10 ứng dụng AI định hình tương lai

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang mở rộng những giới hạn mới trong khoa học và công nghệ — từ việc điều khiển máy bay không người lái quân sự, chẩn đoán bệnh, cho đến thiết kế các enzyme có khả năng phân hủy rác thải nhựa.

Trong khi đó, các chatbot AI hướng đến người dùng đã được hàng trăm triệu người sử dụng mỗi tuần, tạo ra những biến chuyển sâu rộng trong giáo dục, sự phát triển của trẻ em và kết nối con người. Tạp chí TIME điểm qua 10 cách mà đổi mới AI đang định hình tương lai.

Phát triển vaccine

Sự ra đời nhanh chóng của vắc-xin COVID-19 có nhiều yếu tố: nhiều năm nghiên cứu mRNA, ý chí chính trị mạnh mẽ, và nguồn vốn khổng lồ. Nhưng để rút ngắn lộ trình từ 15 năm xuống chỉ còn 12 tháng, các nhà khoa học đã dựa vào kho công cụ AI mới, hỗ trợ từ giải mã bộ gen cho đến xử lý dữ liệu thử nghiệm lâm sàng.

Những công cụ tương tự hiện cũng đang giúp tăng tốc phát triển vắc-xin. Trước một mầm bệnh có khả năng gây đại dịch, “chúng ta có thể thiết kế một loại vắc-xin mới chỉ trong vài ngày,” theo Timothy Endy, trưởng chương trình tại Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI) — một đối tác công-tư thúc đẩy phát triển vắc-xin. Mục tiêu của CEPI là có thể phát triển và triển khai một loại vắc-xin mới trong vòng 100 ngày. “Tôi nghĩ chúng ta gần như đã sẵn sàng,” Endy nói.

Quan hệ người-máy

Quan hệ giữa con người và máy móc đang trở nên phổ biến. Hàng triệu người đang tìm đến các chatbot AI để đảm nhiệm một vai trò pha trộn giữa bạn bè, nhà trị liệu và bạn đời lãng mạn. Một nền tảng nhập vai AI, Character.AI, hiện có 20 triệu người dùng hoạt động hàng tháng—một nửa là nữ, một nửa sinh sau năm 1997.

“Với nhiều người, đây là một hình thức giải trí mang lại giá trị,” theo Kate Devlin, giáo sư tại King’s College London nghiên cứu về AI và sự thân mật giữa người – máy. Bà cho rằng AI đồng hành có thể mang lại lợi ích, miễn là mọi người hiểu rằng AI không có ý thức. Tuy nhiên, bà cũng cảnh báo rằng những người dễ bị tổn thương — đặc biệt là trẻ em hoặc người gặp vấn đề sức khỏe tâm thần — có thể bị khai thác khi chia sẻ những cảm xúc sâu kín với các công cụ AI không được thiết kế cho trị liệu. Dù vậy, với mức độ sử dụng ngày càng tăng, Devlin tin rằng xã hội đủ linh hoạt để thích nghi với giai đoạn chuyển mình này. “Chúng ta vốn rất giỏi trong việc làm con người,” bà nói.

Giám sát động vật hoang dã

Để giám sát động vật hoang dã, các nhà bảo tồn sử dụng mạng lưới camera cảm biến chuyển động đặt tại những khu vực hẻo lánh nhất thế giới. Nhưng lượng hình ảnh khổng lồ thu thập được có thể mất nhiều tuần để rà soát mới tìm thấy một khoảnh khắc đáng chú ý.

Công cụ Wildlife Insights, được phát triển nhờ hợp tác giữa World Wildlife Fund (WWF), Google, và các đối tác, sử dụng AI để quét hàng triệu hình ảnh với độ chính xác 99,4%, giúp các nhà nghiên cứu tập trung vào công việc quan trọng hơn, theo Abby Hehmeyer, trưởng chương trình tại WWF.

