Siêu trăng là gì?

Siêu trăng là gì?

Được coi là vệ tinh tự nhiên duy nhất của Trái Đất, Mặt trăng di chuyển xung quanh Trái Đất theo một quỹ đạo hình ovan. Khi di chuyển tới vị trí cực cận - có khoảng cách gần nhất với Trái Đất, kích thước của Mặt Trăng khi nhìn từ Trái Đất sẽ lớn hơn.

Đặc biệt khi Mặt Trời, Trái Đất và Mặt Trăng xếp thẳng hàng đúng thời điểm Mặt Trăng ở cận điểm. Mặt Trăng lúc đó sẽ sáng hơn và có kích thước lớn hơn nhiều khi nhìn từ Trái Đất, đó được gọi là hiện tượng Siêu trăng hoặc Siêu Mặt Trăng (Supermoon). So với kích thước của Mặt Trăng tại vị trí có khoảng cách xa nhất với Trái Đất trên quỹ đạo (điểm viễn địa), Mặt Trăng sáng hơn 30% và có kích thước lớn hơn 14% khi nhìn từ Trái Đất vào lúc xảy ra hiện tượng Siêu trăng.

Siêu trăng là một trăng non hoặc trăng tròn nằm tại vị trí cực cận - điểm gần nhất của Mặt Trăng so với Trái Đất trong quỹ đạo hàng tháng của nó. Nhà chiêm tinh, Richard Nolle, đã đặt ra thuật ngữ “supermoon - siêu trăng” từ hơn 30 năm trước, nhưng đến bây giờ nhiều người trong giới thiên văn học vẫn sử dụng nó.

Liệu rằng siêu trăng có phải là sự cường điệu hóa hay không? Chúng tôi cho rằng nó chỉ là văn hoá dân gian hiện đại. Chúng đã bước vào văn hóa đại chúng (như video nhạc của Sophie Hunger trong bài đăng này). Và chúng thực sự có thể gây ra các hiệu ứng vật lý, chẳng hạn như thủy triều lên cao hoặc xuống thấp.

Khi nào siêu trăng tiếp theo sẽ xuất hiện?

Theo định nghĩa của nhà chiêm tinh Richard Nolle, trăng non (New Moon) hay trăng tròn (Full Moon) di chuyển đến khoảng cách 362.146 km (225.027 dặm) của hành tinh Trái Đất, được đo từ trung tâm của Mặt Trăng và Trái Đất, để được coi là siêu trăng.

• Những sự thật về Full Moon - Trăng tròn có thể bạn chưa biết

Khi quan sát bằng mắt thường, có lẽ chúng ta sẽ thấy rằng siêu trăng không lớn hơn mặt trăng lúc bình thường là mấy (mặc dù trông nó có vẻ sáng hơn). Tuy nhiên, các đại dương Trái Đất cảm nhận được lực hấp dẫn của siêu trăng từ xa, gây ra thủy triều lên xuống.

Nhà chiêm tinh Richard Nolle đã định nghĩa siêu trăng như sau: "Siêu trăng là một trăng mới hoặc trăng tròn xuất hiện tại Mặt Trăng hoặc gần (khoảng 90%) điểm tiếp cận gần nhất của Trái Đất với một quỹ đạo cụ thể".

Đó là một định nghĩa khá mở, chính là lý do tại sao có rất nhiều siêu trăng. Dựa vào định nghĩa này, Nolle cho biết: Trung bình mỗi năm sẽ có từ 4 đến 6 siêu trăng. Một số siêu trăng là trăng tròn, còn một số khác là trăng non.

Bất kỳ trăng tròn hoặc trăng mới nào gần hơn 361.554,9 km (406,464 - 44,909.1 = 361,554.9) tính từ Trái Đất đều có thể là siêu trăng.

Một số nhà thiên văn học đã phàn nàn về tên gọi này... nhưng chúng tôi thích nó! Và nó đã đi vào văn hoá đại chúng. Ví dụ, Supermoon là ca khúc chủ đề trong album năm 2015 của Sophie Hunger. Đó là một bài hát hay! Hãy xem trong đoạn video dưới đây:

Vậy các nhà thiên văn học đã gọi hiện tượng này là gì trước khi gọi chúng là siêu trăng? Chúng tôi gọi chúng là trăng tròn ở cận điểm (perigee full moon) hoặc trăng non ở cận điểm (perigee new moon). Perigee - vị trí cận cực nghĩa là nằm gần Trái Đất.

Mặt trăng tròn, hoặc Trái Đất nằm đối diện với Mặt Trời, mỗi tháng một lần. Nó được là trăng non, nhiều hơn hoặc ít hơn mỗi tháng một lần. Và mỗi tháng, khi Mặt Trăng quay quanh Trái Đất, nó nằm gần nhất với Trái Đất. Điểm này được gọi là vị trí cực cận. Mặt Trăng luôn di chuyển ra vị trí xa nhất mỗi tháng một lần; điểm này được gọi là apogee - điểm xa quả đất nhất.

