Hotmail đã mãi mãi thay đổi Microsoft và toàn bộ thế giới email như thế nào?

Vũ An

Khoảng thời gian này 20 năm trước, vào ngày 29/12/1997, Bill Gates mang đến cho Microsoft món quà trị giá $450 triệu - một dịch vụ có tên Hotmail. Với thương vụ này, giá trị mua một startup Internet tất cả bằng tiền mặt lớn nhất vào thời điểm đó, Microsoft đặt chân vào thế giới còn rất nguyên sơ của dịch vụ email nền web.

Lần đầu được đưa ra vào năm 1996 bởi Jack Smith và Sabeer Bhatia với tên gọi HoTMaiL (ý chỉ HTML, ngôn ngữ của World Wide Web), Hotmail ban đầu được đưa vào dịch vụ MSN của Microsoft. Đã có những sai lầm. Đã nhiều tiền được chi ra. Tên thương hiệu thay đổi. Spam ngày càng phổ biến. Nhiều chữ kí email.

Màn hình đăng nhập từ ngày đầu tiên của HoTMaiL

Nhưng nhiều năm sau đó, Hotmail đã là người dẫn đường cho nhiều dịch vụ email trên nền web, mở ra kỉ nguyên sử dụng dịch vụ email miễn phí. Cùng với đó, Hotmail cũng khiến cho Windows thay đổi (đặc biệt là tạo ra Windows Server sau này) và tạo nền móng cho Windows bước vào trung tâm dữ liệu. Dịch vụ email đã trở thành bước đi đầu tiên của Microsoft mà sau này biến thành dịch vụ đám mây Azure.

Cựu giám đốc điều hành của Microsoft Marco DeMello, giờ là CEO của công ty bảo mật di động PSafe Technology, được giao nhiệm vụ quản lý việc đưa Hotmail vào MSN, là người quản lý chương trình MSN - câu trả lời của Microsoft tới America Online.

Trong buổi phỏng vấn với Ars, DeMello - sau trở thành giám đốc bộ phận bảo mật Windows và quản lý sản phẩm của Exchange trước khi rời Microsoft vào năm 2006 - nhớ lại, ngay sau khi được thuê để quản lý MSN vào 10/1996, ông được gọi lên Redmond để gặp Bill Gates. “Ông ấy giao cho nhóm chúng tôi nhiệm vụ tìm và tạo ra hệ thống email nền web miễn phí cho cả thế giới”.

Bạn có mail

Vào năm 1996, Web vẫn chưa được yêu thích. Hầu hết mọi truy cập Internet cá nhân đều thông qua các dịch vụ dial-up như AOL, MSN, CompuServe và EarthLink. Chỉ một số ít người may mắn mới có Internet “tốc độ cao” bằng kết nối ISDN nhưng nhiều công ty còn không kết nối hệ thống email doanh nghiệp của họ với Internet.

Dù đã có một số dịch vụ mail web từ ISP tích hợp với tài khoản host trên Web và Lotus cũng có giao diện Web gửi tới cc:Mail vào năm 1994, Hotmail và người đối thủ Rocketmail (sau trở thành Yahoo Mail) vẫn là những người đầu tiên cung cấp dịch vụ mail web miễn phí và kiếm tiền bằng quảng cáo.

Tới năm 1997, Hotmail đã có 9 triệu người dùng.

“Tôi đã nói rất rõ ràng, và điều này cũng hiển nhiên”, DeMello nói “rằng chúng tôi không thể tạo ra một dịch vụ mail Web trong khoảng thời gian Bill muốn”. Mua một dịch vụ sẵn có là giải pháp duy nhất, nhưng lại không mấy khi được các sếp của Microsoft dùng vì họ thường nghĩ theo kiểu dùng đồ “cây nhà lá vườn”.

Nhưng cuối cùng, “Bill cũng kí séc $450 triệu tiền mặt”, DeMello nói “và tôi chịu trách nhiệm đưa nó vào Microsoft”.

Không còn đường lùi

Trách nhiệm đó bao gồm một công việc rất phức tạp, đó là đưa một phần mềm chạy trên Unix - kết hợp giữa máy chủ FreeBSD miễn phí ở front-end và Sun Solaris trên SPARC ở back-end - vào môi trường Windows và đưa dịch vụ đó vào máy chủ Windows.

