Tại sao cá voi lưng gù hay tấn công cá voi sát thủ để bảo vệ các loài động vật khác? Đây là câu trả lời

Nếu thường xuyên theo dõi, bạn sẽ không cảm thấy bất ngờ khi thấy cá voi lưng gù hay tấn công cá voi sát thủ. Nhưng tại sao lại vậy? Liệu chúng có mối hận thù truyền kiếp nào đó? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé!

• Tại sao loài hồng hạc đứng mãi bằng một chân mà không thấy mỏi?
• Bí ẩn về loài giun khổng lồ dài gần 1,5m ăn được cả khí thối hydro sulfide
• Top 11 loài động vật kỳ lạ có thể bạn mới nghe thấy lần đầu

Cá voi sát thủ có thể coi là một trong số những loài động vật ăn thịt hung dữ nhất đại dương, chúng đáng sợ đến mức trong "thực đơn" còn có cả món cá mập. Không những sở hữu cơ thể to lớn, khổng lồ, cá voi sát thủ còn là loài động vật vô cùng thông minh khi đi săn mồi, đặc biệt là những lúc làm việc theo nhóm.

Nhưng cá voi lưng gù lại khác, dù có thân hình to lớn, khối lượng có thể lên tới 40 tấn nhưng chúng khá hiền lành và điềm đạm. Thức ăn chủ yếu của chúng là động vật thân mềm và các loài cá nhỏ. Cũng giống như loài gấu, cá voi lưng gù chỉ kiếm ăn vào mùa hè, còn mùa đông chúng nhịn ăn và sử dụng dần số mỡ được dự trữ sẵn trong cơ thể.

Nhiều người cho rằng cá voi lưng gù có thể giải cứu hải cẩu, sư tử biển, cá mặt trăng và một số loài khác bằng "sự nhầm lẫn" nhưng cũng có thể chúng là loài động vật giàu lòng vị tha.

Một chú hải cẩu Weddell bị một đoàn cá voi sát thủ săn đuổi ra khỏi một tảng băng và sắp trở thành bữa ăn tối, đã được một con cá voi lưng gù giải cứu ở vùng biển ngoài khơi của Nam Cực. Nguồn ảnh: ROBERT L. Pitman

Vậy tại sao cá voi lưng gù lại thường tấn công cá voi sát thủ?

Cá voi lưng gù và cá voi sát thủ gần như không liên quan, không có sự cạnh tranh thức ăn hay lãnh thổ nhưng lại thường có những xung đột tấn công lẫn nhau. Nếu cá voi lưng gù hung hăng như cá voi sát thủ thì còn có thể dễ hiểu, nhưng đằng này chúng khá hiền lành và điềm đạm.

Vào tháng 5 năm 2012, các nhà nghiên cứu quan sát thấy một bầy cá voi sát thủ tấn công một con cá voi xám và các con cá voi con ở vịnh Monterey, California. Sau một cuộc tranh đấu, những con cá voi con đã bị giết chết. Chuyện gì xảy ra tiếp theo chắc hẳn bạn có thể dễ dàng giải thích được.

Hai con cá voi gù lưng đã vùng lên ngăn những con cá voi sát thủ hoặc cá kình, tấn công cá voi xám. Tuy nhiên, sau khi những con cá voi xám con bị giết, khoảng hơn 14 con cá voi lưng gù đến - dường như để ngăn chặn việc những con cá kình ăn cá voi xám con.

“Một con cá voi lưng gù đặc biệt đã xuất hiện như một chạm bảo vệ bên cạnh xác của những con cá voi con, đầu hướng về những con cá sát thủ, thân nằm dọc theo chiều dài của cơ thể và phát ra những âm thanh kỳ lạ, phần đuôi xua đuổi những con cá voi sát thủ không được ăn những con cá voi con”, Alisa Schulman-Janiger, một nhà nghiên cứu cá voi trong Dự án California Killer Whale cho biết.

