Chuyên gia cảnh báo giảm cân có thể gây hại nhiều hơn lợi

Điều gì sẽ xảy ra nếu giảm cân không phải là chìa khóa để khỏe mạnh — mà thậm chí còn khiến mọi thứ trở nên tệ hơn?

Ngày càng nhiều bác sĩ cho rằng tư duy truyền thống tập trung vào giảm cân đã bỏ qua điều thực sự quan trọng: thói quen, sức khỏe tổng thể và sự chăm sóc nhân văn. Hầu hết mọi người khó duy trì cân nặng lý tưởng về lâu dài, và áp lực "phải gầy" có thể dẫn đến kỳ thị cân nặng, căng thẳng, thậm chí rối loạn ăn uống. Thay vào đó, các chuyên gia kêu gọi chuyển hướng sang mô hình chăm sóc dựa trên bằng chứng khoa học và lấy con người làm trung tâm, ưu tiên sức khỏe thực chất — không phải con số cân nặng.

Tái định hướng mục tiêu giảm cân

Theo một nghiên cứu mới được đăng tải trên tạp chí y khoa The BMJ , việc chỉ tập trung vào giảm cân có thể gây hại nhiều hơn lợi. Các nhà khóa học lập luận rằng dù việc giảm cân thường được coi là chìa khóa cải thiện sức khỏe, nhưng thực tế là quan điểm này quá hẹp — thậm chí gây hiểu lầm.

Tiến sĩ Juan Franco và cộng sự giải thích: "Hầu hết người có cân nặng cao khó duy trì kế hoạch giảm cân đáng kể chỉ bằng thay đổi lối sống. Đồng thời, nỗ lực giảm cân tiềm ẩn nhiều rủi ro, bao gồm củng cố định kiến tiêu cực về cân nặng" .

Nhóm nghiên cứu nhấn mạnh: Các thói quen lành mạnh như ăn uống khoa học và vận động vẫn cực kỳ quan trọng. Tuy nhiên, chỉ số cân nặng đơn thuần không phản ánh chính xác tình trạng sức khỏe tổng thể. Họ kêu gọi bác sĩ tập trung vào chăm sóc dựa trên bằng chứng, tôn trọng nhu cầu cá nhân, mục tiêu và hạnh phúc của bệnh nhân — bất kể thể trạng.

Giới hạn của thay đổi lối sống

Trong nhiều thập kỷ, chiến lược điều trị béo phì chủ yếu là cắt giảm calorie nạp vào cơ thể và tăng cường tập luyện thể dục. Nhưng nghiên cứu gần đây cho thấy những chỉ định này hiếm khi giúp giảm cân lâu dài. Quan trọng hơn, chúng không chứng minh được hiệu quả trong việc giảm nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ hay tử vong sớm.

Điều này không có nghĩa sống lành mạnh là vô ích — nó vẫn rất giá trị. Nhưng bằng cách chuyển trọng tâm khỏi mục tiêu cân nặng, tập trung vào chăm sóc cá nhân hóa và nhân văn, bác sĩ có thể hỗ trợ tốt hơn, cải thiện sức khỏe lâu dài và giảm kỳ thị mà nhiều bệnh nhân đối mặt.

Theo nhóm nghiên cứu, ám ảnh giảm cân cũng góp phần gây ra định kiến xã hội về cân nặng — thái độ, định kiến tiêu cực dựa trên ngoại hình. Điều này không chỉ ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tâm thần, mà còn liên quan đến rối loạn ăn uống, hình thành thói quen không lành mạnh và tăng cân.

“Kết quả nghiên cứu phản ánh nhận thức ngày càng tăng rằng cân nặng là thước đo sức khỏe không đầy đủ. Các cách tiếp cận thay thế như Health at Every Size (HAES) thừa nhận sức khỏe tốt có thể đạt được mà không cần giảm cân, và đã cho kết quả khả quan trong cải thiện hành vi ăn uống" .

Nhóm nghiên cứu kết luận:

• "Bác sĩ cần sẵn sàng thông tin cho bệnh nhân muốn giảm cân về lợi ích và rủi ro của các can thiệp, đồng thời giảm thiểu nguy cơ rối loạn ăn uống và tác động dài hạn đến chuyển hóa."
• "Cách tiếp cận lấy bệnh nhân làm trung tâm sẽ cung cấp dịch vụ tốt hơn nhờ phù hợp với hoàn cảnh cá nhân, đồng thời giảm định kiến cân nặng."
• "Lời khuyên của bác sĩ về ăn uống lành mạnh và vận động vẫn có giá trị vì chúng cải thiện sức khỏe. Mục tiêu chính là chăm sóc tốt bất kể cân nặng — không phải quan tâm ít đi, mà là thảo luận về lợi ích, rủi ro và điều quan trọng với chính bệnh nhân."

Dù các phương pháp nêu trên cần được đánh giá thêm qua những thử nghiệm lâm sàng quy mô lớn, bác sĩ có thể học hỏi để chăm sóc nhân văn và hiệu quả hơn cho bệnh nhân có thể trạng lớn.