Windows NT Server vẫn chưa làm được việc đó vào năm 1997. Trong khi nhóm của DeMello phát triển giao diện cho môi trường Windows phù hợp với Hotmail, “chúng tôi là khách hàng của Windows Server”, ông nói “và ban đầu chúng tôi không vui vẻ gì mấy”.

Bất chấp áp lực phải đưa code vào Windows, DeMello nói “có nhiều việc chúng tôi phải làm - từ bảo mật tới quản lý bộ nhớ, tới cả chồng mạng TCP nữa - mà chúng tôi còn đang so sánh - đó là những gì chúng tôi có được từ Unix, từ NT và đó là lý do chúng tôi chưa thể chuyển dữ liệu được”.

Kiến trúc web của Hotmail trước khi chuyển phần front-end sang Windows 2000

Khi CEO của Sun Scott McNealy thường chế nhạo hệ điều hành máy chủ của Microsoft câu trả lời “không” đó như xát muối vào vết thương cho những người điều hành Microsoft. Để thay đổi điều đó phải mất 3 năm và phát triển thêm Windows 2000 Server. Nhóm của DeMello đã “làm việc với nhóm của [Dave] Cutler (kiến trúc sư Windows NT) vào thời điểm đó”, ông nói “đầu tiên là về quy mô - Internet Information Server - chồng mạng, chồng TCP, bộ nhớ và cách quản lý - và cả bảo mật khi truy cập các thư mục trên thiết bị ngay từ quy trình thực thi. Cuối cùng Cutler và nhóm của ông cũng thành công”.

Kiến trúc sau khi chuyển, cộng thêm Active Directory

Nhóm phát triển máy chủ của Microsoft và Hotmail còn hợp tác nhiều năm, đặc biệt là khi phát triển IIS, các yếu tố của dịch vụ Internet và Web của Windows. “Chúng tôi có các bản build được dùng để kiểm tra IIS - Hotmail luôn được dùng để thử”, DeMello nói, “nếu vượt qua bài thử với Hotmail thì bạn có thể tung nó ra - đó là bài kiểm tra rất căng thẳng với IIS”.

Việc vận hành Hotmail mang đến cho Microsoft trải nghiệm “cây nhà lá vườn” thực sự, quản lý một dịch vụ web toàn cầu - trải nghiệm mà DeMello tin rằng cũng chính là cách Microsoft vận hành Azure Cloud hôm nay. “Đó như thể cái bể không đáy về việc phải làm gì và không làm gì, như thế nào tốt, như thế nào hiệu quả và như thế nào không”, ông nói, “từ những việc nhỏ như thời gian phản hồi khi đăng nhập tới việc xử lý việc chia sẻ lượng lớn dữ liệu”.

Dù đã chuyển sang máy chủ Windows Web từ trước đó, hệ thống backend của Hotmail - máy chủ cơ sở dữ liệu và lưu trữ - phải tới năm 2004 mới chuyển sang Windows Server và SQL Server. Việc chuyển cũng ngày càng nặng nề khi nhu cầu lưu trữ tăng cao, và tốc độ chuyển tài khoản từ cơ sở dữ liệu này sang cơ sở dữ liệu khác và việc sao chép giữa các trung tâm dữ liệu cũng có giới hạn.

Hotmail cũng để lại dấu ấn của mình trên Office - không chỉ là người tiền nhiệm của Outlook.com. Outlook lần đầu phát hành chỉ vài tuần sau khi Microsoft mua lại Hotmail và phiên bản tiếp theo - Outlook ‘98 - phải thay đổi để thích ứng với Hotmail - dẫn tới cuộc chiến giao thức. “[Outlook] dùng giao thức MAPI [giao diện mặc định của Exchange]”, DeMello nói và mô tả MAPI tốt hơn TCP/IP, rằng nó là “một trong những thứ tuyệt vời nhất từng được tạo ra, sau đó chúng ta phải chuyển sang WebDAV. Vấn đề là giao thức nào sẽ chiến thắng”.

Trải nghiệm đau đớn

Việc chuyển từ Solaris sang Windows phải mất 3 năm. Dù trong quá trình đó không có sự cố nào nhưng DeMello nói rằng: “lệnh từ Bill Gates” là “không được để mất một mailbox nào” và chúng tôi đã làm thế. Thế nhưng vẫn có chuyện xảy ra.

