Lý thuyết màu sắc, bánh xe màu sắc (color wheel) và kỹ năng phối màu

Color Wheel là gì? Nếu thường xuyên trang điểm, ắt hẳn bạn đã thấy bánh xe màu sắc trong makeup rất đa dạng. Vậy điều gì tạo nên chúng? Hãy cùng Quantrimang.com tìm hiểu bánh xe màu sắc là gì nhé!

Dù thiết kế logo hay sơn nhà, việc chọn màu chưa bao giờ là dễ dàng. Bạn chưa biết bắt đầu từ đâu? Nên kết hợp màu như thế nào và tại sao? Làm thế nào phối màu đẹp và phù hợp với chủ đề? Muôn vàn câu hỏi bạn cần phải đưa ra trước khi quyết định tô màu nào đó cho tác phẩm đang thực hiện.

Để làm tốt việc này, bạn cần hiểu khái niệm bánh xe màu sắc và những kiến thức cơ bản về lý thuyết màu.

Bánh xe màu sắc là gì?

Đã bao giờ bạn tự hỏi làm thế nào mà các nhà thiết kế có thể tìm thấy sự kết hợp màu sắc hoàn hảo? Đơn giản là nhờ Lý thuyết màu sắc (Color theory). Lý thuyết màu sắc là sự kết hợp thực tế giữa nghệ thuật và khoa học, sử dụng để xác định

Bánh xe màu sắc là một biểu đồ đại diện cho mối quan hệ giữa các màu sắc. Dựa trên một hình tròn, hiện màu của quang phổ do Sir Isaac Newton thiết kế vào năm 1666, bánh xe màu đó hiện có rất nhiều ứng dụng trong thực tế. Thợ sơn có thể dùng nó để nhận diện màu sắc nên kết hợp, còn nhà thiết kế sẽ dễ dàng chọn màu đi cùng nhau hơn.

Bất cứ nơi nào có ánh sáng, nơi đó có màu sắc. Chúng ta thường nghĩ rằng, màu sắc đứng độc lập với nhau. Màu chúng ta thường nhìn thấy một mình luôn luôn bị ảnh hưởng bởi những màu xung quanh. Đúng hơn là nó chính là sự kết hợp của những yếu tố xung quanh.

Bánh xe màu sắc (Color Wheel) được phát minh vào năm 1666 bởi Isaac Newton. Ông đã ánh xạ phổ màu lên một vòng tròn, tạo nên một công cụ tham chiếu màu sắc được sử dụng nhiều nhất trong thiết kế. Bánh xe màu là cơ sở của lý thuyết màu sắc, bởi nó cho thấy mối quan hệ rõ ràng nhất giữa các màu.

Các màu kết hợp với nhau trông rất đẹp, tạo cho người xem một sự cân bằng, dễ chịu ta gọi là sự Hài hòa màu sắc (Color harmony). Và chính bánh xe màu sắc là công cụ để các nhà thiết kế tạo nên sự hài hòa bằng cách sử dụng các quy tắc phối màu. Tuy nhiên, lưu ý là bánh xe màu chỉ là công cụ tham chiếu màu, không phải là công cụ lựa chọn màu sắc.

Có hai loại bánh xe màu:

• Bánh xe màu RYB (Red - Yellow - Blue, tức Đỏ - Vàng - Xanh lam): thường được các nghệ sĩ sử dụng nhiều trong lĩnh vực hội họa.
• Bánh xe màu RGB (Red - Green - Blue, tức Đỏ - Xanh lục - Xanh lam): ứng dụng nhiều nhất trong việc hiển thị màu sắc trong các ống tia âm cực, màn hình tinh thể lỏng hay màn hình plasma, chẳng hạn như màn hình máy tính hay ti vi.

Các màu cấu tạo nên bánh xe màu sắc

Có 12 màu chính trên các bánh xe màu, chia làm ba cấp độ: màu chính (màu bậc một), màu bậc hai, màu bậc ba. Những màu chính không thể được tạo ra bằng cách pha trộn các màu khác. Màu bậc hai là kết quả của việc kết hợp hai màu chính. Màu bậc ba có được nhờ trộn dải màu bậc 2.

Màu cơ bản (màu chính - màu bậc 1)

Bánh xe màu RYB có ba màu chính bao gồm Đỏ, Vàng và Xanh lam.

• Theo lý thuyết màu sắc, nếu pha trộn ba màu cơ bản với nhau theo các tỉ lệ khác nhau sẽ tạo ra tất cả các màu còn lại. Còn nếu trộn đều chúng với cùng tỉ lệ sẽ cho màu đen.

