Dây dẫn - thành phần quan trọng trong hệ thống âm thanh

Dây dẫn chất lượng quá kém hoặc sử dụng không đúng cách sẽ ảnh hưởng đến đường truyền tín hiệu.

Vai trò của dây dẫn trong hệ thống âm thanh luôn là chủ đề thu hút được nhiều sự quan tâm và tranh luận. Sự khác nhau về chất lượng âm thanh nghe được giữa các dây loa giá hàng nghìn USD so với những sản phẩm giá vài trăm USD phụ thuộc rất nhiều vào "cảm tính" của người nghe.

Tuy nhiên, nếu dây dẫn chất lượng quá kém hoặc sử dụng không đúng cách sẽ ảnh hưởng đến đường truyền tín hiệu, từ đó làm thay đổi chất lượng âm thanh. Việc chọn mua dây dẫn phù hợp với hệ thống giải trí gia đình vì vậy vẫn quan trọng và rất cần thiết.

Chi phí đầu tư cho dây loa có thể rất lớn. (Ảnh: Thecableco).

Với các loại dân dẫn kim loại nói chung, độ thất thoát tín hiệu điện càng lớn khi kích thước dây càng bé, và dây càng dài. Vì vậy, nếu không thể tránh khỏi việc dùng dây loa dài, tăng kích thước dây loa là việc nên làm nhằm giảm thiểu thất thoát trong quá trình truyền tải tín hiệu.

Kích thước dây thường được đo bằng AWG (American Wire Gauge), một đơn vị đo theo tiêu chuẩn Mỹ. Chỉ số AWG được tính theo số lần kéo khối kim loại làm dây qua các khuôn, vì vậy, chỉ số này tỷ lệ nghịch với cỡ dây dẫn.

Nói cách khác, AWG càng nhỏ thì dây càng lớn. Theo các nhà sản xuất, khi đường kính dây tăng lên gấp đôi, số AWG giảm xuống sáu lần. Ví dụ, dây có AWG 2 sẽ có kích cỡ to gấp đôi dây có AWG 8.

Bảng tham khảo quy đổi AWG và mm:

Để có chất lượng âm thanh tốt, dù vẫn còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như chất liệu, kết cấu dây... các audiophile đề xuất sử dụng dây cỡ AWG 16 trở xuống, tương đương với đường kính sợi 1,29 mm trở lên, tùy theo chi phí bạn định đầu tư cho dây dẫn.

Trước khi chọn mua, việc tham khảo thông số AWG sản phẩm qua người bán hoặc trên trang web hãng sản xuất là cần thiết, vì đôi khi dây loa thành phẩm không lộ lõi để kiểm tra đường kính.

Dây loa bằng vàng Golden Oval của Analysis Plus có giá khoảng 9.600 USD.
(Ảnh: symphonyaudioimport).

Dây dẫn được gồm hai thành phần, vỏ và lõi dây kim loại. Vỏ vừa có tác dụng cách điện vừa chống nhiễu tín hiệu từ bên ngoài vào bên trong dây, lõi có nhiệm vụ truyền tải tín hiệu xuyên suốt chiều dài sợi dây. Mỗi thành phần đều có những chất liệu và kỹ thuật chế tạo riêng biệt.

Lõi dây thường được làm bằng kim loại nguyên chất hoặc hợp kim của đồng, bạc. Tuy điện trở suất của đồng cao hơn (1,72 microOhm/cm so với 1,59 microOhm/cm của bạc), kim loại này lại rẻ hơn khá nhiều và vì vậy, phổ biến hơn trong công nghiệp sản xuất dây dẫn.

Ngoài ra, vàng cũng là một lựa chọn cho vật liệu làm lõi dây. Vàng không dễ bị ôxi hóa như bạc và đồng, nhưng trở suất cao hơn (2,44 microOhm/cm).

Vỏ dây thường không được chú ý nhiều như lõi dây về vật liệu, nhưng cũng góp phần khá quan trọng vào chất lượng dây loa. Hiện tượng hấp thụ năng lượng môi trường của vỏ dây ảnh hưởng đến tín hiệu âm thanh truyền đi.

Các loại dây phổ thông thường dùng nhựa rẻ tiền, dây tốt hơn sử dụng polypropylene hoặc teflon. Trên lý thuyết, chân không là chất liệu tốt nhất để làm vỏ, tuy nhiên, thực tế không thể chế tạo được. Vì vậy, có một số nhà sản xuất bơm không khí vào vật liệu để tạo ra lớp vỏ chứa nhiều không khí.

Giắc cắm càng cua có diện tích tiếp xúc lớn. (Ảnh: Atlascables).

