Cái chết đau đớn và kéo dài của Flash

• Adobe nói lời chào tạm biệt Flash Media Player vào năm 2020

Nếu bạn đã sử dụng Internet trong thời gian lâu, không chỉ mấy năm gần đây thì chắc chắc bạn đã sử dụng Flash. Về mặt lịch sử, nền tảng này đã trở thành một nền tảng phổ biến trên web và nếu không có điện thoại thông minh nó vẫn có thể kéo dài đến ngày hôm nay.

Nhiều người gắn Flash - thực sự vốn là một nền tảng đa phương tiện - với Adobe, nhưng để tìm hiểu nguồn gốc của nó, chúng ta phải trở về những năm 1990. Một công ty có tên là FutureWave Software đã tạo ra SmartSketch. Phần mềm chủ yếu được sử dụng cho các ứng dụng vẽ vector trên Windows hoặc OS X nhưng ít người biết đến.

FutureWave sau đó đã được mua lại bởi Macromedia, tập đoàn lớn với nhiều chương trình năng suất (productivity program) nổi tiếng khác. FutureSplash Animator, một phần cốt lõi của SmartSketch, đã được đổi tên lại dưới dạng Macromedia Flash 1.0, bao gồm hai phần: một trình biên tập đồ hoạ và hoạt hình và một trình chơi phương tiện.

Tăng trưởng mạnh mẽ

Phần mềm này đã phát triển khá phổ biến từ năm 1996 đến năm 2005 và được cho là cài đặt trên nhiều máy tính hơn tất cả các trình chơi phương tiện khác như Java, RealNetworks, QuickTime và Windows Media Player.

Sự tăng trưởng này được thúc đẩy bởi sự đầu tư mạnh mẽ vào việc cải thiện các dịch vụ Flash của Macromedia, bao gồm việc thêm tính năng MovieClips. Qua nhiều năm, nền tảng này đã biến đổi từ một công cụ tạo ra phương tiện truyền thông sang một nền tảng web. Đây chính là Flash mà mọi người nghĩ đến ngày nay.

Trong năm 2005, năm mà Flash thực sự phát triển, Adobe mua lại Macromedia và kết hợp Flash, Dreamweaver, Director/Shockwave và Authorware. Một số chương trình trong này đặc biệt là Dreamweaver, hiện đang được cộng đồng chuyên nghiệp sử dụng nhiều.

Trong những năm qua, Adobe tiếp tục phát triển Flash, vốn đã trở thành một bộ ứng dụng, thành nền tảng web dành cho video, âm nhạc, trò chơi và nhiều hơn nữa. Nhiều máy tính đã được cài đặt sẵn với Flash để truy cập web. Nhưng trong năm 2007, thế giới của Flash đã rung chuyển - ngay cả khi Adobe không nhận ra vào thời điểm đó.

Lời cảnh báo của Jobs

Vào tháng 6 năm 2007, Steve Jobs, CEO của Apple, đã giới thiệu iPhone, một thiết bị mà ông cho là hoạt động như một chiếc điện thoại, một máy nghe nhạc và quan trọng nhất là một trình duyệt Internet. Khả năng cuối cùng đã đem iPhone, đặc biệt là 3G và 3GS, vào tay của hàng triệu người dùng.

Không giống như các phiên bản đầu tiên của Android hoặc Windows Mobile (và sau đó là Windows Phone), hệ điều hành iPhone (sau này trở thành iOS) không hỗ trợ Flash.

"Tôi muốn ghi lại một vài ý tưởng của chúng tôi về các sản phẩm Flash của Adobe để khách hàng và nhà phê bình hiểu rõ hơn về lý do tại sao chúng tôi không chạy Flash trên iPhone, iPod và iPad", trích dẫn trong bài 'Thoughts on Flash' (Một vài suy nghĩ về Flash) của Jobs, được viết vào mùa xuân năm 2010 và báo hiệu cho cái chết của nền tảng này.

Jobs đã đưa ra nhiều phàn nàn về Flash, bao gồm cả tính chất độc quyền của nó. Thực tế hầu hết các trang web (thậm chí sau đó) đã chuyển sang các định dạng khác cho video. Flash có ảnh hưởng tiêu cực đến tuổi thọ pin và hồ sơ bảo mật của Flash tương đối kém.

