Nghe thử âm thanh 4 chiều

Hầu hết các nội dung phát ở kênh cao trong công nghệ Pro Logic IIz là tiếng trong không gian, như tiếng vang vọng do trần nhà của phòng hòa nhạc.

Sơ đồ hệ thống âm thanh surround 7.1. Ảnh: Amazon.

Vài năm trước khi hệ thống âm thanh surround 7.1 ra đời, không ai lúc đó dám chắc sẽ có người sẽ mua nó cũng như không ai dám chắc liệu Hollywood sẽ hỗ trợ âm thanh 7.1 hay không. Nhưng có một điều mà tất cả mọi người đều biết: đó là sẽ có ngày một ai đó thậm chí sẽ còn sáng tạo ra hệ thống âm thanh nhiều kênh hơn.

Ngày đó cuối cùng cũng đến thật, khi mà hãng Onkyo công bố mẫu Receiver đầu tiên trong kế hoạch 6 receiver của mình tích hợp công nghệ Pro Logic IIz mới của hãng Dolby danh tiếng. Chữ "z" trong tên Pro Logic IIz nhằm đề cập chiều không gian Z, chiều dùng để mô ta chiều cao. Với một hệ thống loa 7.1 hay 5.1 sẵn có, công nghệ Pro Logic IIz cho phép thêm hai loa kênh cao nữa vào phía trên của hai loa kênh trái-phải phía trước. Giám đốc tiếp thị khách hàng của Dolby, ông Craig Eggers mô tả việc thêm kênh này "là một cách tăng không gian bao trùm để có được một âm thanh sâu hơn, rộng hơn và cao hơn".

Tuy nhiên, không phải ai cũng thích thú với việc bổ sung thêm loa vào hệ thống home theater vốn đã sẵn phức tạp. Chủ tịch hãng âm thanh Parasound, Richard Schram cho biết sự thêm thắt này sẽ làm xói mòn lòng tin của khách hàng vào ngành công nghiệp âm thanh. "Đây quả thực là một ví dụ về những tính năng vô bổ nữa mà người tiêu dùng không biết dùng làm gì", ông nói.

Tại sao lại là kênh cao?

Công nghệ Pro Logic II có thêm 2 kênh cao để diễn tả tiếng không gian.
Ảnh: Audiodesign.

Theo Giám đốc tiếp thị kỹ thuật Christophe Chabanne của hãng, công nghệ Pro Logic II trước đây hoàn toàn đủ khả năng hỗ trợ việc thêm các kênh khác. Vấn đề là không ai dám chắc sẽ phải thêm vào những kênh nào. Trong khoảng hơn 20 vị trí đặt loa khả dụng được Cộng đồng các kỹ sư về TV và phim ảnh (Society of Motion Picture and Television Engineers) khuyến nghị, hãng Dolby thấy rằng chỉ có các loa kênh cao ở phía trước là thỏa mãn một cách ổn định nhất các cuộc kiểm tra âm thanh. Mặt khác, việc bổ sung kênh này cũng khiến cho việc đi dây được dễ dàng hơn.

Hầu hết các nội dung phát ở kênh cao trong công nghệ Pro Logic IIz là tiếng trong không gian, ví như tiếng vang vọng do trần nhà của phòng hòa nhạc chẳng hạn. Công nghệ Pro Logic IIz sẽ trích xuất những âm dạng này bằng việc tìm kiếm những thông tin âm thanh xuất hiện trên tất cả các kênh nhưng lại không tập trung vào một kênh cụ thể nào.

Tuy nhiên, kênh cao cũng có thể được điều hướng. Nếu như Pro Logic IIz thấy rằng có thứ âm gì đó xuất hiện ở tất cả các kênh, nhưng có vẻ hơi thiên về kênh trái, thì nó sẽ điều hướng lên loa kênh cao ở bên trái. "Điều quan trọng nhất là những âm thanh nào vốn được gán chủ đạo ở kênh nào thì sẽ không xuất hiện trên kênh cao. Vì thế chắc chắn bạn sẽ không nghe thấy những tiếng bước chân hay tiếng chó sủa trên kênh này được", Chabanne cho biết.

Cũng như các cách thức điều biến khác của công nghệ Pro Logic II, Pro Logic IIz đơn giản chỉ hướng âm chứ không thay thế nó. Hoàn toàn có thể mã hóa các tín hiệu đặc trưng riêng để tận dụng lợi thế của kênh cao. Mặc dù các phòng thu Hollywood không ủng hộ kênh cao này, nhưng theo Chabanne, khả năng được chấp nhận trong ngành công nghiệp game là rất hứa hẹn. "Mặc dù chưa có ai hứa hẹn việc này, nhưng tôi sẽ rất ngạc nhiên nếu ngày nào đó thấy nó đột nhiên xuất hiện", ông nói.

