Dấu hiệu cảnh báo cortisol cao và cách khắc phục

Căng thẳng và một số tình trạng khác có thể làm tăng mức cortisol. Mức cortisol cao có thể gây ra những triệu chứng như tăng cân, mụn trứng cá và mệt mỏi. Các bác sĩ có thể gọi mức cortisol cao là hội chứng Cushing hoặc tăng cortisol.

Mọi người đều có mức cortisol cao theo thời gian và mức độ thay đổi trong suốt cả ngày. Đây là một phần phản ứng tự nhiên của cơ thể trước các mối đe dọa gây hại hoặc nguy hiểm.

Tuy nhiên, nếu cơ thể lên tục sản xuất quá nhiều cortisol, thì thường là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Dưới đây là cách nhận biết các triệu chứng của mức cortisol cao, nguyên nhân tiềm ẩn và thời điểm cần liên hệ với bác sĩ.

Các triệu chứng của cortisol cao

Cortisol cao có thể gây ra một loạt các triệu chứng. Các triệu chứng có thể khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra sự gia tăng nồng độ cortisol hoặc mức độ cao của nồng độ cortisol.

Các dấu hiệu và triệu chứng chung của quá nhiều cortisol bao gồm:

• Tăng cân, chủ yếu ở vùng mặt và bụng
• Mụn trứng cá
• Da mỏng đi
• Dễ bị bầm tím
• Mặt đỏ bừng
• Lành vết thương chậm
• Yếu cơ
• Mệt mỏi nghiêm trọng
• Cáu kỉnh
• Khó tập trung
• Huyết áp cao
• Đau đầu

Nguyên nhân gây cortisol cao

Khi nồng độ cortisol thấp, vùng dưới đồi sẽ giải phóng nguồn đáng tin cậy hormone giải phóng corticotropin (CRH), kích thích tuyến yên trước giải phóng hormone vỏ thượng thận (ACTH). ACTH sau đó khiến tuyến thượng thận tạo ra và giải phóng nhiều cortisol hơn.

Có nhiều lý do khác nhau khiến tuyến thượng thận có thể giải phóng quá nhiều cortisol.

Căng thẳng

Căng thẳng là sự kết hợp các tín hiệu trong cơ thể từ cả hormone và dây thần kinh. Những tín hiệu này khiến tuyến thượng thận của bạn giải phóng hormone, bao gồm adrenaline và cortisol.

Kết quả là nhịp tim và năng lượng tăng lên như một phần của phản ứng chiến đấu hoặc bỏ chạy. Đây là cách cơ thể bạn chuẩn bị cho những tình huống có khả năng nguy hiểm hoặc có hại.

Cortisol cũng giúp hạn chế bất kỳ chức năng nào không cần thiết trong tình huống chiến đấu hoặc bỏ chạy. Khi mối đe dọa qua đi, hormone của bạn sẽ trở lại mức bình thường và các chức năng cơ thể cũng thế.

Nhưng khi liên tục bị căng thẳng, phản ứng này không phải lúc nào cũng biến mất. Tiếp xúc lâu dài với cortisol và các hormone căng thẳng khác có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hầu hết quá trình của cơ thể bạn. Điều này làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe như đau tim và đột quỵ.

Các vấn đề về tuyến yên

Tuyến yên nằm ở gốc não. Mọi người đôi khi gọi đây là "tuyến chính" vì nó theo dõi và giúp kiểm soát nhiều chức năng của cơ thể bằng cách giải phóng hormone.

Các vấn đề về tuyến yên, chẳng hạn như khối u tuyến yên ung thư, có thể khiến tuyến này sản xuất quá ít hoặc quá nhiều hormone, bao gồm ACTH, sau đó kích hoạt tuyến thượng thận giải phóng nhiều cortisol hơn.

Khối u tuyến thượng thận

Tuyến thượng thận của bạn nằm phía trên mỗi quả thận. Khối u tuyến thượng thận có thể lành tính (không phải ung thư) hoặc ác tính (ung thư) và có nhiều kích thước khác nhau. Cả hai loại đều có thể tiết ra lượng hormone cao, bao gồm cortisol.

Ngoài ra, nếu khối u đủ lớn để gây áp lực lên các cơ quan lân cận, bạn có thể thấy đau hoặc cảm giác đầy bụng.

Khối u tuyến thượng thận thường lành tính và được phát hiện ở khoảng 1 trong 10 người được chụp hình ảnh tuyến thượng thận. Ung thư tuyến thượng thận hiếm gặp hơn nhiều.

Tác dụng phụ của thuốc

Một số loại thuốc nhất định có thể gây tăng nồng độ cortisol. Thuốc corticosteroid có thể gây ra mức cortisol cao nếu bạn dùng liều cao hoặc trong thời gian dài.

Tìm đúng liều lượng và dùng corticosteroid theo chỉ định có thể giúp giảm nguy cơ phát triển mức cortisol cao.

Bạn không bao giờ nên ngừng dùng thuốc steroid mà không giảm dần liều lượng hoặc trao đổi với bác sĩ trước. Việc ngừng đột ngột có thể gây suy tuyến thượng thận, trong đó tuyến thượng thận ngừng hoạt động.

Khi nào nên gặp bác sĩ?

Nếu nghĩ rằng bản thân có thể bị cortisol cao, bạn nên liên hệ với bác sĩ để xét nghiệm máu. Nồng độ cortisol cao gây ra các triệu chứng không rõ ràng, nghĩa là một số tình trạng bệnh lý có thể là nguyên nhân gây ra các triệu chứng này.

Nếu đang gặp các triệu chứng kể trên và kéo dài, bác sĩ có thể đề nghị bạn làm các xét nghiệm sau:

• Xét nghiệm nước tiểu và máu cortisol: Các xét nghiệm này đo nồng độ cortisol trong máu và nước tiểu của bạn. Xét nghiệm máu sử dụng mẫu máu được lấy từ tĩnh mạch của bạn.
• Xét nghiệm nước tiểu cortisol là xét nghiệm bài tiết cortisol không qua nước tiểu trong 24 giờ, bao gồm việc thu thập nước tiểu trong khoảng thời gian 24 giờ. Sau đó, các kỹ thuật viên phòng xét nghiệm có thể phân tích các mẫu máu và nước tiểu để xác định nồng độ cortisol.
• Xét nghiệm nước bọt cortisol: Mẫu nước bọt được lấy vào ban đêm có thể cho biết nồng độ cortisol của bạn có cao hay không. Nồng độ cortisol tăng và giảm trong ngày và giảm đáng kể vào ban đêm ở những người không mắc hội chứng Cushing. Nồng độ cortisol cao vào ban đêm cho thấy bạn có thể mắc hội chứng Cushing.
• Xét nghiệm hình ảnh: Các xét nghiệm hình ảnh như MRI có thể hữu ích để chụp ảnh tuyến yên và tuyến thượng thận của bạn để kiểm tra khối u hoặc các bất thường khác.

Nồng độ cortisol cao có thể làm tăng nguy cơ mắc các tình trạng sức khỏe như:

• Bệnh tim mạch
• Loãng xương
• Bệnh tiểu đường

Nếu bác sĩ phát hiện bạn có nồng độ cortisol cao, họ có thể làm việc với bạn để xác định nguyên nhân cơ bản và tư vấn về các phương pháp điều trị phù hợp.