Vào tháng 3, công cụ này đã được mã nguồn mở, sau khi được huấn luyện trên 65 triệu hình ảnh, để bất kỳ nhà bảo tồn nào cũng có thể sử dụng. “Các mối đe dọa với đa dạng sinh học đang quá lớn,” Hehmeyer nói. “Công cụ này cho phép chúng ta phản ứng nhanh với tốc độ mà các mối đe dọa đang ập đến.”

Giáo dục

Trong khi các cơ sở giáo dục đang gấp rút tìm cách kiểm soát AI, thì việc ứng dụng công nghệ này lại ngày càng lan rộng. Vào tháng 7, các công đoàn giáo viên tại Mỹ đã hợp tác với OpenAI, Microsoft và Anthropic trong một sáng kiến nhằm đào tạo 400.000 giáo viên sử dụng AI trong vòng 5 năm tới. Đến tháng 8, OpenAI công bố quan hệ đối tác với chính phủ Ấn Độ để triển khai AI tới các trường học trên toàn quốc.

Theo Rose Luckin, giáo sư tại University College London có nhiều kinh nghiệm về AI trong giáo dục, việc học sinh sử dụng AI rộng rãi đã làm gián đoạn những hệ thống vốn đã không chuẩn bị tốt cho tương lai. Tuy nhiên, bà cho rằng những thay đổi này cũng mở ra cơ hội mới, mặc dù quy định và hiểu biết rõ về giới hạn của AI là cần thiết để bảo vệ các nhóm dễ bị tổn thương.

Bà nói: “Điều cốt lõi mà chúng ta cần phải hiểu rõ là: chúng ta muốn xây dựng mối quan hệ như thế nào giữa trí tuệ con người và trí tuệ nhân tạo?”

Tái chế tuần hoàn

Hơn 350 triệu tấn rác thải nhựa được tạo ra mỗi năm. Nhưng các enzyme do AI thiết kế có thể “gỡ lại chiếc bánh đã nướng — biến nhựa trở về các hợp chất hóa học ban đầu được dùng để tạo ra nó — mở ra khả năng tái chế vô hạn cho tất cả những vật liệu hiện đang bị chôn lấp hoặc đốt bỏ,” theo lời Jacob Nathan, nhà sáng lập kiêm CEO của công ty Epoch Biodesign có trụ sở tại London.

Công ty này đã thiết kế enzyme cho ba nhóm nhựa chính bằng cách sử dụng machine learning, giúp phân hủy không chỉ dệt may mà còn cả bao bì và nhiều loại vật liệu khác. Startup này, khởi nguồn từ dự án thời trung học của Nathan vào năm 2019 và đã gọi vốn được 35 triệu USD, sẽ hoàn thành nhà máy sản xuất quy mô công nghiệp đầu tiên vào cuối năm nay, với công suất dự kiến xử lý 150 tấn rác thải mỗi năm, theo Nathan cho biết.

Chẩn đoán y tế

Các công cụ AI hỗ trợ chẩn đoán đột quỵ, ung thư và nhiều tình trạng y tế khác đang dần trở thành một phần cố định trong hệ thống chăm sóc sức khỏe trên toàn thế giới. Qure.ai, công ty sử dụng AI để phân tích hình ảnh chẩn đoán như X-quang và siêu âm, hiện được triển khai tại hơn 4.500 địa điểm ở hơn 100 quốc gia. Các thuật toán chẩn đoán của Viz.ai cũng đang được sử dụng tại hơn 1.800 bệnh viện trên khắp Hoa Kỳ và châu Âu.

Ngoài ra, hệ thống AI còn cho thấy tiềm năng như một trợ lý lâm sàng. Trong một nghiên cứu thí điểm do nhà cung cấp dịch vụ y tế ban đầu Penda Health (Kenya) phối hợp với OpenAI thực hiện, hệ thống AI của Penda — được thiết kế để bổ sung kiến thức cho các bác sĩ lâm sàng và đã được áp dụng cho hàng nghìn bệnh nhân — đã giúp giảm 16% lỗi chẩn đoán y khoa.

