Linux ở khắp mọi nơi

Lặng lẽ nhưng ở tốc độ rất nhanh, Linux đang thâm nhập ngày càng sâu vào các dịch vụ, thiết bị và sản phẩm tiêu dùng, từ email cho tới những chiếc xe hơi. Một cuộc cách mạng mang tên Linux đang lặng lẽ bao trùm lĩnh vực công nghệ tiêu dùng. Hệ điều hành hiện vẫn đang được cung cấp miễn phí qua mạng Internet ngày càng trở nên phổ biến và đặt gã khổng lồ phần mềm Microsoft phải lao vào một cuộc cạnh tranh mới vì doanh thu trong lĩnh vực máy tính để bàn.

Có thể bạn không phải là một trong số những người nghiện Linux đã tải về và cài hệ điều hành này trong máy tính của mình. Có thể bạn thậm chí còn rất mơ hồ về khái niệm phần mềm mã nguồn mở. Tuy nhiên, rất có thể bạn cũng sẽ đóng một vai trò nhất định trong cuộc cách mạng mang tên Linux.

Linux và các phần mềm nguồn mở khác đang được tích hợp vào ngày càng nhiều các thiết bị và công nghệ được sử dụng hàng ngày. Từ máy quay phim TiVo nguyên bản cho tới các loại điện thoại di động mang nhãn mác Motorola. Bạn thường xuyên duyệt web? Phần mềm mã nguồn mở nằm trong trình duyệt FireFox. Trên thực tế, một bộ phận không nhỏ của web được vận hành bởi Linux và các phần mềm nguồn mở khác như Apache Web Server và phần mềm quản trị cơ sở dữ liệu MySQL.

Điều gì ẩn hiện đằng sau tất cả những sự chuyển động này? Các công ty lớn như MontaVista và cả những tổ chức như Open Source Development Labs (OSDL)… đang nỗ lực biến Linux- hệ điều hành chạy trong các máy chủ cỡ lớn, sang hệ điều hành cỡ vừa và nhỏ, có thể chạy trong các thiết bị nhỏ như điện thoại di động và các thiết bị khác. Sức hút từ phần mềm mã nguồn mở đang lớn dần. Một lợi thế là số lượng các chuẩn công nghệ trong lĩnh vực nguồn mở cho phép giảm thiểu được tình trạng lãng phí do tính không tương thích giữa các chuẩn trong lĩnh vực phần mềm mã “đóng”.

Điện thoại di động, các thiết bị tiêu dùng khác đang ngày càng mô phỏng nhiều tính năng của những chiếc máy tính cỡ nhỏ. Trong bối cảnh đó, Linux có thể cung cấp hoặc tích hợp những công cụ hỗ trợ đắc lực cho các nhà lập trình trong việc sản xuất những ứng dụng khác.

Ngoài ra dù không còn miễn phí khi xét tới các khía cạnh như dịch vụ, hỗ trợ và đào tạo…, Linux cũng rẻ hơn nhiều so với các giải pháp thay thế.

Dù được nhìn nhận là mang lại rất nhiều lợi ích, việc triển khai Linux vẫn vấp phải không ít những khó khăn. Trong khi nhiều chuyên gia công nghệ coi mã nguồn mở như là một lĩnh vực mới đầy triển vọng, không ít người sử dụng và nhà sản xuất vẫn còn e ngại về tính ổn định và dễ triển khai của mã nguồn mở. "Không ít người vẫn coi Linux là hệ điều hành của những hacker. Trong khi đó, yếu tố quan trọng nhất trong quá trình lựa chọn sản phẩm của người sử dụng là tính ổn định”, Rick Merrit- biên tập ấn phẩm EE Times, nhận định.

Ngay cả Linus Torvalds, lập trình viên người Phần Lan và cũng là người khởi xướng “phong trào Linux” năm 1991, cũng thừa nhận rằng Linux gặp rào cản rất lớn về tâm lý khi thâm nhập vào điện thoại và các thiết bị khác. Trong một cuộc họp báo gần đây, Torvalds cho rằng “người sử dụng cần thời gian để thích ứng tương tự như việc các chuyên gia công nghệ làm quen với mã nguồn mở vài năm trước”.

