Smartphone giá rẻ có thể gặp vấn đề nghiêm trọng về quyền riêng tư

Trong nhiều năm, các báo cáo cho biết điện thoại thông minh giá rẻ đang được trang bị phần mềm gián điệp và thậm chí cả phần mềm độc hại. Thật không may, tình trạng đó vẫn không thay đổi, nhưng không phải lúc nào cũng dễ xác định liệu thứ bạn mua có phải là rủi ro hay không. Dưới đây là những điều cần biết về điện thoại thông minh giá rẻ và cách bạn có thể mua một thiết bị mới an toàn.

Tại sao smartphone giá rẻ lại có hại cho quyền riêng tư?

Nói một cách đơn giản, một chiếc điện thoại cần có chi phí sản xuất tối thiểu và một mức giá rẻ bất ngờ đồng nghĩa với việc bạn đang bán quyền riêng tư của mình để tiết kiệm thêm vài trăm ngàn. Tuy nhiên, dữ liệu bị đánh cắp của bạn có giá trị hơn nhiều so với chiếc điện thoại thông minh mới.

Theo Đại học Edinburgh, một số thương hiệu, bao gồm OnePlus, Oppo, Realme và Xiaomi, được cho là đã thu thập lượng lớn dữ liệu từ người dùng Trung Quốc mà họ không hề biết hoặc không được phép. Mặc dù điện thoại giá rẻ được bán trên thị trường quốc tế không sử dụng cùng một tính năng thu thập dữ liệu nhưng chúng được cài sẵn các ứng dụng của bên thứ ba cũng có thể thu thập dữ liệu.

Các thương hiệu do Mỹ sản xuất không phải lúc nào cũng tốt hơn. Blu, một thương hiệu điện thoại thông minh có trụ sở tại Miami, đã hai lần vướng vào các vụ bê bối về quyền riêng tư, liên quan đến việc các nhà cung cấp bên thứ ba thu thập dữ liệu và gửi đến máy chủ Trung Quốc, nhưng sự sơ suất liên quan đã khiến hàng trăm nghìn người dùng gặp rủi ro.

Bạn có thể trả nhiều tiền hơn để mua một chiếc điện thoại có quyền riêng tư tốt hơn. iPhone là lựa chọn số 1 về quyền riêng tư, có khả năng bảo vệ người dùng khỏi các cuộc tấn công từ bên ngoài, nhưng việc cài đặt ROM Android như CalyxOS hoặc GrapheneOS sẽ mang lại quyền riêng tư tốt nhất về tổng thể.

Điện thoại thông minh giá rẻ thu thập dữ liệu gì?

Điện thoại thông minh giá rẻ thu thập nhiều loại dữ liệu. Hầu hết dữ liệu không gây hại trực tiếp và tập trung vào những dữ liệu như số IMEI và địa chỉ MAC. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu khi xem xét OnePlus và những thương hiệu khác cũng phát hiện ra rằng, ở Trung Quốc, điện thoại thu thập thông tin về số điện thoại của từng người dùng, kiểu sử dụng ứng dụng, dữ liệu hiệu suất, lịch sử cuộc gọi và SMS, tọa độ GPS và số liên lạc.

Phần lớn dữ liệu này là Thông tin nhận dạng cá nhân (PII). Không rõ các thương hiệu này dự định sử dụng dữ liệu vào mục đích gì nhưng tốt nhất hãy đảm bảo rằng họ nhận được càng ít dữ liệu càng tốt. Bạn không bao giờ biết ai có thể xem dữ liệu của mình hoặc sau này họ có thể sử dụng dữ liệu đó như thế nào. Vì lý do đó, điều quan trọng là phải chọn lọc xem mình mua điện thoại của ai và sử dụng phần mềm nào.

Cách kiểm tra điện thoại thông minh để tìm phần mềm gián điệp

Nếu lo ngại rằng điện thoại của mình có thể không riêng tư như bạn nghĩ thì điều quan trọng là phải kiểm tra và xóa mọi phần mềm gián điệp trên thiết bị. Thật không may, một số điện thoại giá rẻ có những ứng dụng đáng ngờ không thể xóa. Trong một số trường hợp, bạn có thể cần phải gỡ bỏ hoàn toàn hệ điều hành. Để loại bỏ phần mềm gián điệp:

• Xóa bất kỳ ứng dụng nào bạn không nhận ra.
• Điều hướng đến Security and privacy > Other security settings > Device admin apps để kiểm tra các ứng dụng có quyền admin.
• Sử dụng ứng dụng chống phần mềm độc hại để quét phần mềm gián điệp.
• Theo dõi các triệu chứng của phần mềm gián điệp, như hao pin liên tục hoặc hoạt động chậm chạp.
• Hãy tìm những hành vi lạ như tắt máy hoặc khởi động lại ngẫu nhiên.

