“Âm thanh vòm ảo” có thật sự là âm thanh vòm? Sự thật khiến nhiều người bất ngờ

Nếu từng dùng tai nghe hay loa soundbar, chắc hẳn bạn đã gặp tính năng gọi là “virtual surround” (âm thanh vòm ảo). Cái tên của công nghệ này ngợ liên tưởng có vẻ như bạn có thể trải nghiệm âm thanh vòm chỉ với hai loa stereo hoặc một thanh soundbar nhỏ gọn. Nhưng liệu “ảo” có thay thế được “thật”? Câu trả lời là: không hẳn .

Âm thanh vòm ảo bản chất là gì?

Trên lý thuyết, công nghệ này hứa hẹn mang đến trải nghiệm giống hệ thống loa 5.1 hoặc 7.1, nhưng chỉ cần một cặp loa hoặc một soundbar. Nghe hấp dẫn đấy chứ! Bởi vì dàn loa thật sự thì đắt đỏ, cồng kềnh và mất công lắp đặt.

Nhưng nếu công nghệ ảo thực sự thay thế được, tại sao người ta vẫn đầu tư vào hệ thống âm thanh vòm truyền thống?

Âm thanh vòm ảo dựa trên tâm sinh lý học thính giác (psychoacoustics) – tức là “đánh lừa” não bộ để bạn nghĩ rằng âm thanh đến từ nhiều hướng.

Các kỹ sư âm thanh điều chỉnh thời gian, pha và cân bằng tần số để tạo cảm giác như âm thanh phát ra từ sau lưng hoặc trên đầu. Vì con người chỉ có hai tai, bộ não phải xử lý những khác biệt nhỏ giữa hai bên để suy ra vị trí âm thanh. Virtual surround tận dụng cơ chế này để mô phỏng trải nghiệm “đa chiều”.

Vì sao không thể bằng hệ thống thật

Vấn đề lớn nhất: thiếu loa vật lý . Công nghệ ảo chỉ dùng 2 loa để giả lập công việc của 5–7 loa, đồng nghĩa với việc không có kênh âm thanh riêng biệt , khiến nhiều chi tiết không thể tái hiện chính xác.

Âm thanh từ phía sau là khó “giả” nhất, bởi tai người rất nhạy với hướng trước – sau. Còn âm thanh phía trên, như máy bay trực thăng bay qua trong phim Dolby Atmos, gần như bất khả thi nếu không có loa đặt trên trần.

Ngoài ra, điều kiện phòng cũng ảnh hưởng. Hệ thống surround thật cho phép căn chỉnh vị trí loa theo phòng, trong khi surround ảo bị giới hạn nhiều hơn.

Khi nào âm thanh vòm ảo phát huy tác dụng

Không thể thay thế hệ thống surround thật, nhưng công nghệ này vẫn hữu ích. Nó giúp mở rộng trường âm thanh , tạo cảm giác “đắm chìm” hơn so với stereo thông thường.

• Tai nghe là môi trường lý tưởng nhất, vì không bị ảnh hưởng bởi âm học phòng. Ví dụ: Spatial Audio trên AirPods mang lại trải nghiệm xem phim rất sống động.
• Soundbar hoặc loa máy tính gần tai cũng có thể cho hiệu quả khá ấn tượng, miễn là bạn ngồi đúng vị trí “điểm ngọt” (sweet spot).

Tuy nhiên, đây không phải giải pháp tốt cho việc xem phim đông người, vì hiệu ứng sẽ giảm đáng kể nếu lệch vị trí.

Lựa chọn thay thế thực sự

Nếu muốn âm thanh vòm đúng nghĩa , thì không gì thay thế được một dàn loa thật 5.1 hay 7.1, kể cả bản cơ bản.

Soundbar hiện đại với nhiều driver riêng biệt, thiết kế thông minh để phản xạ âm thanh vào tường, cũng là một lựa chọn dung hòa. Ngoài ra, hệ thống lai (hybrid) có thêm loa vệ tinh không dây phía sau cũng mang lại trải nghiệm “chuẩn vòm” mà vẫn gọn gàng hơn.

Âm thanh vòm ảo không phải trò bịp , nhưng tên gọi và cách quảng bá dễ gây hiểu lầm. Nó không thể thay thế âm thanh vòm thực thụ, nhưng vẫn có giá trị riêng – giúp nâng trải nghiệm nghe nhìn lên một tầm cao hơn mà không cần nhiều thiết bị.