Kẻ hạ giá IT

Sridhar Vembu là một người nguy hiểm. Nếu Zoho của ông thành công, nhiều người sẽ mất rất nhiều tiền: lập trình viên, tư vấn và những người khác.

Sridhar Vembu, người gốc Ấn Độ, là Giám đốc và đồng sáng lập AdventNet, công ty sở hữu Zoho.com – một bộ các ứng dụng theo nhu cầu online. Ông đang nỗ lực trở thành phần mềm của Micheal Dell, nhà sáng lập hãng máy tính Mỹ Dell.

AdventNet không có sự lừa lọc trong suy nghĩ. Thay vào đó, ông muốn xóa bỏ cái ông vẫn gọi là “value-pad”, tạm dịch là “đệm giá trị”, từ mảng công nghệ thông tin (IT) doanh nghiệp nói chung và phần mềm doanh nghiệp nói riêng: Ông nghĩ tất cả hàng triệu đô la này bị lãng phí cho các cấu trúc sản xuất, makerting kém hiệu quả, và chưa hết, cả các tiêu chuẩn quyền sở hữu. “Trong thế giới IT doanh nghiệp”, ông nói, “cuộc cách mạng chi phí rẻ là kinh doanh rất mở”.

Vembu có lẽ chỉ có một hy vọng thành công là trở thành phần mềm Micheal Dell (lựa chọn), người đã tạo hàng hóa rất nhiều cho mảng kinh doanh phần cứng IT. Với doanh thu mỗi năm 60 triệu USD và khoảng 900 nhân viên, công ty của Vembu chỉ là một giọt nước trong đại dương 3,4 nghìn tỷ USD mà hãng nghiên cứu Gartner nghĩ các công ty sẽ chi tiêu cho IT trong năm nay. Và các sản phẩm ông Vembu dự định đập vỡ thị trường IT - một bộ ứng dụng chào bán trực tuyến dành cho các doanh nghiệp nhỏ - còn kiếm được nhiều tiền với số người đăng ký sử dụng đáng kể: khoảng 1 triệu. Hơn nữa, tham vọng của ông đối với Zoho, như ông gọi là bộ (suite) ứng dụng văn phòng trực tuyến, có thể đánh dấu khởi đầu của sự kết thúc những năm béo bở của các công ty IT phương Tây, đặc biệt cho những người bán phần mềm.

Người kỹ sư điện 40 tuổi này không định là người phá đám. Ông đã tốt nghiệp Học viện Công nghệ Madras Ấn Độ ở Chennai, một trong những trường kỹ thuật hàng đầu Ấn Độ và bắt đầu sự nghiệp là một giảng viên. Song sau đó ông sang Mỹ và theo học ở Đại học Princeton. Sau khi nhận bằng tiến sĩ năm 1994, ông thẳng đến thung lũng công nghệ cao Silicon Valley. Đây là nơi có thể tận dụng một cơ hội to lớn: “Tôi bị thuyết phục rằng có điều gì đó lớn lao sắp xảy ra với phần mềm ở Ấn Độ”, ông giải thích, “Tôi muốn là một phần trong đó”.

Thậm chí ngày nay, nhiều người sẽ không đồng tình với những lời này. Các công ty IT Ấn Độ có lẽ là rất giỏi trong việc sản xuất mã (code) khách hàng và duy trì hệ thống máy vi tính. Song nhiều công ty đã ở vị trí đó quá lâu, không giỏi trong việc đưa ra các chương trình có thể bán được. Vào giữa những năm 1990, các quỹ đầu tư mạo hiểm đã đối xử lạnh nhạt với Vembu khi ông quanh quẩn muốn mua dự án kinh doanh phần mềm giúp quản lý mạng viễn thông.

Sự từ chối này, Vembu nói, đã đưa ông đến hành động đúng: căn cơ và tồn tại độc lập. Khi họ thành lập công ty năm 1996, ông và 5 đồng nghiệp của mình phải sử dụng tiền của mình. Chẳng có tiền để mà lãng phí - không như nhiều người khác vào thời điểm chóng mặt đó - họ đặt AdventNet ở Pleasanton, cách Silicon Valley một giờ đồng hồ lái xe về phía Đông và rẻ hơn rất nhiều. Ngay cả ngày nay họ cũng chỉ có hơn chục nhân viên ở đó; phần còn lại là ở Chennai. Tiết kiệm từng đồng xu như vậy cho phép công ty sống sót khi quả bong bóng viễn thông bùng nổ năm 2001.