Xuất phát từ những quan ngại trên, trong tương lai gần ít khả năng các nhà sản xuất sẽ đầu tư thúc đẩy sản xuất các thiết bị “Linux Inside”. Tuy nhiên sau cùng thì Linux vẫn có một lợi thế so với Microsoft là không cần làm công tác tiếp thị thương hiệu. Theo ông William Weinberg thuộc OSDL, cái tên Linux đã trở nên quá phổ biến trước khi những sản phẩm Linux thực sự được tung ra thị trường.

Từ trên mạng…

Mạng Internet có lẽ là nơi người dùng được hưởng lợi nhiều nhất từ công nghệ mã nguồn mở. Apache Web server, ứng dụng chạy nền cho các ứng dụng web khác, đang được cài đặt trên 50 triệu website. Cơ sở dữ liệu MySQL hiện cũng đã có được 8 triệu bản cài đặt, đa phần là nằm trong các công ty Internet. Ngoài ra, một tỉ lệ rất lớn các website sử dụng ngôn ngữ lập trình PHP (thay thế Java).

Không quá ngạc nhiên khi FireFox, trình duyệt nguồn mở do Mozilla Foundation xây dựng, cũng “ăn theo” và trở nên phổ biến. Ngay cả khi phải cạnh tranh với IE, đối thủ đáng gờm nhờ được tích hợp trong Windows, FireFox vẫn “ghi” được 140 triệu lượt tải về tính từ tháng 11/2004.

Để tăng thêm sức hút, Mozilla đang tập trung nghiên cứu ứng dụng email mang tên Thunderbird. Hiện mới đang ở trong phiên bản thử nghiệm, Thunderbird cũng đã được tải và cài đặt 21 triệu lần. Theo ông Brian Behlendorf, nhà đồng sáng lập dự án Apache Web Server và cũng là thành viên ban quản trị Mozilla Foundation, dự kiến Thunderbird sẽ có cuộc trình làng “hoành tráng” trong vòng một năm nữa.

… đến TiVo

Tám năm trước đây, TiVo tích hợp Linux trong thiết bị ghi hình kỹ thuật số đầu tiên của mình. Vào thời điểm đó, đây là một động thái mang tính cấp tiến mà tầng lớp lãnh đạo công ty này không muốn đề cập tới. Một bộ phận nhỏ các chuyên gia mua máy quay TiVo vì lợi ích cụ thể mà mức độ linh hoạt của Linux mang lại.

Theo nhà đồng sáng lập kiêm giám đốc công nghệ của TiVo, ông Jim Barton, trên thực tế có rất nhiều ưu điểm khiến TiVo bán chạy không liên quan trực tiếp tới Linux. Tuy nhiên một hệ điều hành “giá rẻ” và tiện dụng khiến TiVo có thể đầu tư thêm thời gian và công sức vào các tính năng khác cho máy quay phim TiVo.

Dường như cũng nhận biết được những lợi thế này, các đối thủ cạnh tranh khác của TiVo cũng đang “vào cuộc”. Sony và các nhà sản xuất khác đã và đang lên kế hoạch tung ra thị trường các thiết bị may quáy phim chạy trên nền Linux trong thời gian tới.

… đến các bộ định tuyến không dây

Có thể bạn không để ý nhiều tới phần mềm nằm trong các bộ định tuyến không dây của bạn. Bạn bật chúng lên, bật máy tính và các bộ định tuyến hoạt động. Tuy nhiên cũng tương tự như các thiết bị khác, bộ định tuyến không dây cũng có hệ điều hành của riêng mình. Và khi các công ty như Linksys, giờ đã sáp nhập vào Cisco Systems, thực hiện chiến lược “outsource” việc lắp đặt hệ điều hành để có thể tập trung vào những lợi thế cạnh tranh thực sự như năng lực hoạt động, kiểu dáng hay tiếp thị… Vì vậy, cơ hội của Linux trong lĩnh vực này sẽ rất lớn.

