Steve Jobs ra đi, Apple sẽ theo chân Microsoft, Sun hay Intel?

Trong lịch sử, không ít nhà sáng lập đã từ bỏ ngôi vị CEO, điển hình như Bill Gates, Robert Noyce (Intel), Scott McNealy (Sun). Mỗi công ty lại gánh chịu một số phận khác nhau, và đều có thể là những bài học nhãn tiền cho Apple.

Internet được một phen sóng gió khi Steve Jobs từ chức CEO của Apple hôm 25/8 vừa qua. Thậm chí, tin tức này còn được xếp trên cả tin tức về việc sơ tán tránh bão Irene. Chiếc ghế Tổng giám đốc điều hành (CEO) đã được trao lại cho Tim Cook – Giám đốc điều hành (COO) của Apple. Nhà sáng lập kiêm thuyền trưởng Steve Jobs với chiến lược nhìn xa trông rộng được bổ nhiệm là Chủ tịch hội đồng quản trị, và có thể ẩn mình trong bộ vest Tuxedo thay vì chiếc áo cổ lọ đen trứ danh.

Tuy nhiên, ngọn lửa điều hành nhiều khi đã tắt lịm hoặc cháy hời hợt khi quyền lực được trao cho người khác. Đặc biệt trong thế hệ của Jobs, những tấm gương đi trước như Bill Gates hay Robert Noyce có thể là gợi ý cho tương lai của Apple dưới triều Tim Cook.

Microsoft thất bại nặng nề dưới "tay" Steve Ballmer

Bill Gates

Ví dụ gần nhất với việc Steve Jobs tới từ công ty đối thủ truyền kiếp – Microsoft. Bill Gates đã biến Microsoft thành công ty có giá trị lớn nhất thế giới trước khi sa sút: Hiện giá trị thị trường của Apple là 349 tỉ USD, nhưng vẫn thua xa giá trị 600 tỉ USD của Microsoft vào cuối năm 1999.

Hai tuần sau khoảnh khắc cực thịnh này, Gates tuyên bố từ chức CEO và trao quyền lại cho người cộng sự thân tín: Steve Ballmer. Gates vẫn hoạt động như Kiến trúc sư phần mêm trưởng và Chủ tịch hội đồng quản trị trước khi từ bỏ công việc kiến trúc sư năm 2008. Phạm vi nhiệm vụ của Gates được thu hẹp lại, và ông có nhiều thời gian cho Quỹ từ thiện Gates.

Đó là một sự thay đổi đầy kịch tính. Những kế hoạch mà Bill Gates đã vạch sẵn trong đầu, theo Ballmer, trở thành một công việc được thực hiện bởi Ủy ban. Đồng thời, Ballmer công khai từ chối vai trò lãnh đạo của Gates trên Wall Street Journal năm 2008: “Tôi không cần Gates làm điều gì. Đó là nguyên tắc. Sử dụng Gates: Có. Cần Gates: Không.”

Việc gì đã xảy ra với Ballmer? Cổ phiếu của Microsoft không còn ở thời kì đỉnh cao khi ông nắm dây cương, và giảm tới 60% giá trị kể từ thời điểm đó. Microsoft vẫn làm công ty công nghệ lớn và quan trọng, nhưng chỉ xếp hạng 5 trên thế giới tính về giá trị thị trường: 150 tỉ USD sau Apple.

Dưới triều của Ballmer, Microsoft thất bại nặng nề khi không thể nắm được cơ hội Internet và bỏ lỡ cuộc cách mạng điện thoại di động. Windows Vista ra mắt khá lâu nhưng nhanh chóng trở thành gã bù nhìn. Doanh số bán hàng thập kỉ vừa qua trở nên thảm hại, lợi nhuận suy giảm, và cỗ máy này đôi khi còn đốt tiền nhiều hơn số tiền làm ra.

Bạn có thể không thích cách Gates điều hành kinh doanh một cách tàn nhẫn, khi xóa bỏ mọi cạnh tranh, nhưng mô hình này đã hoạt động. Apple, công ty đã tạo lập cho mình một số thị trường (iPod, iTunes, iPad) trong thập kỉ qua, cần để mắt tới những gì sẽ xảy ra tiếp theo hơn là xóa bỏ các dòng sản phẩm hiện tại.

