5 kỹ năng cơ bản mọi người dùng PC đều nên biết

Bạn muốn trở thành một người dùng PC độc lập, không phải gọi IT mỗi khi gặp sự cố? Phần lớn các vấn đề thường gặp đều có thể tự xử lý nếu nắm được một số kỹ năng nền tảng. Dưới đây là 5 kỹ năng quan trọng mà bất kỳ ai dùng máy tính cũng nên biết – kèm gợi ý nơi để bạn bắt đầu tìm hiểu.

1. Truy cập BIOS/UEFI

BIOS (Basic Input Output System) hoặc UEFI (Unified Extensible Firmware Interface) trên các máy tính hiện đại chính là hệ thống cơ bản giúp máy khởi động, điều khiển phần cứng và tương tác với hệ điều hành.

Biết cách vào BIOS/UEFI sẽ giúp xử lý nhiều vấn đề ở mức thấp của hệ thống, chẳng hạn như bật/tắt Secure Boot – yếu tố ảnh hưởng đến việc cài đặt một số hệ điều hành.

• Cách vào BIOS (UEFI) trên Windows 10, cách khắc phục lỗi không vào được BIOS Win 10

2. Tạo và sử dụng USB Boot

Trong thời đại ổ đĩa quang gần như biến mất, USB boot trở thành công cụ thiết yếu. Đây là cách duy nhất để khởi động một máy tính có ổ cứng trống hoặc hỏng, cũng như bước đầu tiên trước khi cài đặt hệ điều hành.

Ngoài ra, USB boot còn cực kỳ hữu ích trong việc xử lý sự cố, ví dụ như quét và diệt các loại virus cứng đầu. Vì vậy, hãy chuẩn bị sẵn một vài chiếc USB và học cách tạo USB cài đặt Windows 11 hoặc Linux.

• Cách tạo USB Boot, USB cài Windows bằng Rufus

3. Cài đặt hệ điều hành từ đầu

Có USB boot rồi thì bước tiếp theo là cài hệ điều hành (OS). Ngày nay việc này đã đơn giản hơn rất nhiều so với thời kỳ DOS hay các bản Linux đời đầu.

Đặc biệt, với máy Windows mới thường bị cài sẵn nhiều phần mềm rác (bloatware), một bản cài đặt sạch (clean install) sẽ giúp hệ thống chạy mượt hơn thay vì tốn công gỡ bỏ từng ứng dụng không cần thiết.

• Hướng dẫn cài Windows 11, cài Win 11 bằng file ISO

4. Cài đặt và cập nhật driver

Hệ điều hành chưa đủ để khai thác hết phần cứng, mà cần tới driver . Với Windows 10/11, đa số driver sẽ được nhận diện và cài tự động. Tuy nhiên, đôi khi chính bản cập nhật Windows lại gây lỗi, lúc đó cần biết cách vào Device Manager để tự xử lý.

Một số phần cứng, điển hình là card đồ họa , nên luôn tải và cài driver trực tiếp từ nhà sản xuất để đảm bảo hiệu suất. Với macOS thì người dùng không cần lo lắng nhiều, còn trên Linux, việc cài driver thủ công (như với GPU NVIDIA) đòi hỏi phải làm thật cẩn thận.

• 5 cách cơ bản để update, cập nhật driver cho máy tính

5. Nhận diện và kết thúc tiến trình gây lỗi

Mọi chương trình chạy trên máy tính đều sinh ra tiến trình (process). Khi tiến trình gặp lỗi hoặc “ngốn” tài nguyên bất thường, hệ thống sẽ bị chậm hoặc treo.

Người dùng nên làm quen với công cụ quản lý tiến trình: Task Manager trên Windows, Activity Monitor trên macOS hoặc các công cụ tương tự trên Linux. Việc này không chỉ giúp phát hiện ứng dụng “có vấn đề”, mà còn cho phép tắt ngay tiến trình gây lỗi để máy hoạt động bình thường trở lại.

Nắm vững 5 kỹ năng trên, người dùng PC đã có thể tự tin xử lý hầu hết sự cố thường gặp, cũng như chủ động bảo trì máy tính hằng ngày mà không cần quá phụ thuộc vào IT.