Điều gì sẽ xảy ra nếu người ngoài hành tinh là trí thông minh nhân tạo?

Cho đến giờ, hành trình tìm kiếm sự sống ngoài Trái đất vẫn giả định rằng những người hàng xóm vũ trụ của chúng ta là sinh vật hữu cơ. Thế nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu đó là trí tuệ nhân tạo (artificial intelligence)?

Hơn một thế kỷ qua, chúng ta đã phát sóng tín hiệu đến vũ trụ để báo tin cho người ngoài hành tinh về sự hiện diện của loài người trên Trái đất. Năm nay, các tín hiệu mờ nhạt từ một trong những sự kiện đầu tiên trên thế giới - thế vận hội do chính quyền Phát xít Đức tổ chức vào năm 1936 - đến được một số hành tinh có tiềm năng tồn tại sự sống. Mùa giải đầu tiên của loạt phim truyền hình "Trò chơi Vương quyền" (Game of Thrones) cũng đã đến được hành tinh nằm gần nhất ngoài hệ Mặt trời.

Vậy tại sao sự sống ngoài Trái Đất lại không liên lạc lại với con người?

Có rất nhiều lời giải thích rõ ràng cho câu hỏi này. Có thể không có người ngoài hành tinh không gian thông minh trong vũ trụ lân cận ngay gần trước mắt của chúng ta, hay có lẽ người ngoài hành tinh không bao giờ vượt xa hơn các chất nhờn của vi sinh vật "không suy nghĩ" hay dựa trên thông tin truyền tải - người ngoài hành tinh đã kết luận rằng nó sẽ an toàn hơn nếu tránh xa con người. Tuy nhiên, vẫn còn một giải thích khác đó là: "Sự sống ngoài hành tinh không có gì giống với chúng ta cả".

http://ichef.bbci.co.uk/wwfeatures/wm/live/976_549/images/live/p0/48/p6/p048p66p.jpg
Một giả thiết đưa ra là người ngoài hành tinh có thể tạo ra các thuật toán thông minh không ở gần chúng ta. Nguồn ảnh: iStock

"Nếu chúng ta thu được một tín hiệu, chúng ta không nên hy vọng đó sẽ là người ngoài hành tinh giống thân mềm nguyên sinh giống như con mực đang ở đâu đó sau micro ở đầu dây bên kia", Seth Shostak - nhà du hành vũ trụ lâu năm làm việc trong tổ chức truy tìm người ngoài hành tinh Tìm kiếm Trí tuệ Ngoài Trái Đất (Search for Extraterrestrial Intelligence - Seti) nói.

Tổ chức Seti tích cực tìm kiếm các dấu hiệu về sự sống thông minh nằm ngoài Trái Đất từ hơn nửa thế kỷ qua. Mặc dù có những tín hiệu đầy "gợi mở", nhưng cuối cùng vẫn không thu được kết quả gì. Tuy nhiên, Shostak cho rằng chúng ta nên xem xét khả năng nhìn vào tương lai và tưởng tượng xem người ngoài hành tinh trông sẽ như thế nào.

"Có lẽ một trong những điều quan trọng nhất chúng ta đang làm là phát triển người kế thừa của chúng ta. Nếu có thể phát triển trí thông minh nhân tạo trong khoảng thời gian vài trăm năm qua về phát minh ra sóng radio thì nhiều khả năng bất cứ người ngoài hành tinh nào có thể bắt được tín hiệu cũng đều đã vượt qua được cột mốc đó", Shostak cho biết.

"Hay nói cách khác, theo tôi nghĩ hầu hết trí thông minh nhân tạo trong vũ trụ là trí tuệ tổng hợp và điều đó sẽ làm thất vọng bất cứ khán giả nào mong chờ được gặp những sinh vật nhỏ màu xám với mắt to, không mặc quần áo, không có tóc hay không có khiếu hài hước", Shostak nói thêm.

Lập luận này cho rằng các sinh vật tạo ra trí thông minh nhân tạo Als đầu tiên là những sinh vật màu xám, cực kỳ thông minh trong mọi mặt, những cái cây có cảm xúc hay bất cứ gì tương tự - đều không còn tồn tại nữa.

"Đúng, chúng có thể là vậy, nhưng khi đã phát triển trí thông minh nhân tạo, bạn có thể dùng nó để phát triển những thế hệ sinh vật biết suy nghĩ và hơn thế nữa - trong vòng 50 năm bạn không những chỉ có thêm nhiều máy móc thông minh hơn bất kỳ loại máy móc nào được phát minh trước đó, tất nhiên thông minh hơn tất cả trí tuệ của con người cộng lại", Shostak thừa nhận.

Những ai mong chờ người ngoài hành tinh có da xám như trong phim khoa học viễn tưởng có thể sẽ thất vọng. Nguồn ảnh: ISTOCK

"Một câu hỏi lớn, đó là liệu rằng trí tuệ nhân tạo có ý thức và tự xác định được mục tiêu riêng, rồi sau đó quyết định chẳng cần đến những con người sinh học tạo ra nó nữa không?", nhà du hành vũ trụ và là tác giả cuốn sách "Tìm kiếm người em song sinh của Trái Đất" (Search for Earth's Twin), Stuart Clark có nói.