Intel vẫn vững mạnh khi các CEO từ chức

Robert Noyce (đứng giữa), Gordon Moore và Andy Grove

Câu chuyện của Intel lại hoàn toàn khác. Ba CEO đầu tiên của gã sản xuất chip khổng lồ sở hữu 3 thế mạnh khác nhau: “chiến lược gia” Robert Noyce, kĩ sư tuyệt vời Gordon Moore và doanh nhân Andy Grove “hoang tưởng”. Craig Barrat và Paul Otellini đã tiếp tục truyền thống lãnh đạo vững mạnh với các đơn đặt hàng thành công, và trong lịch sử 43 năm tồn tại của mình, vị thế của Intel không mấy khi bị lung lay.

Giá trị cổ phiếu của Intel cũng theo sát Microsoft trong thập kỉ qua. Những ngày này, Intel đang phát triển chậm hơn do thị trường PC trở nên lãnh đạm và sự tăng trưởng bùng nổ của smartphone và tablet sử dụng ARM. Tuy nhiên, Intel vẫn thu được nhiều lợi nhuận hơn trên mỗi đô-la bán ra trong khi thị phần của Microsoft lại giảm xuống.

Noyce, Moore, và Grove đã thiết lập sự thống trị trong nhiều thập kỉ, và lên kế hoạch chi tiết cho những người kế nhiệm. Dù bong bóng Internet đã nổ và kinh tế chao đảo, giữa lúc chịu những thách thức từ AMD và ARM, Intel vẫn đứng vững. Nếu Cook có thể giữ được tinh thần của Apple mà không đánh mất động lượng, và tạo lập được bản sắc vào trong những mệnh lệnh tiếp theo, tương lai của Apple vẫn sẽ bền vững.

Bài học từ Sun

Scott McNealy

Scott McNealy không phải là CEO đầu tiên của Sun, nhưng là một trong bốn người đồng sáng và Giám đốc điều hành lâu đời nhất trong lịch sử. Sau 22 năm lãnh đạo và gặp một số bất ổn vào thời kì cuối khi bong bóng Internet vỡ, McNealy từ chức năm 2006. Dưới thời của ông, Sun Microsystems đóng vai trò quan trọng trong lịch sử internet cả phần cứng lẫn phần mềm.

Jonathan Schwartz chỉ có 2 năm kinh nghiệm quản lí cấp cao, nhưng có một thập kỉ nằm trong ủy ban công ty. Schwartz lãnh đạo Sun 3 năm trước khi cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 phá hủy Sun. IBM và HP được trang bị tương đối vững chắc, dù bị giáng một đòn đau nhưng không thê thảm như Sun. Năm 2009, Sun kí thỏa thuận bán mình cho Oracle. Schwartz, người kế vị của McNealy hầu như không có một cơ hội nào.

Đó có phải là lỗi của McNealy khi không chuẩn bị tốt cho cuộc chuyển đổi, hay đơn giản chỉ là vận xui? Sự thực có lẽ nằm đâu đó trong vô cực. McNealy đã làm tăng gần gấp đôi lượng tiền mặt của Sun trong 2 năm cuối triều đại – bằng khoản tiền 2 tỉ USD kết thúc chiến tranh bằng sáng chế và phí bảo hiểm với Microsoft. Vì thế, ông đã không bàn giao chìa khóa của chiếc xe đã hư hỏng cho người kế cận. Có lẽ, ông nên chọn một hoàng tử táo bạo hơn để nắm ngai vàng.

Tương lai của Apple?

Những ví dụ thay đổi quyền lực trên đây rất khó để mô tả tình hình hiện nay của Apple: Tim Cook là một người đáng kính trọng, nhưng để vừa vặn với đôi giày của Steve Jobs dường như là điều bất khả thi.

Việc Jobs trở thành Chủ tịch hội đồng quản trị, như truyền thống của Intel dù sao cũng khá dễ chịu. Trong thời gian tới, chúng ta có thể thấy chính xác Apple có thể thành công tới đâu từ tầm nhìn của Steve và sẽ làm được những gì khi không có thiên tài này trên boong lái.