Đối với ngành công nghiệp game, phần mềm mã hóa Pro Logic IIz sẽ được bán kèm theo đĩa và sẽ được tải vào trong hệ thống game ngay khi cho đĩa vào. Chabaane cho biết mã hóa Pro Logic IIz có thể hoạt động trên hầu như tất cả các hệ thống game, tuy nhiên ở thời điểm này nó đang được thiết kế để chạy mượt mà nhất trên PlayStation 3 và Xbox 360.

Ai ủng hộ kênh cao?

Onkio rất hào hứng với định dạng âm thanh mới. Ảnh: Trustedreviews.

Tại thời điểm giới thiệu công nghệ Pro Logic IIz, chỉ có Onkyo là hãng duy nhất công bố kế hoạch cụ thể của mình về việc sẽ cho ra mắt các A/V Receiver tích hợp Pro Logic IIz. Giám đốc sản phẩm Brian Sandifer cho biết các receiver này sẽ tập trung vào hai dạng: 7.1 và 9.1. Receiver 9.1 sẽ có 9 ampli để có thể điều chỉnh đầy đủ hệ thống 7.1 kèm thêm hai kênh cao. Còn các receiver 7.1 sẽ có 7 ampli để điều khiển hệ thống 5.1 cộng thêm hai kênh cao.

Bản thân chủ tịch Peter Tribeman của cả hãng sản xuất loa Atlantic Technology và công ty điện tử Outlaw Audio cũng tỏ ra rất hứng khởi với công nghệ loa kênh cao này. "Ứng dụng thêm các kênh này sẽ tạo một hiệu ứng đặc biệt với khả năng tái tạo một trường âm sâu và rộng hơn", ông cho biết.

Ông này vì thế cũng hứa hẹn sẽ ủng hộ bằng việc sẽ sản xuất những chiếc loa Atlantic Technology chuyên dụng cho kênh cao. Mặc dù vậy, theo hãng Dolby, tất cả các loa surround đều có thể lấy làm loa kênh cao nếu như nó phù hợp với các loa khác trong toàn bộ hệ thống âm thanh.

Thực ra không chỉ có Dolby mới nghĩ về kênh cao. Tại triển lãm CES đầu năm nay, ngay cạnh gian hàng demo công nghệ Pro Logic IIz là gian hàng của hãng DTS. Tại gian hàng demo này họ cũng đang xây dựng với mô hình công nghệ kênh cao mà họ gọi với cái tên là Neo:X. Hệ thống này vẫn đang tiếp tục được phát triển và DTS từ chối cung cấp thông tin chi tiết. Có vẻ như họ sẽ phát triển một hệ thống loa 10.1, trong đó có thêm hai loa cao phía trước và một loa cao trung tâm nằm phía sau.

Vả lại, cả hai hãng Dolby và DTS thực ra đều đang hướng tới công nghệ mà trước đây Yamaha đã phát triển từ 1986 khi hãng này ra mắt receiver đầu tiên hỗ trợ kênh cao (mà hãng gọi là "loa presence"). Công nghệ với tên gọi Cinema DSP của Yamaha này giả lập âm thanh tại nhiều vị trí với sự đo đạc rất cẩn thận của các kỹ sư của hãng, đã mang đến một lợi thế hơn hẳn mà Pro Logic IIz thiếu: đó là nâng tiếng thoại lên. "Bằng việc trộn một số lời thoại ở kênh giữa vào các loa presence, chúng tôi thực sự có thể nâng âm hình của lời thoại lên như được phát ra ngay trên màn hình", giám đốc đào tạo Phil Shea của hãng Yamaha Electronics cho bết. Nhưng âm thanh trong Cinema DSP lại bị xử lý âm học nhiều hơn so với Pro Logic IIz. Và thật ngạc nhiên là Shea tỏ ra rất hứng khởi về một cuộc cạnh tranh mới. "Tôi đang rất nóng lòng chờ đón cách tiếp cận của cả Dolby và DTS, vì nó sẽ làm cho người ta chú ý hơn tới công nghệ này", ông nói.

Một âm vực mới trong hệ thống home theater?

Công nghệ Cinema DSP giả lập âm thanh tại nhiều vị trí. Ảnh: Amazon.

Trong buổi thử nghiệm tại phòng thu của Dolby, giám đốc tiếp thị kỹ thuật Christophe Chabanne dùng một chiếc laptop chạy phần mềm giải mã Pro Logic IIz. Phần mềm này cho phép chọn giữa các hệ thống từ 2.0, 5.1, 7.1, và 5.1 với kênh cao, 7.1 với kênh cao. Một máy chơi game PlatStation 3 dùng làm nguồn phát và âm thanh được nghe qua hệ thống JBL LSR6325P-1 studio monitors và subwoofer JBL LSR4312SP.