… đến điện thoại

Các dòng điện thoại đời cao, thông minh… có mức giá trên 300 USD chỉ chiếm một phần nhỏ trong số các chủng loại điện thoại đã được tung ra thị trường trong năm 2006. Tuy nhiên, chính trên phân mảng thị trường này, Linux lại đang giành lợi thế so với Microsoft. Mặc dù bị cạnh tranh gắt gao bởi Symbian và Microsoft, Linux cũng đã kịp “khống chế” nhà sản xuất điện thoại lớn thứ 2 thế giới Motorola - hãng gần đây tung ra hai phiên bản điện thoại thế hệ kế tiếp Razr và Rokr đều chạy trên nền Linux. Đây là những chiến thắng đầy ấn tượng. Tuy nhiên “chim cánh cụt” sẽ còn phải nỗ lực rất nhiều để thâm nhập vào các dòng máy phổ thông hơn, chiếm thị phần nhiều hơn.

“Mốc son” Nokia Tablet Dành cho những người đòi hỏi kết nối Internet không dây tốc độ cao trong lòng bàn tay, Nokia vừa tung ra thị trường Nokia 770 Internet Tablet, lấy Linux làm hạt nhân. Đây là một bước phát triển đáng ghi nhận của Linux không chỉ vì Nokia là nhà sản xuất điện thoại di động lớn nhất. Nokia cũng còn chiếm gần 50% thị phần của Symbian, công ty sản xuất hệ điều hành rất phổ biến cho các dòng điện thoại đời cao. Mặc dù Nokia sẽ không tiếp đón Linux theo cách thức của Motorola, song Nokia Tablet cho thấy tập đoàn Phần Lan không thể phớt lờ một xu thế đang nổi.

… đến Ôtô

Ôtô ngày nay tích hợp không ít phần mềm và những công ty như MontaVista và Wind River Systems đang gặt hái không ít lợi nhuận từ việc giao phó cho Linux thực thi những tác vụ đơn giản nhưng không kém phần quan trọng như đảm bảo hệ thống phanh chống khoá có hoạt động. Hệ thống phân tích, thăm dò “StarScan” của DaimlerChrysler hoạt động trên nền Linux mặc dù phiên bản sản phẩm cao cấp Mercedes lại dựa vào công nghệ vay mượn từ Microsoft.

Một vài website mã nguồn mở cũng như các tạp chí thương mại đăng tải thông tin BMW đang lên kế hoạch thay thế Windows bằng Linux trong vai trò hạt nhân của dòng xe mới phục vụ mục tiêu giải trí iDrive. Đại diện BMW đã từ chối bình luận về thông tin này. Song, nếu thông tin trên được xác nhận, sự chuyển đổi lại là một cột mốc đáng nhớ nữa trong quá trình sinh thành và phát triển của “chim cánh cụt”.

… đến Zimbra E-Mail

Hãy rè chừng, Thunderbird! Một ứng dụng email mã nguồn mở khác đang sẵn sàng cất cánh. Zimbra, một công ty mã nguồn mở, đang phát triển một ứng dụng email sáng tạo, hoạt động trên nền web cùng tên. Zimbra hoạt động dựa trên nền Ajax, công nghệ chuyên dùng để xây dựng những ứng dụng web giàu nội dung. Khi sử dụng Zimbra, bạn sẽ không phải rời cửa sổ chính (main window) để để kiểm tra hòm thư hoặc để xem lịch… Thay vào đó, chỉ cần di con trỏ tới đường dẫn, một cửa sổ dạng popup sẽ mở ra và hiển thị đầy đủ những thông tin tương ứng.

Chương trình được thiết kế hướng tới những khách hàng doanh nghiệp. Tuy nhiên, trong tương lai gần, ứng dụng sẽ tiếp tục được nâng cấp để hướng tới lớp đối tượng sử dụng rộng hơn cũng như các tính năng mới để có thể cạnh tranh với các “cây đa, cây đề” như Yahoo! và Google.

… và cuối cùng là Mitsubishi Home- Robot nội trợ

Một thông tin ấn tượng nữa dành cho những người thực sự bị ám ảnh bởi Linux: một hệ điều hành có thể đảm đương vai trò người nội trợ khi bạn vắng nhà. Wakamaru là một loại robot gia dụng do Mitsubishi sản xuất. Robot này có thể sàng lọc thông tin từ Internet và chuyển tới các thành viên trong gia đình. Wakamaru có thể nhận diện 10.000 từ và phát tín hiệu cảnh báo cho người sử dụng về sự hiện diện của người lạ mặt. Theo nhà sản xuất, Wakamaru (được đặt theo tên của một samurai trẻ) còn nổi trội hơn các robot khác nhờ khả năng chủ động giao tiếp.