Trong vòng 6 tiếng 30 phút, những con cá voi lưng gù đuổi những con cá voi sát thủ đi bằng cách dùng phần chân chèo và đuôi của mình. Mặc dù phát hiện ra loài động vật thân mềm ở gần đó - một món ăn ưa thích của cá voi lưng gù - nhưng những con vật khổng lồ hiền lành này không bỏ đi “công việc” của mình.

Hiện vẫn chưa rõ lý do tại sao loài cá voi lưng gù này gặp nguy cơ chấn thương và tốn nhiều năng lượng để bảo vệ các loài khác. Theo thống kê, từ năm 1951-2012, trong suốt 62 năm qua, có 115 cuộc chạm trán giữa cá voi lưng gù và cá voi sát thủ được ghi nhận bởi 54 nhà quan sát khác nhau, các báo cáo chi tiết được công bố trên tạp chí Marine Mammal Science.

Nhưng điều đáng nói ở đây, trong những lần đụng độ đó, có tới 57% là do lưng gù bắt đầu cuộc chiến. Đây là một điều khá lạ lùng đối với loài vật được coi là rất hiền lành này khi chúng lại chủ động tìm đến những cuộc chiến như vậy. Và 2 con số sau sẽ lý giải phần nào thắc mắc của chúng ta! Có 87% trường hợp cá voi lưng gù xuất hiện khi đối thủ đang săn mồi và 89% tình huống cá voi lưng gù có mặt đúng lúc khi cá voi sát thủ đang tấn công các loài vật khác.

Dựa trên những con số đưa ra, nhiều nhà nghiên cứu cho rằng lý do chính mà cá voi lưng gù hay chủ động tấn công cá voi sát thủ là bởi "Lòng vị tha". Chúng thực hiện "màn giải cứu" không tưởng cho các loài vật khác dù cho không cùng loài.

“Các hoạt động giải cứu của cá voi lưng gù này tiếp tục diễn ra ở nhiều khu vực trên toàn thế giới. Tôi đã từng chứng kiến một số cuộc chạm trán đó, nhưng không cuộc nào nghiêm trọng như [sự kiện tháng 5 năm 2012]”, Schulman-Janiger, đồng tác giả nghiên cứu cho biết. Đây vẫn là sự tương tác giữa loài cá voi lưng gù và loài cá voi sát thủ kéo dài nhất cho đến tận ngày nay.

Điều gì đang xảy ra?

Lời giải thích về mặt sinh học hợp lý nhất cho hành vi cư xử giống như "đội dân phòng" của cá voi lưng gù rằng loài cá voi nhận được một số lợi ích từ việc can thiệp với cuộc săn của cá voi sát thủ.

Ví dụ, cá kình được biết đến là tấn công cá voi lưng gù và cá voi lưng gù dễ bị tổn thương nhất là khi còn bé. Tuy nhiên, sau khi hoàn toàn trưởng thành, chỉ cần một con cá voi lưng gù đủ lớn là có thể đảm nhận toàn bộ bầy cá voi sát thủ. Vì vậy, có lẽ là hành vi "giải cứu" phát triển như là một cách để giúp các loài vượt qua "giai đoạn sống yếu nhất" của nó.

"Bởi vì cá voi lưng gù con có xu hướng quay trở lại bãi kiếm ăn và nơi chúng được sinh ra, nên trong một khu vực nhất định cá voi lưng gù có xu hướng liên quan đến cá voi lưng gù lân cận", trưởng nhóm nghiên cứu Robert Pitman, nhà sinh thái học biển NOAA và Hiệp hội tư nhân National Geographic Society có nói.

