Điều gì xảy ra khi điện thoại theo dõi bạn?

Bạn có bao giờ cảm thấy như mình đang bị theo dõi không? Hầu hết mọi người đều quen thuộc với cảm giác khó chịu này và mặc dù đại đa số chúng ta không bị theo dõi trong thế giới thực, nhưng hầu hết mọi thứ chúng ta làm trực tuyến đều bị theo dõi theo cách này hay cách khác.

Trên thực tế, như bạn có thể đã biết, hầu hết các ứng dụng trên điện thoại thông minh đều thu thập dữ liệu cho mục đích thương mại. Nhưng có một sự khác biệt đáng kể giữa điều đó và hoạt động gián điệp thực sự.

Theo dõi trên điện thoại không giống như bạn nghĩ

Khi nghe tới "theo dõi trên điện thoại", hầu hết mọi người sẽ liên tưởng đến những bộ phim Hollywood, và cho rằng điều như vậy chỉ có thể xảy ra với những cá nhân hoặc tội phạm cấp cao. Trên thực tế, tất cả những người sở hữu điện thoại thông minh đều là mục tiêu tiềm năng.

Theo nghĩa rộng nhất, bất kỳ chương trình nào được sử dụng để giám sát hoạt động của một người mà không có sự đồng ý của họ đều có thể gọi là phần mềm gián điệp (spyware). Một ứng dụng thông thường được tải xuống từ một cửa hàng ứng dụng có uy tín thu thập dữ liệu trái phép cũng được coi là phần mềm gián điệp, giống như phần mềm được thiết kế đặc biệt để theo dõi mọi người. Và chính vì phần mềm gián điệp có nhiều dạng khác nhau nên nó có thể là một mối đe dọa khó đối phó.

Ví dụ, công ty bạn làm việc có thể đang theo dõi bạn bằng phần mềm giám sát nhân viên: Theo dõi cuộc trò chuyện của bạn với đồng nghiệp, theo dõi thói quen duyệt web của bạn, chụp ảnh màn hình màn hình của bạn, v.v... Trong khi đó, bạn đời (hoặc ai đó thân thiết với bạn) có thể đang theo dõi mọi hành động của bạn bằng phần mềm theo dõi qua mạng.

Các ứng dụng này rất khác nhau về chức năng, tính năng và mức độ xâm nhập, nhưng phần mềm gián điệp mạnh nhất có thể thu thập khá nhiều thông tin bạn có trên điện thoại. Điều này bao gồm vị trí, tổ hợp phím, nhật ký cuộc gọi, ảnh, video, danh bạ, sử dụng ứng dụng, v.v...

Nhưng mức độ phổ biến của phần mềm gián điệp lớn ra sao? Theo báo cáo của SciTechDaily, một nghiên cứu năm 2022 cho biết rằng số lượng thiết bị có phần mềm gián điệp ở Hoa Kỳ đã tăng 63% trong khoảng thời gian từ tháng 9 năm 2020 đến tháng 5 năm 2021. Tại Vương quốc Anh, mức tăng 93% được ghi nhận trong cùng khoảng thời gian này.

Nghiên cứu do Đại học California, San Diego thực hiện đã phát hiện ra rằng các ứng dụng này sử dụng nhiều kỹ thuật khác nhau để thu thập dữ liệu từ những mục tiêu không đáng ngờ và hầu hết chúng đều chạy trong nền. Nó cũng xác định rằng phần mềm gián điệp phổ biến không an toàn lắm (ví dụ chúng không sử dụng mã hóa), điều này mang lại một biến số khác cho toàn bộ vấn đề.

Điện thoại của bạn có đang theo dõi bạn không?

Nếu có lý do để tin rằng điện thoại đang theo dõi bạn, bạn cần tìm kiếm các dấu hiệu cảnh báo dễ nhận thấy nhất. Đây là những gì bạn cần chú ý.

Tuổi thọ pin

Các ứng dụng gián điệp gây ra sự tiêu hao lớn về tài nguyên. Nếu có phần mềm gián điệp trên điện thoại, thời lượng pin có thể ngắn hơn nhiều so với trước đây.

Tiếng ồn xung quanh

Nhiều ứng dụng gián điệp ghi âm cuộc gọi và có thể kích hoạt micro, vì vậy nếu bạn nghe thấy tiếng ồn xung quanh khi trò chuyện hoặc sử dụng thiết bị thì điện thoại của bạn có thể bị nghe lén.