Bánh xe màu RGB thì ba màu chính bao gồm Đỏ, Xanh lá và Xanh lam.

• Theo lý thuyết màu sắc, nếu pha trộn ba màu cơ bản với nhau theo các tỉ lệ khác nhau sẽ tạo ra tất cả các màu còn lại. Còn nếu trộn đều chúng với cùng tỉ lệ sẽ cho màu trắng (ánh sáng).

Màu bậc hai

Màu bậc hai là kết quả của việc trộn hai màu cơ bản với nhau.

Bánh xe màu RYB có ba màu bậc hai bao gồm Tím, Cam và Xanh lá.

Bánh xe màu RGB có ba màu bậc hai bao gồm Xanh lơ, Hồng sẫm và Vàng.

Màu bậc ba

Màu bậc ba là màu được tạo bằng cách kết hợp các màu cơ bản với màu bậc hai.

Bánh xe màu RYB có sáu màu bậc ba bao gồm:

Bánh xe màu RGB có sáu màu bậc ba bao gồm:

Mã màu RYB và RGB

12 màu chính của RYB:

12 màu chính của RGB:

Phối hợp màu sắc (Color combination)

Phối màu bổ sung (Complementary)

Đây là cách kết hợp màu phổ biến nhất, sử dụng hai màu nằm đối lập trên bánh xe màu sắc. Các màu này nhìn đẹp một cách tự nhiên khi đi với nhau vì tác động mạnh vào người nhìn do độ tương phản cao, đi cùng nhau nhìn sẽ sáng hơn, nổi bật hơn. Tuy nhiên tránh sử dụng hai màu tỉ lệ ngang bằng nhau, bạn nên chọn một màu nổi trội hẳn và màu còn lại dùng cho các chi tiết đi kèm nhỏ hơn cho đỡ bị thô.

Phối màu đơn sắc (Monochromatic)

Phối màu đơn sắc nghĩa là bạn sẽ lấy ra một màu yêu thích và sử dụng các biến thể tint, shade, tone (sẽ giải thích rõ ở nội dung bên dưới) để tạo nên các tác phẩm có màu sắc tinh tế, đầy đủ đậm nhạt khác nhau, tạo thành 1 dải màu monochromatic.

Phối màu đơn sắc vừa có tính tối giản vừa mang tới giá trị cao cho tác phẩm. Cách phối màu này rất thuận mắt và dễ chịu với người nhìn, mang tới sự tập trung cao độ, người xem không bị xao nhãng mà chỉ tập trung vào nội dung quan trọng.

Đây là sự kết hợp màu sắc linh hoạt, dễ áp dụng cho các dự án thiết kế trang trí nhà cửa, căn hộ nhỏ... giúp không gian trở nên sáng và rộng rãi hơn. Đối với không gian rộng lớn, monochromatic càng tăng thêm sự khoáng đạt của không gian đó.

Phối màu tương đồng (Analogous)

Màu tương đồng là một nhóm thường là ba màu đứng cạnh nhau trong bánh xe sắc màu (không phân biệt nóng - lạnh), đứng gần nhau trông khá giống nhau tạo nên những kiểu phối màu rất nhã nhặn và thu hút.

Kết hợp màu theo kiểu tương đồng đa dạng về màu sắc hơn so với phối màu đơn sắc. Tuy nhiên, nếu bạn để các màu có tỷ lệ tương đương thì chúng dễ áp đảo nhau, nhìn hơi rối mắt. Cách tốt nhất để cân bằng là chọn một màu chủ đạo và sử dụng các màu còn lại làm điểm nhấn.

Phối màu bộ ba (Triadic)

Cách phối màu này sử dụng ba màu cách đều nhau trên bánh xe màu sắc tạo nên một dải màu có độ tương phản cao, nhưng ít hơn so với phối màu bổ sung. Sự kết hợp này tạo ra các dải màu đậm, rực rỡ.

Ba màu nằm ở ba góc khác nhau trên bánh xe màu nên chúng kết hợp và bổ sung cho nhau tạo nên một sự cân bằng cho cách phối màu này. Tuy nhiên, cũng chính vì sự cân bằng này, dù có đến ba màu được sử dụng nhưng đôi khi bạn vẫn sẽ thấy cách kết hợp này khá đơn điệu, an toàn và thiếu sáng tạo.

Phối màu bộ bốn (Tetradic)

Cách phối màu này sử dụng bốn màu cách đều nhau trên bánh xe màu sắc. Tuy nhiên bạn phải cẩn thận không dùng cả bốn màu với cùng một mức độ vì nó sẽ tạo ra sự hỗn loạn. Càng có nhiều màu sắc trong bảng màu của mình, thì càng khó cân bằng.