Nhưng có một bí ẩn trong lời giải thích này. Điều đặc biệt là chỉ có 11% trường hợp cá voi lưng gù tấn công cá voi sát thủ là có mục đích, còn lại là do cá voi sát thủ đang tấn công các loài khác chứ không phải là tấn công đồng loại của chúng. Điều này cho thấy loài sinh vật biển khổng lồ này không chỉ bảo vệ loài của chúng mà còn bảo vệ các sinh vật khác như sư tử biển California, cá mặt trăng, hải cẩu cảng và cá voi xám.

Con hải cẩu biển Weddell dựa trên ngực của một con cá voi lưng gù, an toàn trong thời gian bị tấn công bởi cá voi sát thủ. Nguồn ảnh: ROBERT L. Pitman

Thậm chí, còn có một sự cố trong khi cá voi lưng gù dường như cố gắng cứu sống một cặp cá mặt trăng từ "món khai vị" của loài cá voi sát thủ.

Có lẽ đó chỉ là cá nhân. Schulman-Janiger lưu ý rằng không phải tất cả cá voi lưng gù đều can thiệp vào cuộc săn lùng của cá voi sát thủ và nhiều con cá voi lưng gù khác còn mang vết sẹo khi bị cá kình tấn công, có lẽ là từ khi còn nhỏ. Vì vậy, đó có thể là do những gì xảy ra trong quá khứ nên cá voi lưng gù đáp trả lại cuộc săn lùng của cá voi sát thủ.

Nghiên cứu này cũng lưu ý rằng có thể loài cá voi lưng gù đang đối phó với các "cuộc gọi thính giác" do cá voi sát thủ chứ không phải là động vật chúng đang săn mồi. Điều này có nghĩa rằng cá voi lưng gù không biết loài nào đang bị tấn công cho đến khi chúng "đầu tư" năng lượng bơi vào trận chiến.

Hành vi như vậy có thể tồn tại trong quần thể bởi nhiều cá nhân sẽ được hưởng lợi, cá voi lưng gù - dường như đủ để bảo vệ lợi ích của các loài khác.

All for one, and one for all (Tạm dịch: "Mọi người vì mình, mình vì mọi người")

Các chuyên gia khác về loài cá voi lại nhìn thấy một điều gì đó có vẻ phức tạp hơn, đó là lòng vị tha.

"Mặc dù hành vi này rất thú vị nhưng tôi không thấy ngạc nhiên khi một loài động vật biển có vú can thiệp giúp thành viên của loài khác," Lori Marino, một chuyên gia về động vật biển có vú và là chủ tịch của dự án Whale Sanctuary Project cho biết.

"Cá voi lưng gù có khả năng suy nghĩ phức tạp, đưa ra quyết định, giải quyết vấn đề và giao tiếp. Vì vậy, việc thực hiện những thuộc tính của một loài có mức độ phát triển trí thông minh cao nói chung có khả năng phản ứng đồng cảm", Marino, cũng là Giám đốc điều hành của Trung tâm Kimmela Center for Animal Advocacy.

Bên cạnh đó, cá voi lưng gù không phải là loài động vật duy nhất, dường như chúng được dùng để chỉ một số loài có liên quan đến các loài khác. Cá heo được miêu tả như những chú chó “giúp đỡ”, cá voi và thậm chí là con người. Mặc dù nhiều người trong số chúng ta thường thấy những sự việc tương tự nhưng có thể dễ dàng hiểu sai hành vi của động vật.

Cho dù cá voi lưng gù đang thực hiện những gì thì những lợi ích mà nó được hưởng từ quá trình này rõ ràng chúng ta cần phải tìm hiểu thêm, cả về tâm trí lẫn cảm xúc của những loài động vật bên cạnh chúng ta.

Pitman cho biết động vật có xu hướng làm những gì có lợi nhất cho bản thân nó, ngay cả khi những cảm xúc của chúng không hoàn toàn rõ ràng đối với chúng ta.

"Các nhà sinh học cho rằng, đó là nơi mà chúng ta nên bắt đầu tìm kiếm lời giải thích", Pitman cho biết.

Chúc các bạn vui vẻ!