Nếu quá trình quét phần mềm độc hại và tìm kiếm phần mềm thủ công không cho ra bất kỳ phần mềm gián điệp rõ ràng nào nhưng bạn thấy các dấu hiệu chỉ ra có phần mềm gián điệp thì việc kích hoạt Safe Mode là cách tốt nhất để kiểm tra nguyên nhân gốc rễ. Safe Mode ngăn các ứng dụng của bên thứ ba chạy, vì vậy nếu điện thoại đột nhiên hoạt động ở Safe Mode, bạn sẽ biết rằng có thể mình đã cài đặt phần mềm gián điệp.

Có thể kích hoạt Safe Mode bằng cách giữ nút nguồn cho đến khi tùy chọn khởi động lại xuất hiện. Các tùy chọn này khác nhau tùy theo thiết bị nhưng nhìn chung, có thể khởi động vào Safe Mode bằng cách nhấn và giữ Power Off, rồi đợi tùy chọn Reboot to Safe Mode xuất hiện. Khi một tùy chọn xuất hiện, hãy nhấn vào nó và cho phép điện thoại khởi động lại.

Sau khi điện thoại khởi động lại, hãy thử sử dụng điện thoại và quan sát xem liệu các triệu chứng tương tự của phần mềm gián điệp có còn tồn tại hay không. Nếu đúng như vậy, điện thoại có thể bị lỗi hoặc phần cứng không đủ mạnh. Nhưng nếu nó đột nhiên hoạt động tốt trở lại, hãy điều hướng đến ứng dụng của mình trong Settings và gỡ cài đặt mọi thứ bạn không hoàn toàn tin tưởng. Bạn cũng nên:

• Kiểm tra thư mục Downloads và App List để tìm bất kỳ file hoặc ứng dụng nào bạn không nhận ra
• Chạy quá trình quét bằng ứng dụng chống phần mềm độc hại lần nữa, vì một số phần mềm độc hại có thể bỏ qua việc phát hiện bên ngoài Safe Mode

Nếu sự khác biệt về hiệu suất ở chế độ thông thường và Safe Mode vẫn tồn tại nhưng không thể khắc phục sự cố thì bạn chỉ có thể giải quyết bằng cách khôi phục cài đặt gốc cho thiết bị. Thông thường, bạn có thể khôi phục cài đặt gốc cho thiết bị của mình trong Settings bằng cách điều hướng đến System > Reset > Factory reset.

Làm sao để mua được smartphone không có phần mềm gián điệp?

Nếu có ý định mua và sử dụng điện thoại thông minh sẵn có, bạn sẽ không bao giờ đạt được quyền riêng tư hoàn hảo, nhưng có rất nhiều lựa chọn tuyệt vời.

Apple không cung cấp quyền riêng tư hoàn toàn nhưng bạn có thể tự bảo vệ mình khỏi hầu hết các phần mềm gián điệp bên ngoài bằng cách sử dụng iPhone. Các thiết bị Android có thương hiệu cũng khó có khả năng mang phần mềm gián điệp.

Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là các công ty như Apple và Samsung không thu thập một số dữ liệu. Nếu muốn có sự riêng tư hoàn hảo, bạn sẽ cần cài đặt một hệ điều hành khác. CalyxOS và GrapheneOS đều lý tưởng. Đầu tư vào một thiết bị có bootloader mà bạn có thể khóa lại, chẳng hạn như Google Pixel, cũng sẽ đảm bảo rằng tính bảo mật không bị cản trở bởi nỗ lực bảo vệ quyền riêng tư của bạn.

Và hãy nhớ rằng mọi ứng dụng bạn cài đặt đều có rủi ro đối với quyền riêng tư, bất kể bạn mua từ nhà sản xuất điện thoại thông minh nào hay sử dụng hệ điều hành nào. Nếu bạn không thoải mái với Google hoặc Meta, hãy tìm kiếm các ứng dụng thay thế, vì cho dù sử dụng điện thoại và hệ điều hành nào, chúng sẽ tiếp tục thu thập mọi dữ liệu được phép.

Sẽ luôn có những rủi ro đối với quyền riêng tư khi bạn truy cập Internet và tải xuống nhiều ứng dụng khác nhau, nhưng việc đưa ra quyết định đúng đắn về loại điện thoại thông minh bạn mua và hệ điều hành bạn sử dụng có thể tạo ra sự khác biệt to lớn.