Cách phân biệt tin giả tin thật? Làm gì khi thấy tin giả trên không gian mạng

Không phải thông tin nào trên mạng cũng là thật. Nếu không được trang bị kiến thức đầy đủ, người dùng Internet rất dễ tiếp thu những thông tin sai lệch. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến cá nhân người đọc, nguy hiểm hơn khi được phát tán rộng rãi, nó còn có thể gây ra những hậu quả khôn lường.

Vậy, làm thế nào để phân biệt tin giả, tin thật và làm gì khi thấy tin giả trên không gian mạng?

Làm gì khi thấy tin giả trên không gian mạng

Khi phát hiện tin giả, thông tin sai sự thật trên mạng dưới bất kỳ hình thức nào người dùng có thể thực hiện các bước sau để góp phần hạn chế sự ảnh hưởng tới mọi người.

• Đầu tiên khi nghi một tin, bài viết… là tin giả, người phát hiện cần lưu lại bằng chứng bằng cách copy đường link, chụp màn hình hoặc lưu video…
• Cảnh báo cộng đồng, người thân, bạn bè... và đặc biệt không chia sẻ thông tin này để tránh gặp bẫy tin giả.
• Báo cáo cho nền tảng mạng xã hội.
• Có thể cảnh báo người đăng tải, chia sẻ về khả năng họ đang lan truyền tin sai sự thật và hậu quả của việc làm này.
• Gửi thông tin, bằng chứng tới cơ quan chức năng. Một trong số đó là Trung tâm xử lý tin giả Việt Nam (VAFC) thuộc Cục phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử (Bộ Thông tin và Truyền thông) qua website, email hoặc hotline: 18008108.

Lưu ý: Khi gửi phản ánh, người phát hiện cần thể hiện rõ một số thông tin gồm nội dung, đường link, hình ảnh vi phạm, thông tin cá nhân khi cần liên hệ (gồm: họ và tên cá nhân, tên cơ quan, tổ chức phản ánh, số điện thoại, email).

Cách phân biệt tin giả tin thật

Để nâng cao nhận thức về tin giả, người dùng nên thực hiện bốn nguyên tắc sau:

• Suy nghĩ nhiều lần trước khi chia sẻ, bình luận trong các bài viết, video trên mạng xã hội.
• Trước khi chia sẻ, bình luận, hãy kiểm tra nguồn tin, tác giả và độ tin cậy của nội dung.
• Tôn trọng suy nghĩ và quyền riêng tư của bản thân và người khác.
• Khi phát hiện tin giả, thông báo ngay cho cơ quan có thẩm quyền.

1. Tin tức đó có xuất hiện trên "website lạ" không?

Hãy chú ý tới hậu tố tên miền của đường dẫn (link). Có nhiều trang web giả mạo bắt chước những trang web có danh tiếng và đáng tin cậy, giống nhau cả URL và tên miền, nhưng thay vì dùng .com họ sẽ dùng .com.co ở cuối. Vì vậy, nếu thấy hậu tố tên miền của đường dẫn (link) có dạng như ".co" hay ".su" hoặc bất cứ một hậu tố kiểu như vậy, hãy cảnh giác.

2. Tít bài có khớp với nội dung thông tin trong bài báo không?

Nhiều người thường không kích chuột vào xem nội dung của bài viết mà chỉ đọc nội dung tiêu đề. Đây là một trong những lý do lớn nhất khiến tin tức giả lan truyền trên mạng xã hội.

3. Thông tin đó mới xảy ra gần đây hay là thông tin cũ được sử dụng lại với mục đích khác?

Có rất nhiều khi những thông tin thật từ thời xửa xưa nào đó bị “khai quật” và chỉnh sửa để làm chất liệu cho một nội dung thông tin mới lái theo chủ định của người viết.

Khi bạn nghi ngờ độ chân thật của thông tin, hãy kiểm tra bằng cách tìm kiếm trên Google những khóa hay sự kiện đang được đưa tin trong bài xem có trang web nào đưa tin như vậy hay không và những tin đó đăng từ bao giờ.

4. Các video và hình ảnh bổ trợ cho tin tức có thể kiểm chứng được không?

Để phục vụ cho ý đồ bóp méo sự thật, các tin tức giả mạo thường sử dụng hình ảnh hoặc video được cắt cúp, chỉnh sửa. Người dùng Internet có thể xác minh độ tin cậy của các bức hình trong bài viết bằng cách bấm chuột phải vào tấm hình cảm thấy đáng ngờ và chọn “Search Google for image.” Những trang web có chứa hình ảnh tương tự tấm ảnh bạn vừa tìm kiếm sẽ hiển thị. Nếu hình ảnh bạn vừa tìm có điểm khác biệt với những tấm còn lại hoặc nhiều trang web cũng sử dụng hình ảnh đó nhưng với những nội dung khác thì bạn nên cảnh giác với nội dung bài viết mà bạn đang đọc.