Không có nghi ngờ gì về điều đó. Supermoon - siêu trăng là một thuật ngữ hấp dẫn hơn so với trăng non hoặc trăng tròn.

Lần đầu tiên chúng tôi được làm quen với thuật ngữ siêu trăng trong năm 2011 khi các phương tiện truyền thông sử dụng nó để mô tả trăng tròn xuất hiện vào ngày 19 tháng 03 năm 2011. Ngày đó, Mặt Trăng tròn phù hợp với proxigee - vị trí gần nhất của năm - đến vị trí cận điểm, trăng tròn lớn nhất vào năm 2011.

Hình ảnh và chú thích thông qua NOAA.

Khoảng ba hoặc bốn lần một năm, trăng non hoặc trăng tròn trùng với thời gian trăng tròn - điểm gần nhất của Trái Đất. Sự kiện này thường được gọi là “perigean spring tide - cận điểm triều phát mùa xuân”. Sự khác biệt giữa cận điểm triều phát và thủy triều bình thường đối với tất cả các khu vực bờ biển là rất nhỏ. Trong hầu hết các trường hợp, sự khác biệt chỉ là một vài inch so với thủy triều bình thường.

Hình ảnh thông qua physicalgeography.net.

Trăng non (bên trái) và trăng tròn (bên phải) - khi Trái Đất và Mặt Trăng xếp thẳng hàng đúng thời điểm Mặt Trăng ở cận điểm - khoảng giữa thủy triều lên và xuống là lớn nhất. Đây được gọi là thủy triều mùa xuân. Một siêu trăng - trăng non hoặc trăng tròn ở vị trí gần Trái Đất nhất - nhấn mạnh các thủy triều.

Thủy triều mùa xuân sẽ đi kèm với siêu trăng. Thủy triều sẽ lớn hơn bình thường, trăng non vào tháng 04, tháng 05 và tháng 06 năm 2017 và trăng tròn tháng 12 năm 2017? Vâng, tất cả trăng tròn (và các mặt trăng non) kết hợp với Mặt Trời để tạo ra thủy triều lớn hơn bình thường, nhưng các trăng non lại tròn hơn bình thường (hoặc những trăng non nằm ở vị trí gần hơn bình thường) làm thủy triều dâng cao hơn.

Mỗi tháng, vào ngày trăng non, Trái Đất, Mặt Trăng và Mặt Trời đều cùng nằm trên một đường thẳng, Mặt Trăng ở giữa. Vị trí thẳng hàng này tạo ra những dòng thủy triều rộng, gọi là thủy triều mùa xuân. Thủy triều mùa xuân đặc biệt lên cao và xuống thấp trong cùng một ngày.

Trăng non gần nhất của năm xuất hiện vào ngày 25 tháng 05 và trăng tròn gần nhất của năm xuất hiện vào ngày 03 tháng 12 tác động mạnh vào thủy triều mùa xuân, khiến cho nó được gọi là cận điểm triều phát. Nếu bạn sống dọc theo bờ biển đại dương, hãy theo dõi thủy triều lên cao do xuất hiện trăng tròn ở cận điểm này.

Liệu thủy triều lên cao này có gây ra ngập lụt hay không? Có lẽ không, trừ khi tác động mạnh mẽ từ thời tiết đi kèm với cận điểm triều phát mùa xuân. Tuy nhiên, hãy để ý đến thời tiết, bởi các cơn bão có tiềm năng lớn làm nổi bật cận điểm triều phát mùa xuân.

Các ngày siêu trăng tròn nhất trong những năm qua và trong tương lai. Mặt trăng có chu kỳ định kỳ, chúng ta có thể tính được trăng tròn và trăng ở cận điểm trong khoảng thời gian một năm, một tháng và 18 ngày.

Tháng âm lịch đề cập đến khoảng thời gian giữa các trăng tròn, một khoảng thời gian trung bình là 29.53059 ngày. Một tháng Mặt Trăng gần Trái Đất nhất dựa vào việc trở về vị trí cực cận, khoảng thời gian 27.55455 ngày. Vì thế:

Trăng tròn và trăng ở cận điểm trong khoảng thời gian khoảng 413 ngày (một năm và 48 ngày). Vì vậy, chúng ta có thể tính ra được ngày các vệ tinh nằm ở vị trí gần nhất (<357.000 km) trong những năm vừa qua và tương lai:

Những ngày trăng tròn tính từ năm 2010 đến năm 2020:

• 30/01/2010 (356.593 km)
• 19/03/2011 (356.575 km)
• 06/05/2012 (356.955 km)
• 23/06/2013 (356.991 km)
• 10/08/2014 (356.896 km)
• 28/09/2015 (356.877 km)
• 14/11/2016 (356,509 km)
• 02/01/2018 (356.565 km)
• 19/02/2019 (356.761 km)
• 08/04/2020 (356.907 km)

