuyến như VirusTotal sẽ phân tích những file đáng ngờ của bạn bằng hàng chục công cụ diệt virus cùng lúc, tiện lợi hơn so với việc chỉ dựa vào một trình quét duy nhất.

Sử dụng VirusTotal và các công cụ tương tự rất đơn giản: Upload file đáng ngờ lên trang web và chờ kết quả. VirusTotal cho biết có bao nhiêu trong số hơn 70 công cụ bảo mật của họ đánh dấu file của bạn là đáng ngờ. Cách tiếp cận tập thể này làm giảm đáng kể khả năng phần mềm độc hại lọt qua mà không bị phát hiện.

Các trình quét trực tuyến này rất tiện dụng vì chúng hoạt động bất kể hệ điều hành của bạn là gì. Chúng khá hữu ích đối với những loại file lạ mà phần mềm diệt virus của bạn có thể không được tối ưu hóa để phát hiện. Chỉ cần nhớ rằng các file bạn upload lên những dịch vụ này thường được lưu trữ trên máy chủ của họ, vì vậy hãy tránh gửi các tài liệu cá nhân nhạy cảm.

• Những trang web download phần mềm miễn phí an toàn

3. Kiểm tra chữ ký số và file hash

Các công ty phần mềm hợp pháp ký số vào file để xác minh tính xác thực của chúng. Nếu chữ ký số của file bị thiếu hoặc hiển thị nhà xuất bản không xác định, thì đó là dấu hiệu đáng để điều tra. May mắn thay, chúng ta có thể kiểm tra chữ ký số của file trong Windows. Để thực hiện việc này, hãy nhấp chuột phải vào bất kỳ chương trình nào đã tải xuống, chọn Properties, sau đó kiểm tra tab Digital Signatures.

File hash cũng là một biện pháp kiểm tra bảo mật hữu ích. Nó hoạt động như một mã định danh duy nhất cho các file, tương tự như DNA. Các nhà phát triển thường công bố giá trị hash cùng với những liên kết download khi tải xuống phần mềm từ các nguồn chính thức. Bằng cách so sánh giá trị hash đã công bố với giá trị hash của file đã tải xuống, bạn có thể xác minh rằng không có gì thay đổi trong quá trình tải xuống.

Việc tạo file hash trong Windows dễ hơn bạn nghĩ.

• Nhập Windows PowerShell vào thanh tìm kiếm của menu Start và mở Best Match.
• Trong PowerShell, nhập Get-FileHash, nhấn phím cách, theo sau là đường dẫn file và nhấn Enter. Bạn có thể sao chép đường dẫn file từ thanh địa chỉ của Windows File Explorer.

So sánh đầu ra này với hash đã xuất bản của nhà phát triển - chúng phải khớp chính xác. Bước xác minh này rất quan trọng đối với các bản cập nhật phần mềm và công cụ bảo mật, nơi mà ngay cả những sửa đổi nhỏ cũng có thể chỉ ra sự giả mạo.

2. Chạy file đáng ngờ trong môi trường sandbox

Đôi khi, bạn bắt gặp các file có vẻ đáng ngờ, nhưng vẫn cần mở chúng. Thay vì mạo hiểm với hệ thống chính của mình, hãy cân nhắc chạy chúng trong sandbox, một môi trường desktop nhẹ được thiết kế để kiểm tra phần mềm đáng ngờ. Nếu file là độc hại, thiệt hại sẽ chỉ giới hạn trong sandbox.

Nếu có Windows 10 hoặc 11 Pro, bạn có thể truy cập trực tiếp vào Windows Sandbox. Chỉ mất vài phút để bật và thiết lập Windows Sandbox, cung cấp mạng lưới an toàn tức thời để kiểm tra các bản tải xuống đáng ngờ.

Bạn không có Windows Pro? Không vấn đề gì, bạn có thể sử dụng các công cụ sandbox trực tuyến miễn phí, như ANY.RUN và Hybrid Analysis. Chúng cho phép bạn upload file lên và xem chúng thực thi trong môi trường an toàn. Một số thậm chí có thể tạo báo cáo hiển thị chính xác những gì file đã cố gắng thực hiện - truy cập mạng, sửa đổi registry key, tạo file ẩn, v.v...

Sau khi kiểm tra, toàn bộ môi trường sẽ biến mất, mang theo mọi phần mềm độc hại tiềm ẩn. Nếu bạn thường xuyên kiểm tra các file không xác định, hãy cân nhắc thiết lập một máy ảo chuyên dụng mà bạn có thể dễ dàng reset sau mỗi lần sử dụng.

1. Không tắt cảnh báo bảo mật hoặc SmartScreen

Chúng ta đều đã từng trải qua tình huống này: Bạn đang vội cài đặt thứ gì đó và những cảnh báo bảo mật khó chịu đó cứ liên tục hiện lên: "Windows đã bảo vệ PC của bạn", "File này có thể nguy hiểm". Bạn có thể muốn nhấp vào Run anyway hoặc tắt vĩnh viễn các biện pháp bảo vệ này, đặc biệt là khi bạn tin chắc rằng file đó an toàn.

Tuy nhiên, những cảnh báo bảo mật này tồn tại vì một lý do chính đáng, vì Windows SmartScreen và các tính năng bảo vệ tương tự giúp hệ thống tránh khỏi bị nhiễm virus. Trên thực tế, chúng thường phát hiện phần mềm độc hại mà các chương trình diệt virus truyền thống bỏ sót vì chúng phân tích danh tiếng và những kiểu hành vi thay vì chỉ phân tích chữ ký file.

Thay vì tắt các biện pháp bảo vệ này, hãy coi những cảnh báo đó là cơ hội để kiểm tra lại file bằng các phương pháp được đề cập ở trên. Và hãy nhớ rằng: Phần mềm hợp pháp hiếm khi kích hoạt nhiều cảnh báo bảo mật. Nếu bạn thấy nhiều lớp cảnh báo, thì đó thường là dấu hiệu rõ ràng cho thấy có điều gì đó không ổn.