Linux tròn 34 tuổi: Hành trình từ sở thích cá nhân đến hệ điều hành toàn cầu

Cách đây đúng 34 năm, một trong những dự án phần mềm quan trọng nhất thế giới đã khởi đầu chỉ bằng một dòng chia sẻ khiêm tốn trên Usenet. Đó chính là Linux kernel. Khi ấy, chàng sinh viên 21 tuổi Linus Torvalds chỉ coi Linux là “một thú vui nho nhỏ, chẳng bao giờ thành dự án lớn hay chuyên nghiệp”. Nhưng hóa ra anh ấy đã lầm – một sự nhầm lẫn thật ngọt ngào.

Những bước đi đầu tiên

Torvalds bắt đầu viết nhân Linux như một dự án cá nhân vào tháng 4/1991. Đến tháng 7, ông đã có ý tưởng phát triển các tính năng cấp người dùng như driver thiết bị và ổ cứng. Một số cột mốc đáng chú ý khác gồm việc port bash và gcc. Đến tháng 9/1991, Torvalds phát hành mã nguồn đầu tiên – phiên bản 0.01 – cho một nhóm nhỏ người dùng.

Điều thú vị là phiên bản 0.01 này không thể chạy được, nó chỉ là mã nguồn mà thôi. Torvalds chia sẻ rằng mình tung ra phiên bản này đơn giản như một “tín hiệu” dành cho những ai quan tâm. Ngoài ra, Linux giai đoạn đầu còn phụ thuộc chặt chẽ vào kiến trúc i386 và trình biên dịch GCC. Sau này, khi ra mắt Linux kernel 3.8 vào năm 2012, i386 đã chính thức bị loại bỏ.

Từ kernel “chỉ để vọc” đến hệ điều hành hữu dụng

Tháng 10/1991, Linux 0.02 ra đời – lần đầu tiên kernel này thực sự chạy được. Dù vẫn đầy lỗi, thiếu driver, chưa hỗ trợ ổ mềm…, nhưng nó đã có thể vận hành bash, gcc và các công cụ GNU cơ bản.

Đến tháng 12/1991, phiên bản 0.11 ra mắt đánh dấu bước ngoặt khi bổ sung demand loading, chia sẻ code/data, driver tốt hơn, hỗ trợ nhiều bàn phím và đồ họa. Đặc biệt, lần đầu tiên có các chương trình quan trọng như mkfs, fsck và fdisk, giúp người dùng cài đặt Linux mà không còn phải phụ thuộc vào Minix.

Sức mạnh từ cộng đồng

Từ đây, Linux không còn là nỗ lực đơn lẻ của Torvalds. Nhiều lập trình viên khác bắt đầu đóng góp, ví dụ như tính năng POSIX job control của tytso. Cùng thời điểm, danh sách thư điện tử “Linux-activists” và các máy chủ FTP mirror ra đời, giúp cộng đồng dễ dàng trao đổi và tải về.

Một thách thức lớn là tối ưu để chạy trên máy tính ít RAM, và chính nhu cầu này đã dẫn Torvalds đến giải pháp disk-paging. Bản quyền ban đầu của Linux khá kỳ lạ: vừa thoáng, vừa hạn chế (không cho phép trao đổi tiền bạc). Sau đó, Torvalds đã thay đổi để cộng đồng có thể tự do phát triển mạnh mẽ hơn.

Tháng 1/1992, Linux 0.12 ra mắt, ổn định hơn nhiều và tích hợp các tính năng quan trọng như VM (paging ra đĩa) và job control. Từ đây, Linux vượt trội hơn hẳn Minix, nhanh chóng thu hút sự chú ý lớn. Sau đó, số hiệu phiên bản cũng “nhảy cóc” từ 0.12 lên 0.95 để phản ánh bước tiến này.

Hành trình 34 năm và tương lai

Kể từ những ngày sơ khai đó, Linux đã đi một chặng đường dài. Vừa mới đây thôi, bản RC3 của Linux 6.17 đã được tung ra.

Dù Linux chỉ chiếm khoảng 5% thị phần máy tính cá nhân, nhưng nền tảng này đã thống trị trong nhiều lĩnh vực khác:

• Chạy trên hầu hết các máy chủ và hạ tầng điện toán đám mây
• Là nền tảng của gần như tất cả siêu máy tính trên thế giới
• Xuất hiện trong vô số thiết bị nhúng
• Và quan trọng hơn cả, Linux chính là trái tim của Android – hệ điều hành di động phổ biến nhất hành tinh.

Từ một “dự án vọc vạch cho vui”, Linux đã trở thành xương sống cho cả thế giới công nghệ. Và hành trình ấy chắc chắn sẽ còn tiếp tục.