Microsoft bị chỉ trích dữ dội trước viễn cảnh hàng triệu PC Windows 10 có nguy cơ thành rác điện tử

Microsoft sẽ sớm ngừng cung cấp các bản cập nhật bảo mật và nâng cấp cho Windows 10. Khi đó, sẽ có rất nhiều PC dù vẫn đang hoạt động tốt cũng sẽ không còn được hỗ trợ nữa do không đáp ứng được yêu cầu phần cứng tối thiểu cho Windows 11.

Công ty đang hứng chỉ trích nặng nề sau khi tung bản cập nhật KB5001716 – động thái được cho là "ngầm thúc giục" người dùng Windows 10 nâng cấp lên Windows 11. Bản cập nhật này xuất hiện trong bối cảnh thời hạn hỗ trợ Windows 10 (14/10/2025) đang cận kề, đồng thời đánh dấu nỗ lực cuối cùng của "gã khổng lồ phần mềm" trước khi hệ điều hành này chính thức "về hưu".

Miễn phí nhưng không dễ tiếp cận

Trước sức ép từ các cơ quan quản lý tại nhiều quốc gia cũng như cộng đồng người dùng toàn cầu, Microsoft mới đây đã điều chỉnh chương trình Hỗ trợ Bảo mật Mở rộng (ESU) cho Windows 10. Thay vì phải trả phí 61 USD/năm như công bố trước đó, giờ đây người dùng cá nhân có thể tiếp cận ESU miễn phí đến tháng 10/2026 thông qua hai cách:

1. Tiêu 1.000 điểm Microsoft Rewards
2. Đồng bộ cài đặt bằng ứng dụng Windows Backup

Tuy nhiên, tổ chức Public Interest Research Group (PIRG) đã ngay lập tức lên tiếng phản đối kế hoạch này: "Đây chỉ là giải pháp tạm bợ , hoàn toàn không đủ sức “cứu” 400 triệu PC chạy Windows 10 không đủ điều kiện nâng cấp lên Windows 11". Trong báo cáo tháng 6/2023, PIRG từng cảnh báo:

Khi Windows 10 hết hạn hỗ trợ, hàng trăm triệu máy tính hoạt động tốt sẽ thành rác thải điện tử. Đây có thể là đợt 'khai tử' PC lớn nhất lịch sử... Gần 40% PC hiện tại không thể lên Windows 11 dù người dùng muốn. Chúng sẽ trở nên nguy hiểm khi không còn bản vá bảo mật, hoặc bị vứt bỏ.

Trong khi PIRG nhấn mạnh con số 400 triệu thiết bị bị ảnh hưởng, báo cáo từ Canalys lại ước tính khoảng 240 triệu. Thực tế triển khai tại doanh nghiệp cũng phức tạp hơn:

• Khảo sát từ ControlUp (công ty quản lý không gian làm việc số Hoa Kỳ) trên 1 triệu PC cho thấy:
• 12% hệ thống tại châu Âu và Bắc Mỹ không tương thích Windows 11
• Tương đương 120.000 thiết bị trong mẫu khảo sát bị "bỏ lại phía sau"
• Microsoft đã công bố hướng dẫn kích hoạt ESU cho doanh nghiệp, thừa nhận nhiều thiết bị không thể nâng cấp do giới hạn phần cứng (như yêu cầu TPM 2.0).

Bài toán môi trường và trách nhiệm nhà sản xuất

PIRG thẳng thắn chỉ trích: "Lựa chọn mới của Microsoft không giải quyết được gốc rễ vấn đề". Thay vì kéo dài hỗ trợ miễn phí toàn diện, các điều kiện tiếp cận ESU phức tạp có thể khiến hàng triệu người dùng gia đình và doanh nghiệp nhỏ:

• Tiếp tục dùng máy không an toàn
• Vứt bỏ thiết bị còn hoạt động tốt, dân đến gia tăng rác thải điện tử

Giới chuyên gia nhận định, động thái này đặt ra câu hỏi về trách nhiệm mở rộng của các hãng công nghệ khi sản phẩm đến "cuối vòng đời", đặc biệt trong bối cảnh khủng hoảng môi trường toàn cầu.