Với tốc độ ứng dụng ngày càng tăng, y tế toàn cầu đang đứng trước cơ hội được cải thiện mạnh mẽ.

Đồ chơi trẻ em

Đồ chơi AI là một thị trường còn non trẻ nhưng đang phát triển. Các công ty như Curio bán thú nhồi bông tích hợp AI có thể trò chuyện với trẻ nhỏ bằng ngôn ngữ phù hợp với lứa tuổi. Một trong số đó được thiết kế và lồng tiếng bởi nhạc sĩ Grimes. Những sản phẩm khác, như Miko 3 — một “robot tương tác có khả năng dạy và lắng nghe” — được tạo ra để hỗ trợ việc học. Vào tháng 6, OpenAI đã hợp tác với nhà sản xuất đồ chơi Mattel; sản phẩm đầu tiên dự kiến sẽ được công bố vào cuối năm nay.

Tuy nhiên, nếu không có các biện pháp bảo vệ, những món đồ chơi này có thể gây ảnh hưởng đến những giai đoạn phát triển then chốt trong thời thơ ấu, bà Anne-Sophie Seret, giám đốc điều hành của everyone.AI — một sáng kiến toàn cầu hợp tác với chính phủ và doanh nghiệp nhằm đảm bảo an toàn cho trẻ em khi sử dụng AI — đã cảnh báo.

Bà nói rằng việc đặt ra tiêu chuẩn, hướng dẫn và sự tham gia chủ động của các công ty thiết kế đồ chơi là điều cần thiết. “Một khi gấu bông đã nằm dưới cây thông Giáng Sinh,” bà nói, “thì thật khó để lấy nó lại.”

Lập bản đồ Trái Đất

Vào tháng 7, Google thông báo một hệ thống AI hoạt động như một “vệ tinh ảo”, hợp nhất dữ liệu quang học, nhiệt, radar, khí hậu và các dữ liệu khác để mô tả chính xác đất liền và vùng ven biển của Trái Đất.

Bộ dữ liệu hợp nhất thu được “mang đến cho các nhà khoa học và nhà nghiên cứu một hiểu biết nhất quán toàn cầu về hành tinh,” theo lời giải thích từ Christopher Brown, kỹ sư nghiên cứu cao cấp tại Google DeepMind.

Các bản đồ tùy biến hiệu quả về mặt tính toán được mô hình này cho phép—đã được hơn 50 tổ chức sử dụng—có thể phục vụ chính phủ, công ty, tổ chức phi lợi nhuận và học giả cho nhiều nhiệm vụ, từ lập bản đồ hệ sinh thái và chuỗi cung ứng đến phân tích cách hành tinh thay đổi theo thời gian. Brown lạc quan rằng, bằng cách loại bỏ rào cản gia nhập, công nghệ có thể dẫn đến “một bùng nổ trong khoa học Trái Đất.”

Tự động hóa nhà máy

Trong khi robot công nghiệp đã xuất hiện trên sàn nhà máy từ thập niên 1930, “bộ não” của chúng gần đây mới bắt đầu bắt kịp sức mạnh cơ học. Xiaomi hiện vận hành một nhà máy tối (dark factory) ở Bắc Kinh—tự động tới mức có thể chạy với đèn yếu—sản xuất một smartphone chủ lực mỗi sáu giây với chỉ vài kỹ thuật viên giám sát hệ thống.

Trong khi đó, tập đoàn công nghệ Đức Siemens tiên phong các trợ thủ công nghiệp chạy bằng AI giúp kỹ sư điều khiển robot bằng ngôn ngữ tự nhiên và tự động xác định sự cố cơ khí, mang lại đến 30% tăng hiệu quả, theo Peter Koerte, giám đốc công nghệ và chiến lược. Ông bổ sung rằng nhiều tác động tương lai của AI phụ thuộc vào việc chuyển đổi thế giới công nghiệp. "Rốt cuộc, đó là phần lớn của nền kinh tế."