5. Nguồn tin của tác giả là gì?

Tin thật thường chứa đường link tới những thông tin đáng tin cậy và đưa ra ngày tháng, thông tin khác có thể xác nhận sự thật.

6. Có phải chính bạn đang thiên vị không?

Sự thiên vị của mỗi người cũng là một lý do lớn khiến cho tin tức giả có cơ hội lan tràn.

Ví dụ, nếu bạn không thích ông Trump, bạn dễ có xu hướng cho rằng những thông tin tiêu cực về vị tổng thống Mỹ này là đúng dù không có bất kỳ bằng chứng nào.

Một số phương thức xác định tin giả dễ nhanh chóng

Luôn kiểm tra chéo thông tin với các website uy tín khác

Nếu bạn bắt gặp một mẩu tin cực “hot” muốn chia sẻ ngay với những người khác, nhưng không chắc chắn tin tức đó có chính xác hay không, hãy lọc từ khóa trong tin tức và thử thực hiện truy vấn tìm kiếm từ khóa với một (vài) trang tin uy tín/tờ báo chính thống, sau đó kiểm tra xem tin tức mà bạn đang phân vân có được các website này đăng tải hay không, cũng như mức độ chính xác về nội dung.

Chẳng hạn đối với những tin tức tiếng Anh, nếu bạn không có thể tìm thấy nó trên Google News, rất có thể đây là tin giả.

Nhận diện website giả mạo/lừa đảo

Hình thức lừa đảo bằng website giả mạo vốn không phải mới, nhưng chưa bao giờ hết “hot” và luôn được tin tặc tận dụng bởi dễ triển khai, trong khi tỉ lệ thành công cao.

Các website giả mạo đang ngày càng được thiết kế tin vi, giống tới hơn 90% so với trang gốc, khiến nạn nhân khó có thể phát hiện ra nếu không thực sự tập trung, khiến nạn nhân tin rằng họ đang làm việc/trao đổi thông tin với một kênh đáng tin cậy, nhưng thực tế lại hoàn toàn không phải.

Đầu tiên, bạn hãy xem xét thật kỹ tên miền cũng như URL trang web trước khi truy cập. Tên miền của website giả mạo tường được đặt rất giống với website thật, đôi khi chỉ khác nhau ở một hoặc một vài ký tự nhỏ khó nhận ra. Chẳng hạn, tên miền quantrimang.com có thể bị mạo danh dưới dạng quantrinnang.com, quantrinmang.com, quantriimang.com hay quantrimang\.com… đây đều là những tên miền mà nếu không để ý kỹ, bạn sẽ bị đánh lừa.

Nếu cẩn thận hơn, bạn có thể thực hiện tìm kiếm nhanh trên Google về tên miền này và kết quả đầu tiên xuất hiện sẽ cung cấp cho bạn địa chỉ chính xác của trang web.

Sử dụng công cụ Fact Check Explorer của Google

Fact Check Explorer là một công cụ kiểm tra được Google phát triển để kiểm tra tính xác thực của tin tức được đăng tải trên một website nhất định.

Để kiểm tra, bạn có thể copy một đoạn văn bản trong bản tin mà mình đang nghi ngờ làm từ khóa tìm kiếm, sau đó paste vào thanh kiểm tra trên công cụ Fact Check Explorer. Lập tức, một quá trình được gọi là Claim Review (yêu cầu đánh giá) dựa trên thuật toán AI của Google sẽ được triển khai. Kết quả trả về sẽ là các bài báo, mẩu tin liên quan nhằm giúp bạn xác thực mức độ đáng tin cậy của thông tin.

Xác định tin giả trên YouTube

Với lượng người dùng thường xuyên cực lớn, YouTube cũng được coi là một trong những điểm nóng phát tán tin giả trên internet.

Nếu cảm thấy nghi ngờ đối với thông tin được đưa ra trong một đoạn video, bạn có thể kiểm tra mô tả kênh đang phát video, quy mô của kênh và các liên kết đến những trang truyền thông xã hội khác, để xem kênh này có đáng tin hay không.

Chúng ta đang sống trong một thời kỳ mà tin giả được coi là vấn nạn, với mức độ ảnh hưởng tiêu cực đến xã hội không hề thua kém bất cứ vấn nạn nào khác. Do đó, hãy là người dùng internet có trách nghiệm, không chia sẻ bất cứ thông tin nào chưa được kiểm chứng, hoặc được đăng tải bởi những nguồn không xác thực.

• Cảnh báo: 50% bản đồ số theo dõi COVID-19 dính phần mềm độc hại
• 50% người dùng Facebook hiện nay có thể là các tài khoản giả mạo