Bắt đầu với game PS3 Ghost Recon: Advanced Warfare, một dạng game tìm diệt của quân đội, trong đó người chơi đóng vai lính đang bị trực thăng tấn công. Trong phòng nghe, tác giả bài viết cảm nhận rõ âm thanh trực thăng đầu tiên xuất hiện từ phía sau, rồi dân dần chạy vòng trên đầu. Khi ngẩng đầu lên, trên màn hình hiện rõ hình ảnh chiếc trực thăng, đúng như vị trí âm thanh mà nghe được. Sau đó hoàn toàn có thể cảm nhận rõ chuyển động của chiếc trực thăng bằng đôi tai của mình và có thể xác định vị trí của nó như thể nó đang bay vòng tròn trên đầu mình thật.

Hiệu ứng này quả thật rất ấn tượng, nhưng phần sau còn ấn tượng hơn. Chabanne mở đĩa phim hoạt hình Ratatouille (Chú chuột đầu bếp), trong đó có cảnh cơn mưa bão ào àt đổ xuống vùng ngoại Pháp. Với công nghệ Pro Logic IIz, bạn sẽ cảm tưởng như mình đang đứng giữa trời mưa ào ào vậy. Ở các hệ thống 5.1 và 7.1 thông thường, tiếng mưa thường nghe như được đến từ góc phòng, và nếu như được coi là chấp nhận được so với các hệ thống truyền thống trước đây thì giờ quả thật đã trở nên khó chấp nhận khi so sánh với công nghệ này. Kể cả khi xem The Lord of the Rings: The Two Towers, trong cảnh nhân vật đứng trên đỉnh với gió thổi vòng quanh, bạn cũng sẽ có cảm giác tương tự như thể gió đang thổi quanh mình.

Sau đó thử nghiệm tiếp tục với giọng hát một ca sĩ cổ điển trong bộ phim The Fifth Element (Thành tố thứ 5). Khi người ca sĩ cất lên bài hát Lucia di Lammermoor của Donizetti, kênh cao không tạo sự khác biệt đáng kể nào. Nhưng khi các nhạc cụ điện tử lên cao và giọng của ca sĩ trở nên vang vọng hơn, kênh cao bắt đầu có thêm những âm thanh tạo cảm giác như bạn đang đứng trước một phòng hòa nhạc thực thụ vậy. Dù sự khác nhau là rất nhỏ nhưng rất chuẩn xác. Các cảnh khác cũng vậy. Khi nội dung hoành tráng, thì âm thanh cũng hoành tráng, nhưng khi trở về cảnh thường, kênh cao cũng lui về bình thường và hầu như im tiếng. Sự khác biệt khi có kênh cao này đáng hơn nhiều so với sự khác biệt của việc nâng cấp hệ thống từ 2 kênh lên 4 kênh, hay từ hệ thống 5.1 lên 7.1. Kể cả việc nâng cấp từ 5.1 có kênh cao lên 7.1 có kênh cao thực sự cũng không đem lại sự khác biệt đáng kể nào.

Đến phần nghe stereo qua qua hệ thống Pro Logic IIz, cảm giác là cũng thú vị, nhưng nhiều khi cũng không ích lợi hơn nhiều. Chẳng hạn khi nghe Say My Name của Destiny’s Child, âm thanh nền nghe rộng hơn và bao quát hơn. Khi chơi một đoạn nhạc với đàn organ ống, âm thanh dường như được vang vọng từ một phòng nhạc với trần cao 15 mét trên đầu. Nhưng khi nghe những giai điệu countrry đơn giản của Carrie Underwood, không âm thanh nào được nghe thấy từ kênh cao cả. Điều khác biệt và cũng là điều hay của kênh này là ở chỗ kênh này không phát ra cái gì là thừa, không bị điều khiển nhân tạo, không bị hiệu ứng âm thanh giả tạo, và nếu như âm thanh không phải từ trên cao, nó sẽ không phát ra âm nào cả.

Liệu âm cao có đáng có?

Tác giả bài viết này chưa từng quá hào hứng với hệ thống âm thanh 7.1 mà chỉ bật nó khi cần phải đánh giá hệ thống này hoặc khi nghe một vài phim Blu-ray được mã hóa theo định dạng này.

Nhưng việc thiết lập hệ thống Pro Logic IIz lại là một trải nghiệm khác. Một khi bạn đã nghe qua những hiệu ứng mà kênh cao mang lại, các hệ thống 5.1 hay 7.1 sẽ trở thành dĩ vãng. Và các audiophile chuyên về âm thanh surround khi nghe thử công nghệ Pro Logic IIz sẽ ngay lập tức nhận ra rằng âm thanh từ hệ thống home theater mà họ vẫn thường nghe hàng ngày quả thật vẫn đang thiếu thiếu một cái gì đó và vẫn chưa thật đầy đủ.