Hàng trăm câu chuyện lịch sử hư cấu xuất hiện trên Wikipedia suốt 10 năm mà không ai hay biết

Hôm ấy là một ngày đẹp trời, Yifan, một tiểu thuyết gia thể loại giả tưởng, đang lục lõi Wikipedia tiếng Trung để tìm kiếm nguồn cảm hứng về lịch sử. Anh tìm thấy câu chuyện về mỏ bạc Kashin, điều mà anh lần đầu tiên nghe thấy.

Theo trang Wikipedia, mỏ bạc này được đưa vào hoạt động bởi Công quốc Tver, một quốc gia độc lập từ thế kỷ 13 đến thế kỷ 15. Sau này, nó đã phát triển thành một trong những ngành công nghiệp hiện đại lớn nhất thế giới, có quy mô ngang một thành phố. Mỏ bạc được khai thác bởi 30.000 nô lệ và 10.000 công nhân tự do.

Sự giàu có mà mỏ bạc Kashin mang lại khiến nó trở thành nguồn tài nguyên quan trọng của các hoàng tử của Tver nhưng cũng cám dỗ các công tước quyền lực của Moscow. Hàng loạt cuộc chiến đã nổ ra từ năm 1305 đến năm 1485. Sau khi Công quốc Tver sụp đổ, Đại công quốc Moscow chiếm quyền khai thác mỏ Kashin cho tới thế kỷ 18 thì đóng cửa vì mỏ đã bị cạn kiệt.

Yifan bị cuốn hút bởi câu chuyện khu mỏ Kashin và chiến tranh Tver-Moscow. Anh cố gắng lục lọi thêm để tìm hiểu về tính cách của các quý tộc và kỹ sư cũng như lịch sử xung quanh khu mỏ bị lãng quên này. Yifan tìm thấy hàng trăm bài viết liên quan mô tả giải đoạn lịch sử mờ mịt của người Slavic này. Tất cả bài viết đều có giọng điệu buồn tẻ và mang tính gợi ý, đậm chất Wikipedia.

Càng tìm hiểu sâu Yifan càng cảm nhận thấy có gì đó không ổn. Những phiên bản tiếng Nga của các bài viết trong thời kỳ ấy đều ngắn hơn so với các bài viết tương đương trên phiên bản tiếng Trung. Thậm chí, có những bài viết phiên bản tiếng Nga còn không hề tồn tại.

Cuối cùng, sau khi đối chiếu kỹ càng, Yifan nhận ra không hề có sự tồn tại của mỏ bạc Kashin (mặc dù đây là một thị trấn hoàn toàn có thật tại Tver Obalst, Nga). Yifan đã phát hiện ra một trong những trò lừa bịp lớn nhất trong lịch sử Wikipedia.

"Các bài viết trên Wikipedia tiếng Trung chi tiết hơn Wikipedia tiếng Anh và cả Wikipedia tiếng Nga", Yifan viết. "Các nhân vật không tồn tại trong Wiki tiếng Nga, tiếng Anh nhưng lại xuất hiện trong Wiki tiếng Trung. Thậm chí, những nhân vật này được trộn lẫn với nhân vật lịch sử có thật để chẳng ai phân biệt ra đâu là thật đâu là giả. Ngay cả một cuộc chiến kéo dài nhiều năm giữa Tver-Moscow xoay quanh mỏ bạc Kashin cũng không hề tồn tại".

Ngay sau đó, một cuộc điều tra đã được Wikipedia tiến hành. Kết quả là toàn bộ vụ việc được đạo diễn bởi một người phụ nữ Trung Quốc.

Kể từ năm 2010 tới nay, người phụ nữ có biệt danh Zhemao này đã dùng nhiều tài khoản để làm sai lệch lịch sử của triều đại nhà Thanh và lịch sử nước Nga. Hiện tại, tất cả các tài khoản liên quan tới vụ việc đều đã bị cấm trên Wikipedia tiếng Trung.

Trong hơn 10 năm Zhemao đã viết 206 bài và đóng góp vào hàng trăm bài viết liên quan tới lịch sử nước Nga. Hàng triệu từ đã được Zhemao viết để tạo ra những câu chuyện, nhân vật lịch sử hư cấu. Cô tưởng tượng ra những cuộc chiến tranh, những câu chuyện lịch sử và kinh tế vô cùng chi tiết.

Tất cả những thứ đó được Zhemao đưa vào Wikipedia bằng phong cách viết nhàm chán, đậm chất bách khoa toàn thư Wikipedia. Một số người đề nghị tặng cho Zhemao danh hiệu tiểu thuyết gia.

Theo nguồn tin chưa được xác thực, Zhemao là con gái của một nhà ngoại giao Trung Quốc công tác tại Nga. Cô ta có bằng cấp về lịch sử nước Nga và trở thành công dân Nga sau khi kết hôn với một người Nga.

Cô bắt đầu sự nghiệp trong lĩnh vực tạo ra các bài viết hư cấu về lịch sử vào năm 2010. Đầu tiên, cô tạo ra các bài viết, những câu chuyện sai sự thật liên quan tới Hòa Thân, một vị quan tham nổi tiếng thời nhà Thanh. Cô bắt đầu xuyên tạc lịch sử nước Nga vào năm 2012. Dựa trên những cuộc chiến đẫm máu có thật giữa hai quốc gia đầu tiên của người Slavic, Zhemao tạo ra nhiều câu chuyện bịa đặt về lịch sử nước Nga trên Wiki tiếng Trung.

Trên trang Wiki tiếng Anh, Zhemao đã đăng tải lời xin lỗi. Cô thừa nhận rằng cô chỉ là một bà nội trợ với bằng trung học. Các bài viết của Zhemao được cô tạo ra để lấp đầy những khoảng trống do những bài viết đầu tiên mà cô chỉnh sửa để lại.

"Người ta thường hay nói rằng để che đậy một lời nói dối cần hàng nghìn lời nói dối khác. Tôi đã miễn cưỡng xóa hàng trăm nghìn từ mà tôi đã viết nhưng kết quả là tôi đã mất hàng triệu từ và một vòng kết nối bạn bè học thuật sụp đổ", Zhemao viết. "Thật khó có thể bù đắp được rắc rối mà tôi đã gây ra nên lệnh cấm vĩnh viễn là lựa chọn duy nhất. Kiến thức hiện tại của tôi không đủ để kiếm sống nên trong tương lai tôi sẽ học nghề, làm việc lương thiện và không làm những điều viển vông như thế này nữa".

Một số biên tập viên của Wikipedia cảnh báo rằng vụ việc đã làm lung lay uy tín của toàn bộ Wikipedia tiếng Trung. Mặt khác, hầu hết cư dân mạng Trung Quốc lại quay sang ca ngợi tài năng và sự bền bỉ của Zhemao và khuyến khích cô ra mắt một cuốn tiểu thuyết trong tương lai.

"Thật sự tuyệt vời khi cô ấy nghĩ ra tất cả các câu chuyện lịch sử với tính logic cao như vậy, ngay cả các chi tiết như quần áo, tiền bạc và đồ dùng cũng rất phù hợp", một người dùng Weibo nói.

Kể từ ngày 17/6, hầu hết các bài viết lịch sử hư cấu do Zhemao tạo ra trên Wiki tiếng Trung đều đã bị xóa. Một số bài viết sai lệch đã được những người đóng góp khác chỉnh sửa lại cho đúng. Các chỉnh sửa của Zhemao trên các bài viết khác đã bị rút lại.