Ứng dụng đáng ngờ

Không phải tất cả phần mềm gián điệp đều tàng hình. Một số biến thể được ngụy trang dưới dạng phần mềm thông thường và được thiết kế để ẩn mình dưới vỏ bọc vô hại. Kiểm tra tất cả các ứng dụng được cài đặt trên điện thoại của bạn xem có cái nào đáng ngờ không.

Nhiệt độ

Nếu điện thoại của bạn bị nóng ngay cả khi bạn không chạy các ứng dụng nặng, thì ai đó có thể đang theo dõi bạn.

Sử dụng dữ liệu

Hầu hết các phần mềm gián điệp gửi dữ liệu cho thủ phạm trong thời gian thực, vì vậy bạn nên lưu ý bất kỳ mức tăng đột biến nào trong việc sử dụng dữ liệu di động nếu bạn có lý do để tin rằng mình đang bị theo dõi.

Vấn đề hiệu suất

Các vấn đề về hiệu suất không nhất thiết là dấu hiệu của phần mềm gián điệp, nhưng nếu bạn đang bị theo dõi, điện thoại thông minh của bạn chắc chắn sẽ gặp các vấn đề về hiệu suất từ mức trung bình đến nghiêm trọng, như chậm chạp, khó khởi chạy ứng dụng, thường xuyên gặp sự cố, v.v...

Cách để điện thoại ngừng nghe lén bạn

Nếu xác định rằng bạn thực sự đang bị theo dõi qua điện thoại thông minh của mình, điều đầu tiên bạn cần làm là xác định ứng dụng đang theo dõi là gì. Điều này có thể hơi phức tạp nếu bạn đang xử lý phần mềm ẩn hoạt động ở chế độ nền, nhưng bạn vẫn nên xem xét cẩn thận tất cả các ứng dụng trên điện thoại của mình và xóa những ứng dụng có vẻ đáng ngờ. Cài đặt phần mềm diệt virus, thay đổi tất cả mật khẩu và cập nhật những gì cần update sẽ là việc cần làm tiếp theo.

Tùy chọn dễ dàng và an toàn nhất là khôi phục cài đặt gốc cho điện thoại của bạn. Thao tác này sẽ khôi phục thiết bị về trạng thái ban đầu khi bạn mua nó lần đầu tiên, xóa tất cả dữ liệu, bao gồm mọi phần mềm độc hại hoặc phần mềm gián điệp. Đương nhiên, điều này có nghĩa là bạn phải sao lưu tất cả dữ liệu quan trọng (ví dụ: danh bạ, ảnh, tài liệu) trước khi thực hiện reset toàn bộ.

• Làm cách nào tránh bị theo dõi lén qua smartphone?

Cách ngăn phần mềm gián điệp lây nhiễm vào điện thoại

Như đã nói, tốt nhất bạn nên tập trung vào việc phòng ngừa, cũng như với bất kỳ mối đe dọa mạng nào khác. Để bắt đầu, hãy thực hiện các biện pháp phòng ngừa cơ bản, nghĩa là bạn cần:

• Luôn cập nhật tất cả phần mềm trên điện thoại thông minh.
• Sử dụng mật khẩu mạnh, phức tạp và xác thực hai yếu tố.
• Tránh các mạng WiFi công cộng hoặc ít nhất là quét các điểm truy cập Internet trước khi sử dụng chúng.
• Kiểm tra cẩn thận mọi liên kết hoặc file đính kèm không xác định.
• Cài đặt ứng dụng chống phần mềm độc hại đáng tin cậy.
• Chỉ tải xuống các ứng dụng và tài liệu từ những nguồn đáng tin cậy.
• Quản lý quyền ứng dụng và xem xét chúng thường xuyên.

Nếu làm những điều này, bạn sẽ có thể chống lại hầu hết các cuộc tấn công mạng trước khi chúng diễn ra. Nhưng nếu bạn muốn tiến xa hơn, có rất nhiều bước bạn có thể thực hiện để cải thiện bảo mật tổng thể của mình. Nếu bạn có điện thoại Android, hãy cân nhắc sử dụng một hệ điều hành hướng đến quyền riêng tư và an toàn hơn, chẳng hạn như Graphene. Và cho dù đang sử dụng Android hay iPhone, bạn luôn có thể sử dụng VPN, nhà cung cấp email được mã hóa và phần mềm tăng cường bảo mật khác.