Năm 2017, không có một ngày nào trăng tròn nằm ở vị trí cận điểm (<357.000 km) bởi vì tình trạng trùng hợp ngẫu nhiên của trăng tròn và trăng ở cận điểm sẽ không xảy ra (sau ngày 14 tháng 11 năm 2016) cho đến ngày 02 tháng 01 năm 2018. Trong tương lai, trăng tròn ở vị trí cực cận sẽ tiến đến gần 356.500 km - lần đầu tiên trong thế kỷ XXI (2001-2100) vào ngày 25 tháng 11 năm 2034 (356.446 km). Trăng tròn gần nhất nhất của thế kỷ XXI sẽ rơi vào ngày 06 tháng 12 năm 2052 (356.425 km). Tiện đây, một số nhà thiên văn học sẽ gọi tất cả các trăng tròn được liệt kê trên là proxigee full moon - trăng tròn proxigee.

Nhưng giống như nhiều người, chúng ta sẽ vui vẻ gọi chúng là "siêu trăng".

Ảnh được lấy từ trang EarthSky, một người dùng Facebook Rebecca Lacey ở Cambridge, Idaho.

Siêu trăng trông như thế nào? Hầu hết các nhà thiên văn học đều cho rằng bạn không thể phát hiện ra bất kỳ sự khác biệt nào bằng mắt thường giữa một siêu trăng và bất kỳ mặt trăng bình thường nào, mặc dù một số nhà quan sát lại nói rằng bạn có thể.

Trăng Đen là gì?

Có một vài định nghĩa về Trăng Đen. Nó có thể là lần trăng mới thứ ba trong một mùa thiên văn học có 4 lần trăng mới, hoặc là lần trăng mới thứ hai trong cùng một tháng dương lịch.

Chúng tôi chưa bao giờ nghe thấy thuật ngữ Black Moon - Trăng Đen cho đến đầu năm 2014.Trăng Đen không phải là một thuật ngữ thông dụng trong thế giới thiên văn học. Theo David Harper cho biết: "Trong những năm gần đây, thuật ngữ này trở nên phổ biến bởi các nhà chiêm tinh học theo tôn giáo Wicca".

Đây là tên dùng để chỉ lần trăng mới thứ hai xuất hiện trong cùng một tháng. Ví dụ, vào tháng 01 năm 2014, có hai trăng mới, siêu trăng thứ hai không chỉ là siêu trăng, mà còn được gọi là Trăng Đen. Vậy Trăng Đen có phải là siêu trăng hay không? - Câu trả lời là "Không".

Theo lý thuyết, Trăng Đen kế tiếp sẽ xuất hiện vào ngày 30 tháng 10 năm 2016. Sten Odenwald tại astronomycafe.net liệt kê một số tên khác cho siêu trăng mới thứ hai trong một tháng: Spinner Moon, Finder’s Moon, Secret Moon.

Trên thực tế không có một định nghĩa đơn lẻ nào được chấp nhận về Trăng Đen. Các thuật ngữ thường được sử dụng để ám chỉ về bất cứ hiện tượng nào có liên quan đến pha Trăng Mới:

• Lần trăng mới thứ hai trong một tháng dương lịch: Những lần Trăng Đen thuộc định nghĩa này xảy ra khá thường xuyên, cứ khoảng 2,5 năm một lần.
• Lần trăng mới thứ ba trong một mùa có 4 Trăng Mới: Các nhà thiên văn học chia một năm thành 4 mùa - xuân, hạ, thu, đông. Thường thì mỗi mùa có 3 tháng và 3 Trăng Mới. Nếu một mùa có 4 Trăng Mới thì lần trăng mới thứ ba được gọi là Trăng Đen.
• Một tháng dương lịch không có Trăng Mới: Điều này chỉ có thể xảy ra trong tháng Hai. Khi đó, tháng Một và tháng Ba mỗi tháng sẽ có 2 Trăng Mới, thay vì 1 Trăng Mới như thường lệ.
• Một tháng dương lịch không có Trăng Tròn: Khoảng 19 năm 1 lần, tháng Hai không có Trăng Tròn. Thay vào đó, tháng Một và tháng Ba lại có 2 Trăng Tròn.

Xem thêm:

• Mặt trăng có tuổi thọ khoảng 4,51 tỷ năm - lớn hơn chúng ta vẫn nghĩ và sự sống cũng vậy
• Cùng chiêm ngưỡng hình ảnh siêu Mặt Trăng tuyệt đẹp trên bầu trời Việt Nam và thế giới
• Tại sao Mặt Trăng nhìn to hơn, gần hơn khi ở chân trời?

Chúc các bạn vui vẻ!