Jobs đã kết luận rằng: "Các tiêu chuẩn mở mới được tạo ra trong kỷ nguyên di động, chẳng hạn như HTML5, sẽ giành chiến thắng trên các thiết bị di động (và cả máy tính cá nhân)". Ông cũng đề cập đến việc “Có lẽ Adobe nên tập trung nhiều hơn vào việc tạo ra các công cụ HTML5 tuyệt vời trong tương lai".

Những từ này đã phần nào giải thích được những thiếu sót của nền tảng Flash, những yếu tố cản trở nó trong nhiều năm, làm cho người dùng gặp nhiều rủi ro về bảo mật và giảm đáng kể hiệu năng và tuổi thọ pin của điện thoại, máy tính bảng và máy tính cá nhân.

Google cũng tham gia vào quá trình này

Google đã đứng về phía Apple chống lại Flash và chuyển tất cả các video trên YouTube sang định dạng HTML5 vào năm 2015. Công ty cũng tung ra một công cụ gọi là Swiffy để chuyển đổi Flash sang HTML5.

Dịch vụ này đã được tung ra hồi năm ngoái, gần đây đã bị Google đóng cửa. Một bài viết của công ty trên blog có đoạn "Ngày nay, nhiều người dùng đang sử dụng web trong các môi trường tương thích với HTML5 hơn các môi trường tương thích với Flash". Nói cách khác, rất ít người hiện đang sử dụng Flash nên các công cụ để chuyển đổi từ Flash sang HTML5 không còn cần thiết nữa.

Apple gần đây đã thông báo rằng các phiên bản tiếp theo của Safari trên macOS Sierra, sẽ vô hiệu Flash (cùng với một số định dạng trực tuyến khác) theo mặc định. Google đã thực hiện một cách tiếp cận tương tự với Chrome và thực sự Microsoft cũng đang đẩy nhanh sự sụp đổ của Flash với trình duyệt mới của Edge.

Trò chơi di động

Tất nhiên, Flash vẫn tồn tại và được sử dụng thường xuyên trong các trò chơi di động vì có rất ít nền tảng thay thế để chạy. Nhiều trò chơi được hàng triệu người chơi như Angry Birds, Farmville và AdventureQuest đều dựa trên Flash.

Nền tảng Flash đã và vẫn đang tồn tại là do được sử dụng cho các web cũ chủ yếu được sử dụng trên máy tính để bàn. Ngoài ra, chơi trò chơi trên Facebook, xem video đều được kích hoạt bởi Flash.

Tuy nhiên Facebook không nhìn Flash theo hướng này. Alex Stamos - giám đốc an ninh của công ty đã nói: "Đã đến lúc Adobe phải công bố ngày hết hạn sử dụng Flash và yêu cầu các trình duyệt thiết lập killbit (chức năng bảo mật trong các trình duyệt) trong cùng một ngày". Ông cũng đưa ra quan điểm: "Không ai có thời gian để viết lại công cụ của họ và nâng cấp lên HTML5 vì họ mong đợi Flash sống mãi mãi. Chúng ta cần một ngày chính xác để chuyển đổi nó".

Hạn chế của Flash

Thực tế, có những hạn chế về kỹ thuật nghiêm trọng đối với Flash, như đã được Jobs nhấn mạnh một thời gian dài trở lại đây và định dạng này không tương thích với điện thoại di động vì màn hình cảm ứng không sử dụng con chuột làm nguồn đầu vào chính.

Trong bài viết của mình Jobs cũng đề cập đến "Flash được thiết kế cho các máy tính sử dụng con chuột, không dùng cho màn hình cảm ứng bằng ngón tay. Ngay cả khi iPhone, iPod và iPad chạy Flash, nó sẽ không giải quyết được vấn đề mà hầu hết các trang web Flash cần phải được viết lại để hỗ trợ các thiết bị cảm ứng."

Cái chết của Flash rất dài, đau đớn và cái chết ấy vẫn chưa kết thúc, dù nó đã là một nền tảng tuyệt vời thúc đẩy sự tương tác của các trang web trên toàn thế giới. Cuối cùng, tương lai sẽ thuộc về HTML5, có sẵn ở mọi nơi, không bị ai kiểm soát - giống như Internet vậy.