Cài Windows XP trên máy tính hiện đại: Có khả thi không?

Nếu là người dùng PC lâu năm, chắc hẳn bạn đã từng trải nghiệm quá trình cài đặt Windows XP nhiều lần. Ở thời điểm hệ điều hành này còn được hỗ trợ, việc cài đặt cực kỳ đơn giản: chỉ cần boot từ đĩa CD, rồi bấm vài lựa chọn là xong.

Nhưng nếu thử làm điều tương tự trên một chiếc PC hiện đại, rất có thể chúng ta sẽ gặp nhiều rắc rối. Tuy vậy, điều đó không có nghĩa là việc chạy Windows XP trên máy tính đời mới là hoàn toàn bất khả thi.

Sự thật phũ phàng về việc cài Windows XP ngày nay

Windows XP thuộc về một thời kỳ hoàn toàn khác của máy tính cá nhân. Khi đó là BIOS, còn bây giờ là UEFI. Khi đó dùng HDD quay, giờ thì SSD thống trị. CPU hiện đại có hàng chục nhân, quản lý năng lượng tinh vi hơn nhiều, và USB đời mới nhanh hơn hàng trăm lần so với chuẩn USB thời XP vẫn còn “làm vua”.

Nói cách khác, cố gắng cài XP lên máy tính hiện đại giống như đưa một phi công Thế chiến II vào buồng lái chiếc F-35 Lightning II vậy — vẫn là máy bay, nhưng mọi nút bấm đều xa lạ.

Do XP ra đời trước khi nhiều công nghệ hiện đại xuất hiện, hệ điều hành này không có driver hay phần mềm để giao tiếp với phần cứng ngày nay. Tùy thuộc vào CPU, chipset và độ mới của máy, trường hợp “tốt nhất” là máy boot được vào desktop XP nhưng hầu hết phần cứng đều không hoạt động vì thiếu driver; còn tệ nhất là màn hình xanh ngay khi kernel đang tải.

Nhìn chung, thế hệ phần cứng cuối cùng còn có thể cài được XP với mức độ dùng được là Intel Haswell (2013), trùng với thời điểm XP kết thúc vòng đời vào 2014. Lùi về Ivy Bridge hoặc Sandy Bridge thì vẫn nằm trong vùng còn hỗ trợ chính thức.

Dù khó, nhưng “có công mài sắt có ngày nên kim”. Một số người vẫn tìm cách chạy Windows XP trực tiếp trên phần cứng hiện đại. YouTuber Omores có một video chi tiết về cách họ thực hiện, nhưng nhìn chung có vài lưu ý cơ bản như sau:

• Nhiều bo mạch chủ vẫn có tùy chọn Legacy Boot, mô phỏng lại môi trường BIOS cũ mà XP mong đợi.
• Thông thường phải thêm driver hiện đại vào bộ cài XP bằng phương pháp “slipstreaming” — tức chỉnh sửa file cài đặt để bổ sung bản vá và driver không chính thức giúp XP giao tiếp tốt hơn với phần cứng đời mới.

Chúng ta không nhất thiết phải tự làm từ đầu, vì cộng đồng có nhiều bản cài XP đã được chỉnh sửa sẵn. Việc sử dụng chúng không phạm luật nếu người dùng sở hữu bản quyền XP hợp lệ.

Phương án khác là tự xây một “PC thân thiện với XP” bằng linh kiện tương thích — nhưng đến thời điểm này, kể cả những linh kiện mới nhất còn hỗ trợ XP cũng hơi khó kiếm.

Chạy XP trong máy ảo

Tất cả những rắc rối trên đều liên quan đến việc chạy XP trên bare metal — nghĩa là XP điều khiển trực tiếp phần cứng. Giải pháp thuận tiện hơn chính là ảo hóa.

Khi chạy Windows 11 hoặc Linux trên máy tính, người dùng có thể mở VirtualBox hay các phần mềm ảo hóa khác rồi chạy XP bên trong. Với môi trường mô phỏng đầy đủ, XP tin rằng nó đang chạy trên phần cứng hoàn toàn tương thích, và hiệu năng hiện nay rất tốt, gần như không bị ảnh hưởng đáng kể.

(*) Lưu ý: VirtualBox đã bỏ hỗ trợ tăng tốc 3D cho Windows XP và Vista từ phiên bản 6.0.X. Nếu muốn chơi game 3D cũ trên XP, cần dùng bản VirtualBox cũ hoặc phần mềm ảo hóa khác vẫn hỗ trợ.

Tóm lại, ngoài các hệ thống công nghiệp hoặc phần mềm tùy chỉnh chỉ chạy được trên XP, thì việc cài đặt và sử dụng XP ngày nay chủ yếu mang tính hoài niệm và khám phá cho vui. XP hiện đã lỗi thời, thiếu bảo mật và không còn phù hợp cho nhu cầu thực tế hiện đại. Nhưng nếu bạn muốn trải nghiệm lại quá khứ, thì XP vẫn rất đáng để “thử một lần cho nhớ”.