Tăng quy mô máy chủ tới hàng triệu người dùng tức là trung tâm dữ liệu phải xử lý lượng lưu trữ ngày càng tăng. Lưu trữ cũng không phải rẻ. “Đây là vấn đề chi phí ổ cứng ngày càng tăng”, DeMello nói, “hãy nhớ là thời đó là năm 1997 tới 2000, bạn vẫn phải trả giá cắt cổ cho từng MB chứ đừng nói GB”.

Mùa hè năm 1999, Hotmail bị rò rỉ dữ liệu lần đầu tiên. Mỗi một tài khoản - vào lúc đó có khoảng 50 triệu tài khoản - đều có khả năng bị lỗi do một kịch bản trên máy chủ Hotmail, trao quyền truy cập bất kì tài khoản nào chỉ với một mật khẩu duy nhất “eh”. Một số nói rằng đã truy cập được nhờ bug này từ 2 tháng trước khi Microsoft phát hành bản vá. Một số cho rằng nhà phát triển Hotmail còn để lại cửa sau.

DeMello không bình luận gì nhưng nói rằng Hotmail đã luôn chú trọng tới vấn đề bảo mật và quyền riêng tư. “Chúng tôi cố gắng bảo vệ thông tin đăng nhập và củng cố chính sách mật khẩu. Chúng tôi muốn nói trước với người dùng rằng hãy bảo vệ mật khẩu của mình và email không phải phương tiện an toàn”.

Hotmail dùng Secure HTTP (HTTPS) và mã hóa SSL để bảo vệ thông tin đăng nhập, Microsoft cũng buộc khách hàng dùng mật khẩu phức tạp (không quá ngắn hay quá phổ biến) nhưng phần còn lại của dịch vụ vẫn dùng HTTP. “Chỉ khi xác thực mới cần tăng tốc phần cứng”, DeMello nói, “và việc đó phải trả giá rất cao. Bạn không thể chạy toàn bộ qua SSL được”.

Đến lúc nói lời chào Hotmail

Google Gmail và Yahoo đã buộc Hotmail phải cải tiến và cũng gây ra việc đổi tên thương hiệu. Để gây chú ý cho MSN khi tung ra Windows Vista vào năm 2005, Microsoft đổi tên nhiều dịch vụ của mình thành Windows Live. Hotmail đổi thành Windows Live Mail. Nhiều người dùng Hotmail còn bỡ ngỡ vậy là họ lại đổi thành Windows Live Hotmail.

Màn hình đăng nhập Windows Live năm 2005

Cùng với việc đổi tên, Microsoft cũng viết lại toàn bộ hệ thống front-end cho Hotmail, trước đây vốn dùng code Solaris viết bằng C++ và Perl. Việc viết lại bằng C# và ASP.NET cuối cùng lại đặt dấu chấm hết cho Unix trên Hotmail, và biến nó thành nhân vật chính cho các nền tảng của Microsoft - đưa họ tiến vào Office 365 và Azure Cloud.

Dù rất quan trọng với Microsoft với vai trò thử nghiệm cho nhiều thứ khác, chứ không mấy quan trọng với vai trò tạo ra doanh thu, nhưng Hotmail cũng có khi mang tiếng xấu, bị coi là nguồn gốc của mọi vấn đề tệ hại trên Internet.

Hotmail là nơi người ta tạo ra những tài khoản, hồ sơ giả. Là người tiên phong trong email HTML, người dùng Hotmail là những đích nhắm đầu tiên của kiểu tấn công giả mạo và tấn công tự động tải về. Khả năng lọc thư spam thì yếu kém. Chính điều đó khiến tài khoản Hotmail hay bị chặn và bị cho là thư spam, một phần là bởi tất cả thư trả về đều do hộp thư đến bị đầy.

Dù ghi nhận những gì Hotmail đã làm nhưng chúng ta cũng không có gì phải thương xót khi Hotmail đã ra đi. Outlook.com cũng khiến việc quên đi những ngày xưa cũ không mấy khó khăn gì.

Xem thêm:

Thứ Bảy, 20/01/2018 16:44

5 ★ 1 👨 2.175

#Hotmail