Không có nhà đầu tư bên ngoài nào, công ty AdventNet có thể chuyển sang một kinh doanh khác. Nếu có các quỹ đầu tư mạo hiểm can dự vào, có lẽ họ đã giết một số trong 18 ứng dụng dựa trên nền tảng web mà AdventNet đã phát minh ra dưới cái tên Zoho. Một số ứng dụng tương tự như các dịch vụ mà Google đã cung cấp và sẽ được Microsoft cung cấp.

Bộ ứng dụng văn phòng trực tuyến Zoho

Zoho là bộ ứng dụng văn phòng trực tuyến từ soạn thảo văn bản, bảng tính cho đến chat, e-mail, Wiki, quản lý quan hệ khách hàng... Zoho cho để người dùng sử dụng miễn phí các ứng dụng trong một thời gian ngắn sau đó tính phí hàng tháng qua đăng ký. Zoho có khoảng 1 triệu người đăng ký cho đến nay

Nhưng Zoho không chỉ là sao chép các ứng dụng của Google. Đó là bộ ứng dụng chương trình nền tảng web toàn diện nhất dành cho các doanh nghiệp nhỏ, bao gồm các dịch vụ theo dõi nhân viên và khách hàng của công ty. Hơn nữa, mặc dù không muốn kiếm tiền bằng quảng cáo, ông muốn giữ giá dành cho các khách hàng doanh nghiệp là hạ nhất. Chẳng hạn, ứng dụng của Zoho dành cho quản trị mối quan hệ khách hàng (CRM) khởi điểm là 12 USD/người dùng doanh nghiệp/tháng.

Nếu ông Vembu vẫn mong kiếm ra tiền thì đó là nhờ cái cách tiết kiệm của công ty ông. Quan trọng hơn, ông nói, phần mềm và các trung tâm dữ liệu của Zoho được thiết lập vì hiệu quả. Công ty chi rất ít cho tiếp thị. Và họ sử dụng công nghệ miễn phí do những người khác phát triển ở bất cứ nơi nào có thể. Thuê bao của họ, chẳng hạn, có thể sử dụng dịch vụ xác thực của Google để đăng nhập Zoho.

Trên mảnh đất của những người khổng lồ

Song trước khi AdventNet có thể làm chấn động ngành IT doanh nghiệp, họ sẽ phải cẩn thận để các đối thủ lớn hơn sẽ không vắt ép mình. Ông Vembu nói mặc dù người đi đầu thị trường về CRM trực tuyến Salesforce.com đã làm rất nhiều để phổ biến các ứng dụng web, họ vẫn là nhà cung cấp phần mềm truyền thống hơn với chi phí tiếp thị và doanh số khổng lồ. Còn Microsoft, đã trưởng thành từ bán phần mềm truyền thống, sẽ gặp thời điểm khó khăn để thành công trực tuyến. Ông nghĩ Google không chắc sẽ đầu tư nhiều vào các ứng dụng doanh nghiệp bởi lợi nhuận trên mỗi nhân viên thấp hơn nhiều so với mảng kinh doanh quảng cáo trực tuyến của họ.

Trong bối cảnh kinh doanh với giá cả đắt đỏ và khoản thu về eo hẹp, không rõ Zoho sẽ giành chiến thắng như thế nào với giá rẻ, ít nhất với các khách hàng lớn. Chi phí cao vì một lý do: Các ứng dụng doanh nghiệp là những con dã thú phức tạp; họ yêu cầu các nhà lập trình biết về kinh doanh và ứng dụng rất đắt. Còn khách hàng phải được thuyết phục rằng họ có thể giao phó kinh doanh của họ cho phần mềm. Và họ cần nhiều người đồng lòng, cả ở trong triển khai và chạy chương trình. Nhưng ông Vembu không hề bối rối: “Chúng tôi đã nghe về điều này trước đây từ những công ty như Digital Equipment và Sun Microsystems. Nhưng hãy xem Dell đã làm gì với họ”.

Ông Vembu có lẽ quá căn cơ vì có lợi cho mình. Song phần mềm doanh nghiệp là nhiều hơn chỉ là mã: đó là một hệ sinh thái hoàn toàn và nó sẽ không biến mất nhanh chóng. Những người ở “chiếu trên” không có lý do để thư giãn đâu. Zoho hay những công ty non trẻ ở một nền kinh tế mới nổi khác sẽ giành được lợi thế về IT doanh nghiệp, ít nhất họ có lẽ sẽ rất thành công ở thị trường của họ. Và một số doanh nghiệp hàng đầu ở thế giới giàu có sẽ hỏi liệu họ có đang chi tiêu quá nhiều. Như ông Vembu nói: “Giá của Ấn Độ hoặc Trung Quốc sẽ trở thành giá thế giới một cách có hiệu quả”.