Từ những cỗ máy tự nhận thức được cái chết trong những cuốn sách của Berserker cho đến những người máy trong bộ phim "Chiến tranh giữa các hành tinh" (Battlestar Galactica) hay phim khoa học viễn tưởng "Kẻ huỷ diệt", đương nhiên cũng có một tuyến truyện dày đặc về trí tuệ nhân tạo - những đối tượng chiếm vị trí và sau đó tìm cách tiêu diệt những người đã sáng tạo ra chúng. Tuy nhiên, đây là con đường không thể tránh khỏi của bất kỳ nền văn minh công nghệ nào.

Trí thông minh nhân tạo - những cỗ máy thực sự biết suy nghĩ bằng siêu bộ não tổng hợp, thậm chí còn là một ý nghĩ không tưởng.

"Tôi không chắc điều đó có xảy ra hay không, nhưng quan trọng là chúng ta đang tìm kiếm thứ gì đó được tưởng tượng khá giống mình và điều này khiến chúng ta đang tự giới hạn kết quả tìm kiếm lại", Clark nói.

Tổ chức Seti sử dụng hàng loạt các kính thiên văn thu phát sóng ở California để tìm kiếm tín hiệu. Thiết bị thu nhận hướng đến hệ thống ngôi sao nơi các hành tinh được Trái Đất tìm ra hay sử dụng các kính thiên văn vũ trụ như Đài quan sát Kepler của Nasa chẳng hạn. Những hành tinh có biển, trong đó có chất lỏng và có bầu khí quyển có thể phát triển sự sống, cùng với điều kiện thúc đẩy quá trình tiến hoá loài người. Thế nhưng, điều đặc biệt là trí tuệ bằng máy móc lại có thể sống ở bất cứ đâu.

"Toàn bộ vấn đề chính là nằm ở đó. Họ không những có thể sống bất cứ đâu, mà còn có thể đi đến bất kỳ nơi nào trong Thiên hà nếu ở đó có nguồn năng lượng lớn - bởi nếu suy nghĩ kỹ thì việc có nguồn năng lượng dồi dào là điều cần thiết, đó sẽ là nơi mà ta cần tìm kiếm", Shostak nói.

Nếu vậy thì tổ chức Seti có thể đang tìm trí thông minh nhân tạo ở sai chỗ. "Thay vì xây dựng một cánh đồng kính viễn vọng, có lẽ nên chi tiền trang bị cho mỗi đài quan sát một thiết bị đi kèm có thể quan sát mọi tín hiệu nhận được và tìm kiếm những mô thức lặp lại", Clark nói.

Chúng ta có nên vừa gửi tín hiệu vừa lắng nghe các tín hiệu truyền về? Nguồn ảnh: ISTOCK

Dù mỗi đài thiên văn có đồng ý lắp đặt thêm cảm biến của tổ chức Seti hay không vẫn đang còn là vấn đề gây tranh cãi. Tuy nhiên, công nghệ này có thể tiết lộ những khám phá không gian đáng kinh ngạc khác. Hiện giờ, chúng ta được biết những ngôi sao xung (pulsar) là các sao neutron xoay rất nhanh. Vào năm 1967, Jocelyn Bell phát hiện ra những tín hiệu dao động đầu tiên, nhóm tại trường Đại học Cambridge chỉ làm "một nửa" đặt tên cho nó là LGM1 dành cho "những người tí hon xanh" (Little Green Men).

Về mặt ngắn hạn, tổ chức Seti sẽ tiếp tục tìm kiếm sự sống ở những hành tinh giống Trái Đất. "Nhưng qua một thời gian, nếu chúng tôi có thể đưa ra ý tưởng về việc có thể tìm thấy trí tuệ tổng hợp ở đâu, tôi nghĩ họ sẽ có thêm nhiều thí nghiệm hướng đến việc này", Shostak nói.

Một cách tiếp cận khác là phát đi thông điệp từ Trái Đất đến các vùng mục tiêu được nhắm tới trong vũ trụ. Đó là chiến lược gây tranh cãi mà Stephen Hawking cảnh báo sẽ khiến Trái Đất dễ bị tấn công và khai thác.

"Chúng ta chỉ cần nhìn lại mình để đánh giá xem liệu các sinh vật có trí tuệ có thể phát triển đến mức khiến chúng ta không muốn gặp hay không," Stephen Hawking cảnh báo vào năm 2010.

"Tôi không đồng tình. Nhưng tổ chức Seti không có khả năng phát sóng, chưa kể cho dù ta có làm được thì cũng sẽ mất một khoảng thời gian dài mới có thể nhận được phản hồi - còn tuỳ thuộc vào vị trí các sinh vật nằm ngoài hành tinh cách chúng ta bao xa", Shostak nói.

Vậy chúng ta có tiến gần hơn đến việc tìm hiểu liệu con người có phải là sinh vật duy nhất có trí thông minh - dù là trí tuệ nhân tạo hay sinh học - trong vũ trụ này hay không? "Tôi không nghĩ rằng chúng ta có thể khẳng định chẳng có gì ngoài đó bởi chưa thể chứng minh được điều đó. Những gì ta có thể nói đó là có gì đó sai trong cách tiếp cận của chúng ta. Với tôi, giờ vẫn còn quá sớm để nghĩ đến chuyện bỏ cuộc", Shostak nói.

Clark đồng tình với ý kiến đó "Tôi nghĩ tổ chức Seti có thể tổng hợp lại những tìm kiếm, càng nhiều càng tốt. Một câu trả lời rằng đúng, có những sinh vật trí tuệ ngoài kia trong vũ trụ" có tác động rất sâu sắc đến chúng ta và chỉ có một mình tổ chức Seti có đủ tiềm lực để tiến hành việc nghiên cứu này".