Phối màu bộ bốn hoạt động tốt nhất khi bạn chọn một màu chủ đạo và sử dụng các màu còn lại làm điểm nhấn.

Màu nóng và màu lạnh

Bánh xe màu được chia thành khu vực màu nóng và màu lạnh. Các cách phối màu sắc sử dụng bánh xe màu thường sẽ cân bằng giữa màu nóng và màu lạnh. Theo tâm lý màu sắc, "nhiệt độ" màu sẽ gợi nên những cảm giác khác nhau khi ta nhìn vào một thiết kế. Ví dụ, màu nóng sẽ mang lại cho người xem sự thoải mái và tràn đầy năng lượng, trong khi đó màu tối lại cho cảm giác yên bình và tĩnh lặng.

Màu nóng nằm trong khoảng từ Đỏ đến Vàng. Những màu sắc rực rỡ trong khoảng này giống như ánh mặt trời, dùng khi muốn gây sự chú ý. Màu nóng có ảnh hưởng mạnh mẽ, làm tác động đến không gian chung quanh nó.

Màu lạnh nằm trong khoảng Xanh lá đến Tím. Những màu này mang đến tâm trí sự mát mẻ, nhẹ nhàng.

Tint, Shade và Tone

Tint là màu sắc được tạo ra sau khi thêm màu trắng vào màu ban đầu để tăng độ sáng của màu. Tint giúp làm giảm độ "dữ dội" của màu sắc, khá hữu dụng trong việc cân bằng màu sắc khi phối màu.

Shade là màu sắc được tạo ra sau khi thêm màu đen vào màu ban đầu để giảm độ sáng và tăng độ tối của màu. Shade tạo ra màu sắc sâu hơn và đa dạng hơn. Shade để ấn tượng mạnh và có thể áp đảo các màu khác.

Tone là màu sắc được tạo ra sau khi thêm màu xám vào để làm nhạt đi màu ban đầu. Tone là phiên bản tinh tế hơn của màu gốc.

Thuộc tính của màu sắc

Hue - Tông màu

Hue là tổ hợp của 12 màu sắc khác nhau trên bánh xe màu sắc. Hue chính là yếu tố sử dụng để chuyển hóa thành Tint, Shade, Tone đã nói ở trên bằng cách thêm các màu đen, trắng, xám vào các tông màu ban đầu.

Saturation - Độ bão hòa

Saturation không được tạo thành khi bạn trộn lẫn Hue với các màu sắc khác mà đơn giản chỉ là cách màu sắc được hiển thị dưới các điều kiện ánh sáng khác nhau. Saturation giúp miêu tả màu sắc đậm hay nhạt theo các cường độ ánh sáng mạnh - nhẹ khác nhau. Giá trị này còn được gọi là cường độ màu sắc.

Luminance - Độ sáng

Luminance là độ sáng hoặc tối của một màu sắc nào đó, thay đổi độ sáng tối các màu bằng cách kéo Luminance của chúng qua phải hoặc trái.

Các công cụ màu sắc

Hiện có rất nhiều lý thuyết và thông tin thực tế về cách kết hợp màu sắc tốt nhất và lí do tại sao. Thế nhưng khi đi vào nhiệm vụ chọn màu cụ thể cho thiết kế, việc sử dụng công cụ gợi ý luôn là ý tưởng hay, giúp bạn thực thi nhiệm vụ này nhanh chóng và dễ dàng.

Thật may, bạn có rất nhiều lựa chọn công cụ phối màu trên Internet. Dưới đây là cái tên nổi bật nhất:

Adobe Color

Một trong số công cụ màu được nhiều người ưa thích nhất khi thiết kế từ đồ họa thông tin tới biểu đồ hình tròn và nhiều hơn thế nữa, đó là Adobe Color (tên cũ: Adobe Kuler).

Công cụ online miễn phí này cho phép bạn nhanh chóng xây dựng bảng màu dựa trên cấu trúc màu. Một khi đã chọn được màu phù hợp trong bảng màu mong muốn, bạn có thể sao chép & dán code HEX hoặc RGB vào bất kỳ chương trình đang sử dụng.

Nó cũng bao gồm hàng trăm sơ đồ màu được kết hợp trước, cho bạn khám phá và sử dụng trong thiết kế. Nếu là người dùng Adobe, bạn dễ dàng lưu tác phẩm vào tài khoản.

Màu sắc là tinh hoa của nhân loại. Hãy học cách sử dụng màu sắc một cách thật hiệu quả trong công việc và cuộc sống, kết quả mang lại sẽ thật sự làm bạn hài lòng đấy.