Giắc cắm là một phần của đường truyền tín hiệu, để giảm thiểu thất thoát có thể, chất lượng giắc cắm cũng là một yếu tố đáng lưu tâm. Tương tự như lõi dây, chất liệu làm giắc cắm cũng có thể là đồng, bạc. Tuy nhiên, là bộ phận tiếp xúc liên tục với không khí trong quá trình sử dụng nên giắc cắm rất dễ bị oxi hóa. Vì vậy, người ta thường phủ một lớp niken hoặc vàng bên ngoài nhằm mục đích tăng độ bền giắc cắm.

Để nối giắc cắm và lõi dây, các nhà sản xuất thường dùng trực tiếp lõi dây làm chất hàn bằng cách sử dụng một dòng điện lớn làm nóng chảy điểm tiếp xúc giữa lõi và giắc cắm.

Nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của giắc cắm là tạo ra tiếp xúc rộng và chắc chắn với cọc loa. Vì vậy, có nhiều loại kết nối giắc cắm khác nhau với độ tiện lợi và hiệu quả đa dạng:

	Dây trần: đơn giản, ít tốn kém, dễ gia công, nhưng yếu và khó thay thế khi lõi để trần bị ôxi hóa.
	Giắc pin (mỏ chim): dễ sử dụng hơn dây trần, phù hợp với cả cọc loa dạng kẹp hoặc ổ cắm. Tuy nhiên diện tích tiếp xúc khá nhỏ.
	Giắc bắp chuối: khá phổ biến và rất tiện dụng với các cọc loa dạng ổ cắm.
	Giắc càng cua: diện tích tiếp xúc tốt nhất trong các loại giắc cắm trên thị trường, được nhiều chuyên gia đề xuất sử dụng.

Ngoài ra, còn một số yếu tố khác ảnh hưởng tới chất lượng dây dẫn:

- Độ dài các dây loa trong hệ thống cần bằng nhau. Khác biệt về chiều dài có thể dẫn đến hiện tượng trễ thời gian giữa các loa, hoặc ảnh hưởng khác nhau về điện trở có thể dẫn đến trải nghiệm ‘lệch’, mất sự cân bằng của hệ thống đã được thiết kế tỉ mỉ của nhà sản xuất.

- Có nhiều loại dây loa với hình dạng và màu sắc khác nhau nhằm mục đích phù hợp với nhu cầu của người dùng. Ví dụ, dây loa với kí hiệu CL2 có thể đi âm tường trong thiết kế tại gia. Ký hiệu CL3 chỉ dây loa có thêm nhiều tính năng như chống sốc, chống nhiệt, thích hợp sử dụng cho các hoạt động ngoài trời.

- Do dây dẫn có cấu tạo đơn giản nên việc tự chế dây loa là hoàn toàn có thể. Việc đo đạc chính xác dây loa cần cho nhu cầu cụ thể giúp bạn tiết kiệm được không ít chi phí đầu tư. Hơn nữa, nhiều nhà sản xuất cung cấp cả dây loa thành phẩm (gồm cả bao bì, giắc cắm, và có độ dài cụ thể) và dây loa cuộn với giá cả chênh lệch đáng kể. Nếu tự tin vào chất lượng dây loa do mình làm ra, việc tự chế dây loa cũng rất đáng cân nhắc.

10% là số chi phí hợp lý khi đầu tư cho dây dẫn. (Ảnh: Multivision-uk).

Có nhiều ý kiến trái chiều về vai trò của dây loa trong chất lượng âm thanh của dàn hi-fi, và vấn đề này cũng rất đáng quan tâm, vì giá thành của dây loa không hề rẻ. Dù sao, việc đầu tư đúng mức vào dây loa nhìn chung sẽ đem lại hiệu quả cao hơn.

Có một công thức mà nhiều audiophile khuyến cáo các "tín đồ" âm thanh sử dụng khi xây dựng dàn hi-fi cho mình, đó là 50% cho thiết bị điện tử (ampli, CD, DAC,...), 40% cho loa và 10% cho dây dẫn (bao gồm cả dây tín hiệu và dây loa).

Nghe là trải nghiệm cá nhân, mỗi người có một cảm nhận khác nhau, vì vậy vẫn có nhiều trường hợp dây đắt tiền nhưng vẫn không cho hiệu quả tốt hơn các dây loa đã cũ, rẻ tiền.

Để đề phòng tình huống này, tốt nhất bạn nên mượn thử các dây loa khác nhau cho hệ thống hi-fi của mình trước khi mua. Chỉ khi nào thấy hài lòng mới quyết định ra cửa hàng. Nếu không nhận ra sự khác biệt giữa các loại dây, hãy chọn loại rẻ nhất.